Néi dung 1. C¸C QUèC GIA Cæ §¹I PH¦¥NG §¤NG

Néi dung 1. C¸C QUèC GIA Cæ §¹I PH¦¥NG §¤NG

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH

Sù h×nh thµnh c¸c quèc gia cæ ®¹i ë ph­­¬ng §«ng.

Ph©n ho¸ x· héi, xuÊt hiÖn giµu – nghÌo : quý téc, b×nh d©n. C¸c quèc gia ®­îc h×nh thµnh ë Ai CËp, Ên §é, Trung Quèc.

KÕt cÊu x· héi vµ chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i ë ph­­¬ng §«ng : x· héi cã hai giai cÊp thèng trÞ vµ bÞ trÞ ; nhµ vua cã quyÒn lùc tèi cao, tuyÖt ®èi.

Nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸ cña ph­­¬ng §«ng cæ ®¹i : ch÷ viÕt, thiªn v¨n, lÞch, to¸n häc...

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

X· héi cã giai cÊp ®Çu tiªn xuÊt hiÖn sím :

+ Tõ cuèi thiªn niªn kØ IV TCN, x· héi nguyªn thuû ®· dÇn dÇn tan r·, h×nh thµnh tÇng líp quý téc thÞ téc vµ nh÷ng ng­êi b×nh d©n 
n«ng d©n c«ng x·.

+ X· héi ph©n ho¸ thµnh kÎ giµu, ng­êi nghÌo, h×nh thµnh hai giai cÊp thèng trÞ vµ bÞ trÞ.

– C¬ së vµ nguyªn nh©n cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh sím x· héi cã giai cÊp ë ph­¬ng §«ng :

+ §­îc h×nh thµnh trªn l­u vùc c¸c dßng s«ng lín :

* ThuËn lîi : ®Êt phï sa mµu mì vµ mÒm ; n­íc t­íi ®Çy ®ñ.

N«ng nghiÖp ph¸t triÓn sím vµ cho n¨ng suÊt cao, xuÊt hiÖn cña c¶i d­ thõa ngay tõ khi ch­a cã ®å s¾t.

* Khã kh¨n : ph¶i trÞ thuû c¸c dßng s«ng ; ph¶i lµm kªnh t­íi tiªu.

+ C«ng t¸c thuû lîi ®ßi hái sù hîp søc vµ s¸ng t¹o.

Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh sím :

+ ë Ai CËp : 3200 n¨m TCN, h×nh thµnh nhµ n­íc thèng nhÊt.

+ ë L­ìng Hµ : kho¶ng thiªn niªn kØ IV TCN, h×nh thµnh c¸c tiÓu quèc cña ng­êi Su-me.

+ ë Ên §é : kho¶ng thiªn niªn kØ III TCN, h×nh thµnh c¸c quèc gia cæ ®¹i ë l­u vùc s«ng Ên.

+ ë Trung Quèc : kho¶ng thÕ kØ XXI TCN, h×nh thµnh v­¬ng triÒu nhµ H¹.

Nh­ vËy, c¸c nhµ n­íc ë ph­¬ng §«ng thêi cæ ®¹i ®­îc h×nh thµnh sím h¬n ë Hi L¹p vµ R«-ma tíi h¬n 1000 n¨m vµ sím nhÊt
thÕ giíi.

– Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhµ n­íc :

+ Khi x· héi nguyªn thuû tan r·, ®· h×nh thµnh c¸c c«ng x·.

+ Do nhu cÇu trÞ thuû vµ lµm thuû lîi, c¸c c«ng x· tù liªn kÕt thµnh c¸c liªn minh c«ng x·, råi thµnh nhµ n­íc.

LËp b¶ng niªn biÓu qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng.

3. KÕt cÊu x· héi vµ chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i ë ph­¬ng §«ng

VÏ s¬ ®å, tr×nh bµy ®­îc néi dung c¸c kh¸i niÖm cã liªn quan :

C¸c tÇng líp x· héi vµ ®Þa vÞ cña hä trong x· héi :

+ N«ng d©n c«ng x· lµ tÇng líp ®«ng ®¶o nhÊt vµ cã vai trß to lín ; nhËn ruéng ®Êt canh t¸c vµ nép t« thuÕ.

+ Quý téc gåm vua, quan l¹i vµ t¨ng l÷, lµ giai cÊp bãc lét cã nhiÒu cña c¶i vµ quyÒn thÕ.

+ N« lÖ, sè l­îng kh«ng nhiÒu, chñ yÕu phôc vô, hÇu h¹ tÇng líp quý téc.

+ Giai cÊp thèng trÞ gåm vua, quý téc quan l¹i vµ quý téc t¨ng l÷.

+ Giai cÊp bÞ trÞ gåm c¸c tÇng líp cßn l¹i trong x· héi.

ChÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i ë ph­¬ng §«ng :

+ ChÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i lµ chÕ ®é nhµ n­íc cña x· héi cã giai cÊp ®Çu tiªn ë ph­¬ng §«ng, trong ®ã vua lµ ng­êi ®øng ®Çu, cã quyÒn lùc
tèi cao.

+ QuyÒn lùc cña vua : n¾m c¶ ph¸p quyÒn vµ thÇn quyÒn, ®­îc gäi lµ Pha-ra-«n (Ai CËp), En-xi (L­ìng Hµ) hay Thiªn tö (Trung Quèc).

+ D­íi vua lµ bé m¸y hµnh chÝnh quan liªu, ®øng ®Çu lµ quan Vidia hoÆc Thõa t­íng ; cã chøc n¨ng thu thuÕ, tr«ng coi, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng vµ chØ huy qu©n ®éi.

4. Mét sè thµnh tùu cña v¨n ho¸ cæ ®¹i ph­¬ng §«ng

Tr×nh bµy ®­îc mét sè thµnh tùu cña v¨n ho¸ ph­¬ng §«ng cæ ®¹i :

Sù ra ®êi cña lÞch vµ thiªn v¨n häc :

+ G¾n liÒn víi nhu cÇu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ trÞ thuû c¸c
dßng s«ng.

+ N«ng lÞch : mét n¨m cã 365 ngµy, ®­îc chia thµnh 12 th¸ng, tuÇn, ngµy vµ mïa.

+ BiÕt ®o thêi gian b»ng ¸nh s¸ng MÆt Trêi ; ngµy cã 24 giê.

Ch÷ viÕt :

+ C­ d©n ph­¬ng §«ng lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¸t minh ra ch÷ viÕt ; ®©y lµ ph¸t minh lín cña loµi ng­êi.

+ Thêi gian xuÊt hiÖn ch÷ viÕt : kho¶ng thiªn niªn kØ IV TCN.

+ Ch÷ t­îng h×nh, t­îng ý vµ t­îng thanh (sö dông kªnh h×nh).

+ Nguyªn liÖu ®Ó viÕt : giÊy papirót, ®Êt sÐt, x­¬ng thó, mai rïa, thÎ

To¸n häc :

+ Thµnh tùu : ph¸t minh ra hÖ ®Õm thËp ph©n, hÖ ®Õm 60 ; c¸c ch÷ sè tõ 1 ®Õn 9 vµ sè 0 ; biÕt c¸c phÐp tÝnh céng, trõ, nh©n, chia ; tÝnh ®­îc diÖn tÝch c¸c h×nh trßn, tam gi¸c, thÓ tÝch h×nh cÇu, tÝnh ®­îc sè pi b»ng 3,16. Ng­êi L­ìng Hµ biÕt lµm c¸c phÐp tÝnh víi sè thËp ph©n.

+ Gi¸ trÞ : lµ nh÷ng ph¸t minh quan träng, cã ¶nh h­ëng ®Õn thµnh tùu v¨n minh nh©n lo¹i.

KiÕn tróc :

+ Mét sè c«ng tr×nh kiÕn tróc tiªu biÓu : kim tù th¸p ë Ai CËp, thµnh Ba-bi-lon ë L­ìng Hµ, nh÷ng khu ®Òn th¸p kiÓu kiÕn tróc

+ Gi¸ trÞ : ®©y lµ nh÷ng di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸ næi tiÕng thÕ giíi, thÓ hiÖn søc lao ®éng vµ tµi n¨ng s¸ng t¹o cña con ng­êi.

Quan s¸t c¸c h×nh 4, 5, 6 (SGK) ®Ó biÕt ®­îc nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸ cæ ®¹i ph­¬ng §«ng.

Néi dung 2. C¸C QUèC GIA Cæ §¹I PH¦¥NG T¢Y –
HI L¹P Vµ R¤-MA

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH

Kinh tÕ : n«ng nghiÖp h¹n chÕ, thñ c«ng vµ th­­¬ng nghiÖp

HiÓu biÕt vÒ thµnh bang vµ nÒn d©n chñ chñ n« ; c¸c thÓ chÕ chÝnh trÞ : d©n chñ, céng hoµ. ChÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ.

HiÓu chÕ ®é chiÕm n« : chÕ ®é kinh tÕ  x· héi dùa trªn lao ®éng cña n« lÖ, bãc lét n« lÖ ; hai giai cÊp : chñ n« vµ n« lÖ.

V¨n ho¸ cæ ®¹i Hi L¹p, R«-ma : lÞch, ch÷ viÕt, c¸c lÜnh vùc khoa häc, v¨n häc, nghÖ thuËt... ; liªn hÖ, so s¸nh víi c¸c thµnh tùu v¨n ho¸ cæ ®¹i ph­­¬ng §«ng.