Néi dung 2. C¤NG CUéC X¢Y DùNG Vµ PH¸T TRIÓN KINH TÕ TRONG C¸C THÕ KØ X – XV

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

C«ng cuéc khai hoang, më réng diÖn tÝch canh t¸c ph¸t triÓn, mét mÆt nhµ n­íc phong kiÕn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch khai hoang, mÆt kh¸c nh©n d©n c¸c lµng x· tù ®éng tiÕn hµnh khai hoang. Nhê vËy, vïng ch©u thæ c¸c con s«ng lín vµ vïng ven biÓn ®­îc khai ph¸, nhiÒu xãm lµng míi ®­îc thµnh lËp.

C«ng viÖc ®¾p ®ª tõ thêi Lý ®· ®­îc chó ý. §Õn thêi TrÇn vµ thêi Lª s¬, nhµ n­íc còng cã nh÷ng biÖn ph¸p ®¾p ®ª ë c¸c con s«ng lín vµ ®ª biÓn.

S¶n xuÊt n«ng nghiÖp : nhµ n­íc thêi TiÒn Lª, Lý, TrÇn vµ Lª s¬ ®Òu quan t©m ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, h»ng n¨m c¸c vua ®Òu lµm lÔ cµy tÞch ®iÒn ®Ó khuyÕn khÝch nh©n d©n s¶n xuÊt. Trong c¸c bé luËt ®Òu cã c¸c ®iÒu luËt b¶o vÖ søc kÐo cña tr©u bß vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

PhÐp qu©n ®iÒn ®­îc ®Æt ra tõ thêi Lª s¬ ®Ó chia ruéng ®Êt c«ng lµng x·.

Trao ®æi, nªu kÕt luËn : nhê c¸c chÝnh s¸ch trªn, n«ng nghiÖp ë n­íc ta tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XV cã b­íc ph¸t triÓn míi.

Kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· t¹o tiÒn ®Ò cho thñ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.

Trong d©n gian, c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng nh­ ®óc ®ång, rÌn s¾t, lµm ®å gèm sø, ­¬m t¬ dÖt lôa ®Òu ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, c¸c nghÒ lµm g¹ch, ch¹m kh¾c ®¸, lµm ®å trang søc, lµm giÊy ®Òu ph¸t triÓn h¬n tr­íc.

ViÖc khai th¸c má nh­ vµng, b¹c, ®ång còng cã b­íc ph¸t triÓn míi.

Mét sè lµng chuyªn lµm nghÒ thñ c«ng ®­îc h×nh thµnh nh­ : Thæ Hµ (B¾c Giang), B¸t Trµng (Hµ Néi), Chu §Ëu (H¶i D­¬ng), Huª CÇu (H­ng Yªn)...

C¸c x­ëng thñ c«ng cña nhµ n­íc còng ®­îc thµnh lËp. ë ®©y, c¸c thî thñ c«ng lo viÖc ®óc tiÒn, s¶n xuÊt vò khÝ, ®ãng thuyÒn chiÕn, may quÇn ¸o cho vua quan, quý téc, x©y dùng c¸c cung ®iÖn.

 Quan s¸t h×nh 36 H×nh rång vµ hoa d©y (SGK) ®Ó biÕt ®­îc sù ph¸t triÓn cña thñ c«ng nghiÖp.

3. Më réng th­¬ng nghiÖp

Tr×nh bµy ®­îc th­¬ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn ë c¸c ®« thÞ vµ n«ng th«n :

Tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XV, th­¬ng nghiÖp trong n­íc ngµy cµng ®­îc më réng. C¸c chî lµng, chî liªn lµng, chî chïa mäc lªn ë nhiÒu n¬i. C¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc mang ra bu«n b¸n ë c¸c chî vµ gi÷a c¸c vïng víi nhau.

Thêi Lý, TrÇn vµ Lª s¬, Th¨ng Long lµ mét ®« thÞ lín víi nhiÒu phè ph­êng vµ chî, s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n c¸c lo¹i hµng ho¸ s¶n phÈm.

Giao th­¬ng víi n­íc ngoµi ®­îc më réng. C¸c c¶ng V©n §ån (Qu¶ng Ninh), L¹ch Tr­êng (Thanh Ho¸), Cµn H¶i (NghÖ An), Héi Thèng (Hµ TÜnh), ThÞ N¹i (B×nh §Þnh) ®Òu ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë thêi k× nµy. Ngoµi ra, ë biªn giíi ViÖt Trung cßn cã c¸c ®Þa ®iÓm ®Ó th­¬ng nh©n hai n­íc trao ®æi bu«n b¸n.

 Sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ d­íi chÕ ®é phong kiÕn, mét mÆt gãp phÇn ph¸t triÓn ®Êt n­íc, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, mÆt kh¸c còng ®Èy nhanh sù ph©n ho¸ x· héi, gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ, trong ®ã chñ yÕu lµ n«ng d©n.

Tõ cuèi thÕ kØ XIV, do vua quan, quý téc nhµ TrÇn ¨n ch¬i xa xØ, kh«ng quan t©m ®Õn cuéc sèng cña nh©n d©n. Thªm vµo ®ã t×nh tr¹ng mÊt mïa, ®ãi kÐm ®· dÉn ®Õn c¸c cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n.

Cuéc khñng ho¶ng cña x· héi §¹i ViÖt cuèi thÕ kØ XIV ®· ®­a ®Õn nh÷ng c¶i c¸ch cña Hå Quý Ly vµ sù thµnh lËp V­¬ng triÒu Hå vµo n¨m 1400 thay thÕ nhµ TrÇn.

Néi dung 3. NH÷NG CUéC KH¸NG CHIÕN
CHèNG NGO¹I X¢M ë C¸C THÕ KØ X – XV

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Tèng thêi TiÒn Lª :

+ N¨m 981, nhµ Tèng nh©n c¬ héi §inh Tiªn Hoµng mÊt, ng­êi nèi ng«i lµ §inh Toµn cßn nhá tuæi, ®· mang qu©n sang x©m l­îc n­íc ta. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ThËp ®¹o t­íng qu©n Lª Hoµn ®­îc Th¸i hËu D­¬ng V©n Nga vµ c¸c t­íng lÜnh suy t«n lµm vua, l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn.

+ Nh©n d©n §¹i ViÖt chiÕn ®Êu anh dòng, ®· b¾t ®­îc nhiÒu t­íng giÆc, qu©n Tèng ph¶i rót qu©n. §Êt n­íc ®­îc ®éc lËp.

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Tèng thêi Lý :

+ ¢m m­u x©m l­îc cña nhµ Tèng ®èi víi §¹i ViÖt : vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kØ XI, nhµ Tèng ®ang gÆp nh÷ng khã kh¨n. Trong n­íc, n«ng d©n næi dËy ®Êu tranh, phÝa B¾c hai n­íc Liªu vµ H¹ uy hiÕp. Theo lêi khuyªn cña V­¬ng An Th¹ch, vua Tèng cho tËp trung qu©n ë mét sè n¬i gi¸p víi §¹i ViÖt, chuÈn bÞ cuéc x©m l­îc.

+ Tr­íc t×nh h×nh ®ã, vua Lý giao cho Th¸i uý Lý Th­êng KiÖt l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn.

+ N¨m 1075, Lý Th­êng KiÖt ®· kÕt hîp qu©n ®éi cña triÒu ®×nh víi lùc l­îng d©n binh cña c¸c tï tr­ëng d©n téc Ýt ng­êi tËp kÝch sang ®Êt Tèng, ®¸nh tan c¸c ®¹o qu©n cña nhµ Tèng ë c¸c cø ®iÓm Ung Ch©u, Kh©m Ch©u, Liªm Ch©u råi rót vÒ n­íc.

+ N¨m 1077, kho¶ng 30 v¹n qu©n Tèng sang x©m l­îc §¹i ViÖt. D­íi sù l·nh ®¹o cña Lý Th­êng KiÖt, nh©n d©n ta x©y dùng phßng tuyÕn s«ng Nh­ NguyÖt (s«ng CÇu) vµ ®¸nh tan qu©n x©m l­îc. NÒn ®éc lËp cña n­íc ta ®­îc gi÷ v÷ng.

2. C¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng Nguyªn ë thÕ kØ XIII

Tr×nh bµy theo l­îc ®å diÔn biÕn, kÕt qu¶, ý nghÜa cña ba lÇn kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng  Nguyªn :

ThÕ kØ XIII, ®Õ quèc M«ng Cæ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, vã ngùa cña chóng ®· giµy xÐo tõ §«ng sang T©y, tõ ¢u sang ¸. Nh©n d©n §¹i ViÖt ph¶i 3 lÇn kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng Nguyªn (1258, 1285 vµ 1287  1288).

C¸c vua TrÇn cïng c¸c t­íng lÜnh vµ ®Æc biÖt lµ nhµ qu©n sù TrÇn Quèc TuÊn ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ®øng lªn ®¸nh giÆc.

C¶ 3 lÇn qu©n M«ng Nguyªn ®Òu thÊt b¹i. Víi c¸c chiÕn th¾ng : §«ng Bé §Çu, Ch­¬ng D­¬ng, Hµm Tö, T©y KÕt, V¹n KiÕp, ®Æc biÖt chiÕn th¾ng B¹ch §»ng n¨m 1288. §©y lµ chiÕn th¾ng oanh liÖt cña qu©n vµ d©n §¹i ViÖt, b¶o vÖ v÷ng ch¾c nÒn ®éc lËp d©n téc.

N¨m 1407, qu©n Minh x©m l­îc n­íc ta, cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n d©n ta ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho ®Þch. Tuy nhiªn, do sù chªnh lÖch vÒ lùc l­îng, cuéc kh¸ng chiÕn thÊt b¹i, n­íc ta l¹i r¬i vµo ¸ch ®« hé cña nhµ Minh.

Hµng lo¹t c¸c cuéc khëi nghÜa ®· næ ra ë ®Çu thÕ kØ XV. Tiªu biÓu nhÊt lµ cuéc khëi nghÜa do Lª Lîi l·nh ®¹o næ ra ë Lam S¬n (Thanh Ho¸) vµo n¨m 1418. Víi chiÕn l­îc chiÕn thuËt tµi giái, cã
bé tham m­u khëi nghÜa s¸ng suèt,... vµ ®­îc nh©n d©n nhiÖt liÖt h­ëng øng.

Cuéc khëi nghÜa Lam S¬n ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi. §Êt n­íc ®­îc gi¶i phãng, nhµ HËu Lª ®­îc lËp nªn vµo n¨m 1428, më ®Çu mét thêi k× míi cña lÞch sö d©n téc.

LËp b¶ng hÖ thèng kiÕn thøc vÒ c¸c cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n vµ d©n §¹i ViÖt tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XV.

Rót ra nguyªn nh©n th¾ng lîi, ý nghÜa lÞch sö vµ bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c cuéc kh¸ng chiÕn ®ã.