VII. Những thiếu sót và mâu thuẫn

BET-11 
17
thịnh của kinh tế học thị trường hoàn hảo, vẫn có nhiều thứ diễn ra theo cách mà trong 
đó nền kinh tế thực đi chệch khỏi lý tưởng lý thuyết. Điều có thể xảy ra bây giờ - trong 
thực thế, nó vẫn đang xảy ra – là kinh tế học với những thiếu sót và mẫu thuẫn sẽ di 
chuyển ra khỏi ngoại biên và đến trung tâm của hoạt động phân tích kinh tế. 
Tôi có trong đầu một ví dụ khá đầy đủ về loại kinh tế học này: trường phái tư 
tưởng được gọi là tài chính hành vi. Những người sử dụng cách tiếp cận này nhấn mạnh 
hai luận điểm. Thứ nhất, nhiều nhà đầu tư ở thế giới thực không giống với những nhà 
tính toán lý tưởng theo giả thuyết thị trường hiệu quả: tất cả họ đều phụ thuộc vào hành 
vi bầy đàn, với sự bộc phát phi lý trí và nỗi sợ không có lý do. Thứ hai, thậm chí những 
người này cố gắng dựa trên tính toán lý tưởng thường thấy để đưa ra những quyết định 
mà họ không thể, đó là vấn đề niềm tin, tin tưởng và tài sản thế chấp giới hạn đã đẩy họ 
đi cùng với bầy đàn. 
Trong luận điểm đầu tiên: thậm chí trong suốt thời kỳ cực thịnh của giả thuyết 
thị trường hiệu quả, dường như hiển nhiên rằng nhiều nhà đầu tư trong thế giới thực 
không duy lý như những mô hình thông thường đã giả định. Larry Summers từng bắt 
đầu một bài viết về tài chính bằng tuyên bố: “CHÚNG LÀ NHỮNG TÊN NGỐC. Hãy 
nhìn xung quanh xem.” Nhưng chúng ta đang nói tới loại ngốc nào? (cụm từ ưa dùng 
trong văn bản hàn lâm, thực tế, là “những nhà buôn gây nhiễu”) Tài chính hành vi, mô 
tả về sự dịch chuyển rộng hơn được biết đến là kinh tế học hành vi, cố gắng trả lời câu 
hỏi đó bằng cách liên hệ tính phi lý thông thường của nhà đầu tư với những định kiến 
có sẵn trong nhận thức của con người, giống như khuynh hướng quan tâm nhiều hơn 
đến những mất mát nhỏ hơn là cái được lớn hoặc khuynh hướng ngoại suy quá dễ dàng 
từ những ví dụ nhỏ (ví dụ, giả định rằng vì giá nhà tăng trong những năm vừa qua, nên 
chúng sẽ tiếp tục tăng). 
Cho tới cuộc khủng hoảng này, những người ủng hộ giả thuyết thị trường hiệu 
quả như Eugene Fama đã bỏ qua bằng chứng được tạo ra thay cho tài chính hành vi như 
một tập hợp “những yếu tố kỳ quặc” không thực sự quan trọng. Đó là một tình huống 
khó khăn hơn nhiều để duy trì quan điểm rằng sự sụp đổ của một bong bóng khổng lồ 
– được chẩn đoán chính xác bởi các nhà kinh tế học hành vi như Robert Shiller của Đại 
học Yale, người đã liên hệ nó với những phần trong quá khứ của “sự bộc phát phi lý 
trí” – đã đưa nền kinh tế thế giới đến chỗ sụp đổ. 
Ở điểm thứ hai: giả sử rằng thực sự có những tên ngốc. Vậy họ có tác động như 
thế nào? Không nhiều, Milton Friedman đã lập luận trong một bài viết nổi tiếng năm 
1953: các nhà đầu tư thông minh sẽ có lợi nhuận bằng cách mua khi những tên ngốc 
bán và bán khi những tên ngốc mua và sẽ ổn định các thị trường trong quá trình này. 
Nhưng luận điểm thứ hai của tài chính hành vi nói rằng Friedman đã sai, rằng các thị 
trường tài chính thỉnh thoảng rất không ổn định, và ngay bây giờ quan điểm đó dường 
như vẫn khó bác bỏ. 
Có lẽ bài viết nổi tiếng nhất trong xu hướng này là một ấn phẩm năm 1997 của 
Andrei Shleifer của Đại học Harvard và Robert Vishny của Đại học Chicago. Bài này 

CÁC NHÀ KINH TẾ ĐàSAI LẦM NHƯ THẾ NÀO? 
18
rốt cục là một sự chính thức hóa của dòng quan điểm cũ rằng “thị trường có thể phi lý 
trí lâu hơn thời gian bạn có thể trả được nợ.” Như họ đã chỉ ra, những người buôn chứng 
khoán được giả định là mua thấp và bán cao – cần vốn để họ làm điều đó. Và sự sụt 
giảm dự trữ trong giá tài sản, ngay cả khi nó không có ý nghĩa nền tảng, sẽ luôn luôn 
làm cạn kiện nguồn vốn đó. Hệ quả là, tiền khôn (smart money) bị đẩy ra khỏi thị trường, 
và giá có thể đi theo hình xoắn ốc đi xuống. 
Khủng hoảng tài chính dai dẳng hiện tại dường như là một bài học có chủ đích 
trong những thời kỳ bất ổn về tài chính. Và những những mô hình dựa trên những ý 
tưởng tổng quát về bất ổn tài chính đã chứng tỏ sự phù hợp cao với chính sách kinh tế: 
sự tập trung vào dòng vốn bị cạn kiệt của các định chế tài chính đã giúp hướng dẫn đưa 
ra những hành động chính sách sau sự sụp đổ của Lehman, và có vẻ như (qua những 
ngón tay) những hành động này đã đón đầu rất thành công một sự sụp đổ tài chính thậm 
chí lớn hơn.
Trong khi đó, điều gì đang xảy ra với kinh tế học vĩ mô? Những sự kiện gần đây 
đã bác bỏ một cách dứt khoát ý tưởng rằng các cuộc khủng hoảng kinh tế là phản ứng 
tối ưu đối với những biến động trong tốc độ tiến bộ kỹ thuật; một quan điểm có ít hay 
nhiều tư tưởng Keynesian là ván bài duy nhất khả dụng trong nền kinh tế mà thôi. Tuy 
nhiên các mô hình Keynesian Mới tiêu chuẩn đã không có chỗ cho một cuộc khủng như 
chúng ta đang có, bởi những mô hình này nhìn chung đã chấp nhận quan điểm thị trường 
hiệu quả của khu vực tài chính. 
Đã có một số ngoại lệ. Một hướng nghiên cứu, mà người tiên phong không ai khác 
là Ben Bernake cùng Mark Gertler của Đại học New York, đã nhấn mạnh đến phương 
thức mà sự thiếu hụt tài sản thế chấp cần thiết có thể kìm hãm khả năng của các doanh 
nghiệp để gây quỹ và theo đuổi các cơ hội đầu tư. Một hướng nghiên cứu có liên quan, 
phần lớn được công cố bởi đồng nghiệp của tôi ở Princeton, Nobuhiro Kiyotaki và John 
Moore của trường Kinh tế London, lập luận rằng giá của các tài sản như bất động sản 
có thể bị ảnh hưởng bởi sự sụt giảm của chính nó và do đó làm suy thoái nền kinh tế. 
Nhưng cho tới nay tác động của sự đình trệ tài chính vẫn không ở trung tâm của kinh tế 
học Keynesian. Rõ ràng, điều đó phải thay đổi. 

tải về 1.36 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: