C¸c ch÷ viÕt t¾t



tải về 1.18 Mb.
trang2/4
Chuyển đổi dữ liệu25.04.2018
Kích1.18 Mb.
#37130
1   2   3   4


Môc lôc

Trang
Më ®Çu




Ch­¬ng 1: Tæng quan tµi liÖu




1.1. S¬ l­îc vÒ gi¶i phÉu, sinh lý tuyÕn vó vµ ®Æc ®iÓm bÖnh vó




1.2. Mét sè ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó




Ch­¬ng 2: §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu




2.1. §èi t­îng nghiªn cøu




2.2 Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu




Ch­¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu




3.1. KÕt qu¶ vÒ l©m sµng




3.2. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc




3.3. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n Xquang




3.4. ChÈn ®o¸n GPB sau mæ




Ch­¬ng 4: Bµn luËn




4.1. Ph©n bè bÖnh vó theo tuæi vµ giíi




4.2. VÒ c¸c chñ sè chÈn ®o¸n




4.3. C¸c chØ sè chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng di c¨n h¹ch n¸ch




4.4. Liªn quan gi÷a thêi gian m¾c bÖnh víi kÝch th­íc u vµ t×nh tr¹ng h¹ch n¸ch




4.5. Liªn quan gi÷a tÝp gi¶i phÉu cña bÖnh u vó vµ t×nh tr¹ng di c¨n h¹ch




4.6. VÒ chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc




4.7. VÒ chÈn ®o¸n Xquang




4.8. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n GPB




4.9. Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ chÈn ®o¸n l©m sµng (HSC§), F.N.A, xquang theo thang ®iÓm cña Warwich D.J



KÕt luËn




Tµi liÖu tham kh¶o




Danh s¸ch bÖnh nh©n nghiªn cøu




Më ®Çu
Ung th­ vó lµ mét bÖnh hay gÆp ë phô n÷. Cã thÓ nãi: Vó lµ n¬i hay m¾c ung th­ nhÊt vµ lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu cña c¸i chÕt do ung th­ ë phô n÷ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi [24].

Cho ®Õn nay, viÖc chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng c¸c bÖnh vó nãi chung vµ ung th­ vó nãi riªng vÉn cßn lµ vÊn ®Ò thêi sù [25, 140, 149]. ChÈn ®o¸n l©m sµng sai cßn chiÕm tû lÖ cao. Theo thèng kª cña bÖnh viÖn Mayo: nÕu kh«ng cã m« häc th× nh÷ng sai lÇm vÒ chÈn ®o¸n lªn tíi 80% [28]. C¸c khã kh¨n trong viÖc chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng c¸c bÖnh vó xuÊt ph¸t tõ 2 nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y:



Nguyªn nh©n kh¸ch quan: Do chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè bÖnh sinh nªn biÓu hiÖn cña c¸c bÖnh vó còng rÊt ®a d¹ng [77, 78, 83, 107, 132, 133]. MÆc dï cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng bè vÒ c¸c yÕu tè cã nguy c¬ cao trong bÖnh sinh ung th­ vÝ, nh­ng cho ®Õn nay, bÖnh c¨n cña ung th­ vó vÉn cßn ch­a ®­îc biÕt râ. H¬n n÷a, c¸c yÕu tè cã nguy c¬ cao trong bÖnh sinh l¹i kh«ng ®éc lËp mµ cã mèi liªn hÖ víi nhau rÊt mËt thiÕt, cã t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng qua l¹i lÉn nhau nªn viÖc ®¸nh gi¸ chóng cã nhiÒu khã kh¨n [147].

- Do ViÖt Nam cßn nghÌo nªn ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh nghiªn cøu s©u réng c¸c bÖnh vó nh­ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Ngay c¶ viÖc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu cña thÕ giíi vµo thùc hµnh l©m sµng còng chØ tËp trung lÎ tÎ ë mét vµi bÖnh viÖn chuyªn ngµnh cña Trung ­¬ng.



Nguyªn nh©n chñ quan: Nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan dÉn ®Õn sai lÇm trong chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng c¸c bÖnh vó lµ do c¸c thÇy thuèc l©m sµng. Thùc chÊt qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n bÖnh cña ng­êi thÇy thuèc l©m sµng lµ mét qu¸ tr×nh ­íc ®o¸n vÒ kh¶ n¨ng bÞ bÖnh. §Ó chÈn ®o¸n bÖnh, ng­êi thÇy thuèc ph¶i dùa vµo kinh nghiÖm cña b¶n th©n vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c thÕ hÖ tr­íc.

§Ó cã ®­îc mét chÈn ®o¸n ®óng, ng­êi thÇy thuèc l©m sµng ph¶i cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp c¸c d÷ kiÖn thu ®­îc vµ l¹i ph¶i quyÕt ®Þnh chÈn ®o¸n trong mét thêi gian ng¾n. Bëi vËy, viÖc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh c¸c bÖnh vó kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò khãkh¨n ®èi víi c¸ thÇy thuèc ®a khoa, mµ c¶ ®èi víi c¸c thÇy thuèc chuyªn khoa l©u n¨m trong lÜnh vùc nµy. Ridel ®· viÕt “Dï kinh nghiÖm ®Õn ®©u ®i n÷a, ta còng kh«ng thÓ ph©n biÖt mét c¸ch chÝnh x¸c b»ng l©m sµng nh÷ng tæn th­¬ng lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh ë giai ®o¹n sím” [28]

ë n­íc ta c¸c bÖnh nh©n ung th­ vó th­êng ®­îc ph¸t hiÖn muén do quan niÖm vÒ c¨n bÖnh nµy cßn ®¬n gi¶n [22, 26]. NhiÒu bÖnh viÖn ch­a ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ nh÷ng ph­¬ng tiÖn, m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó chÈn ®o¸n. Sè c«ng tr×nh nghiªn cøu s©u vÒ vÊn ®Ò l­îng ho¸, tiªu chuÈn vµ tæng hîp ho¸ c¸c dÊu hiÖu, triÖu chøng l©m sµng cña ung th­ vó cßn rÊt Ýt.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu thùc tiÔn nãi trªn, viÖc n©ng cao chÊt l­îng chÈn ®o¸n ung th­ vó ë c¸c bÖnh viÖn ®a khoa lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch, cÇn ®­îc gi¶i quyÕt.

§Ò tµi nghiªn cøu cña chóng t«i nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng môc ®Ých sau:

1. Nghiªn cøu gi¸ trÞ cña mét sè dÊu hiÖu vµ triÖu chøng l©m sµng ®­îc sö dông trong chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh vµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt ung th­ vó.

2. §¸nh gi¸ mét sè ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n l©m sµng vµ cËn l©m sµng qua c¸c th«ng sè: ®é nhËy, ®é ®Æc hiÖu, ®é chÝnh x¸c, gi¸ trÞ dù b¸o d­¬ng, gi¸ trÞ dù b¸o ©m vµ tû sè ®óng.

3. §¸nh gi¸ ph­¬ng ph¸p tæng hîp c¸c kÕt qu¶ chÈn ®o¸n l©m sµng (theo hÖ sè chÈn ®o¸n), tÕ bµo häc vµ Xquang cña Warwich D.J ®Ó gãp phÇn n©ng cao tû lÖ chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh vµ dÔ ¸p dông trong thùc hµnh l©m sµng.


Ch­¬ng 1

Tæng quan tµi liÖu



1.1. S¬ l­îc vÒ gi¶i phÉu, sinh lý tuyÕn vó vµ ®Æc ®iÓm bÖnh vó

1.1.1. Gi¶i phÉu, sinh lý tuyÕn vó

1.1.1.1. Gi¶i phÉu tuyÕn vó

TuyÕn vó ®­îc h×nh thµnh vµo tuÇn thø 6 trong thêi kú ph¸t triÓn bµo tahi tõ hai “®­êng s÷a” dµi kho¶ng 8 - 12mm ë mÆt tr­íc c¬ thÓ [14, 15, 104]. Vµo tuÇn thø 9, ®­êng s÷a teo l¹i vµ tuyÕn vó, nóm vó b¾t ®Çu ®­îc h×nh thµnh nhê sù ph¸t triÓn ®ång t©m, dÇy dÇn lªn vµ khu tró ë ngùc cña líp biÓu b× [15, 12, 5, 104].

ë trÎ s¬ sinh, tuyÕn vó chØ lµ 15 – 20 èng chia nh¸nh, ®Çu cña mçi nhµnh n¶y ra rÊt nhiÒu mÇm biÓu m« [5, 15, 104].

ë ng­êi tr­ëng thµnh, hai vó cã h×nh thµh b¸n cÇu gåm tuyÕn vó, nóm vó vµ quÇng vó.

TuyÕn vó n»m trong m« mì vµ m« liªn kÕt, trªn c¬ ngùc lín, tr¶i tõ x­¬ng s­ên 3 ®Õn x­¬ng s­ên 7 ë phÝa tr­íc; tõ bê tr­íc x­¬ng øc tíi ®­êng n¸ch tr­íc. PhÝa sau tuyÕn vó cã líp mì lµm cho nã tr­ît dÔ dµng trªn bÒ mÆt c¶u c©n c¬ ngùc lín; phÝa tr­íc tuyÕn vó cã c©n x¬ ë ngay d­íi da gäi lµ d©y ch»ng Cooper. TuyÕn vó do 15 - 20 thuú t¹o thµnh. Gi÷a c¸c thuú ®­îc ng¨n c¸ch bëi c¸c v¸ch liªn kÕt. Mçi thuú l¹i chia ra nhiÒu tiÓu thuú. Mçi tiÓu thuú ®­îc t¹o nªn tõ nhiÒu nang tuyÕn trßn hoÆc dµi, ®øng riªng rÏ hoÆc tËp trung thµnh ®¸m. C¸c tói cña 2 - 3 tnang tuyÕn ®æ chung vµo c¸c nh¸nh cuèi cïng cña c¸c èng bµi xuÊt trong tiÓu thuú. C¸c èng nµy sÏ ®æ vµo c¸c nh¸nh gian tiÓu thuú vµ hîp l¹i thµnh c¸c èng lín h¬n ®Ó cuèi cïng, tÊt c¶ c¸c èng cña mäi tiÓu thuú ®Òu ®á vµo mét èng duy nhÊt, tiÕn lªn mÆt nóm vó. Chen vµo gi÷a c¸c nang tuyÕn lµ tæ chøc liªn kÕt th­a cã Ýt tÕ bµo biÓu m« vµ mao m¹ch [15].

HÖ thèng b¹ch m¹ch cña vó: hÖ thèng b¹ch m¹ch cña vó rÊt phong phó, r¶i kh¾p vó vµ ®­îc nèi víi hÖ thèng b¹ch m¹ch l©n cËn. Cã thÓ chia ra: hÖ thèng b¹ch m¹ch trong vµ ngoµi vó. HÖ thèng b¹ch m¹ch trong vó gåm c¸c b¹ch m¹ch cña tuyÕn (bÖnh m¹ch s©u) vµ c¸c b¹ch m¹ch d­íi da (b¹ch m¹ch n«ng). Nguyªn uû cña hÖ thèng b¹ch m¹ch s©u n»m trong tæ chøc liªn kÕt cña c¸c tiÓu thuú. C¸c èng b¹ch m¹ch tiÓu thuú tËp trung dÇn l¹i råi ®æ vµo c¸c èng b¹ch m¹ch däc theo c¸c èng s÷a, ch¹y ®Õn vïng quÇng vó vµ lÊn vµo hÖ thèng b¹ch m¹ch n«ng ë vïng nµy. HÖ thèng b¹ch m¹ch n«ng ®­îc cÊu t¹o bëi c¸c ®¸m rèi h¹ch b¹ch ë líp h¹ b× vµ d­íi h¹ b× lËp nªn mét hÖ thèng dµy ®Æc ë d­íi quÇng vó vµ lan tíi toµn bé da vïng ngùc, cæ vµ bông.



HÖ thèng b¹ch m¹ch ngoµi vó: Ra khái vó, c¸c b¹ch m¹ch ®­îc tËp hîp l¹i ®Ó ®æ vµo 2 ®­êng chÝnh vµ 3 ®­êng phô.

§­êng n¸ch chÝnh: C¸c èng n¸ch chÝnh ®i tõ bê ngoµi vó, vßng qua bê d­íi cña c¬ ngùc to ®Ó ®æ vµo c¸c nhãm h¹ch n¸ch, ®Æc biÖt lµ c¸c h¹ch cña chuçi vó ngoµi. Tõ c¸c tr¹m chuyÓn tiÕp nµy, b¹ch huyÕt vó ®­îc ®æ vµo c¸c h¹ch ë hè th­îng ®ßn. Mornard chia hÖ thèng h¹ch n¸ch thµnh 5 nhãm:

+ Nhãm tÜnh m¹ch n¸ch (Axillary vein group): Ch¹y däc bê trong cña tÜnh m¹ch n¸ch.

+ Nhãm b¶ vai (Scapular group): ë thµnh sau n¸ch, cã tõ 1 – 12 h¹ch ch¹y däc theo ®éng m¹ch b¶ vai d­íi.

+ Nhãm vó ngoµi: (External mammary group): Gåm mét chuçi trªn ë phÝa tr­íc ®éng m¹ch vó ngoµi vµ mét chuçi d­íi ë phÝa sau ®éng m¹ch nµy, ngang víi khoang liªn s­ên 4 - 5.

+ Nhãm trung t©m (Central group): Cã kho¶ng 4 - 5 h¹ch ch¹y däc phÝa trong bã m¹ch thÇn kinh n¸ch, t­¬ng øng víi phÇn gi÷a cña hè n¸ch.

+ Nhãm th­îng ®ßn (Sybclavicular group): Cã tõ 6 - 12 h¹ch bao quanh tÜnh m¹ch n¸ch, n»m ë phÝa trªn cña hè n¸ch.

§­êng vó trong chÝnh: C¸ ®­êng b¹ch m¹ch xuyªn tõ mÆt sau tuyÕn, chui qua c¬ ngùc lín vµ c¸c khoang gian s­ên ë phÝa trong ®Ó ®æ vµo hÖ thèng h¹ch vó trong ë trong lång ngùc. HÖ thèng nµy ch¹y däc theo ®éng m¹ch vó trong tõ liªn s­ên 1-4 (cã khi tíi liªn s­ên 6), c¸ch bê x­¬ng øc 1-2cm. C¸ch èng b¹ch m¹ch nèi c¸c h¹ch nµy víi nhau, ch¹y tr­íc c¬ tam gi¸c - øc vµ mµng phæi, phÝa sau ®Çu trong c¸c sôn s­ên råi ®æ cµo c¸c h¹ch ë phÝa hè th­îng ®ßn hoÆc vµo èng ngùc (bªn tr¸i) hay héi l­u pir«gèp (bªn ph¶i).

C¸c ®­êng phô: Ngoµi hai ®­êng chÝnh nãi trªn, hÖ thèng b¹ch m¹ch cña vó cßn cã thÓ ®æ vµo mét trong ba ®­êng phô sau:

+ §­êng phô th­îng ®ßn trùc tiÕp: §i th¼ng tõ phÇn trªn cña vó ®Õn c¸c h¹ch th­îng ®ßn.

+ §­êng phô n¸ch ®èi bªn: §i tr­íc x­¬ng øc vµ lÊn vµo hÖ thèng b¹ch m¹ch cña vó bªn kia.

+ §­êng phô phÝa d­íi: §i xuèng tæ chøc d­íi da phÝa tr­íc - trªn c¬ th¼ng bông.



1.1.1.2. Sinh lý tuyÕn vó

TuyÕn vó lµ m« ®Ých cña hÖ tuyÕn yªn – buång chøng vµ phô thuéc vµo t×nh tr¹ng chøc n¨ng cña nã. Ho¹t ®éng cña tuyÕn vó ®­îc ®iÒu hoµ bëi nhiÒu hooc m«n cña hÖ thèng d­íi ®åi – tuyÕn yªn – buång trøng; trong sè ®ã th× hooc m«n nh­ oestrogen. FSH, LH cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn h×nh th¸i vµ chøc n¨ng tuyÕn vó.



1.1.2. §Æc ®iÓm bÖnh vó

Do chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu yÕu tè bÖnh biÓu hiÖn c¸c bÖnh vó còng rÊt ®a d¹ng, phong phó [58, 99, 137, 164, 165]. Cã thÓ chia thµnh ba nhãm:

- C¸c dÞ tËt bÈm sinh cña tuyÕn vó hay gÆp lµ: TËt nhiÒu nóm vó (polythelia) hay nhiÒu tuyÕn vó (polymastia). C¸c tuyÕn vµ nóm vó thõa nµy th­êng n»m däc theo “®­êng s÷a” kh«ng bÞ tho¸i ho¸ hoµn toµn ë ng­êi tr­ëng thµnh [14]. TËt thiÕu vó hoÆc nóm vó (aplasia, atelia) hiÕm gÆp h¬n, cã thÓ gÆp ë mét bªn hoÆc c¶ hai vó.

- C¸c bÖnh vó lµnh tÝnh:

+ C¸c bÖnh vó do rèi lo¹n thÇn kinh – néi tiÕt: Khi nång ®é, oestrogen t¨ng cao do ®iÒu trÞ hoÆc do rèi lo¹i néi tiÕt, cã thÓ g©y ra ph× ®¹i tuyÕn vó ë mäi giíi, mäi løa tuæi. Rèi lo¹n ®iÒu chØnh thÇn kinh néi tiÕt cßn cã thÓ g©y ra mét sè bÖnh nh­: nang x¬ vó m·n tÝnh (mastose sclÐro kytique); bÖnh lo¹n s¶n ®ang nang (bÖnh Recló) vµ bÖnh vó gi¶ khèi u (mastose pseudosmoeale) [14, 163].

+ C¸c bÖnh viªm vó cÊp hoÆc m¹n tÝnh, ®Æc hiÖu (do lao, giang mai...) hoÆc kh«ng ®Æc hiÖu (do vi khuÈn) th­êng ®Ó l¹i hËu qu¶ lµ viªm x¬ tuyÕn vó m¹n tÝnh [14, 163].

+ U vó lµnh tÝnh cã thÓ ph¸t triÓn tõ tæ chøc liªn kÕt, biÓu m« hoÆc kÕt hîp. C¸c u lµnh tÝnh cã thÓ gÆp ë vó lµ: u x¬ tuyÕn (fibro - adenoma); u tuyÕn x¬ (adeno – fibroma); u tuyÕn (adenoma); u x¬ (fibroma); u m¹ch (angioma); u mì (lipoma) vµ u x¬ (myoma) [14, 163].

- Ung th­ vó: Theo thèng kª cña HiÖp héi quèc tÕ chèng ung th­ (UICC) th× ung th­ vó chiÕm kho¶ng 9,4% tæng sè c¸c lo¹i ung th­, ®øng hµng thø 3 ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ hµng thø 5 ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong sè 16 bÖnh ung th­ hay gÆp nhÊt.

ë ViÖt Nam, thèng kª cña NguyÔn C«ng Thuþ trªn 2253 bÖnh nh©n ung th­ ë 18 c¬ së ®iÒu trÞ cña Hµ Néi vµ thèng kª cña bÖnh viÖn K trong 10 n¨m (tõ 1978 – 1988) trªn 20.881 bÖnh nh©n ung th­ cho thÊy: ung th­ vó lµ lo¹i ung th­ ®øng hµng ®Çu víi tû lÖ 16,5% (NguyÔn C«ng Thuþ) vµ 13% (bÖnh viÖn K – Hµ Néi) [15, 38]. C¸c kh¶o s¸t vÒ dÞch tÔ cña nhiÒu t¸c gi¶ trªn thÕ giíi cho thÊy: tÇn suÊt m¾c ung th­ vó phô thuèc vµo vÞ trÝ ®Þa lý, tuæi vµ giíi. TÇn suÊt m¾c ung th­ vó tÝnh trªn 100.000 d©n sau khi ®· ®­îc chuÈn ho¸ theo tuæi (Age – Standardised Incidence Rates = A.S.I.R) cao nhÊt ë c¸c phô n÷ Mü da tr¾ng (A.S.I.R = 83) vµ thÊp nhÊt ë c¸c phô n÷ NhËt B¶n (A.S.I.R = 22) [29, 80].

Tuæi lµ yÕu tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh nguy c¬ m¾c ung th­ vó, bëi v× nh÷ng biÕn ®æi vÒ néi tiÕt cã liªn quan chÆt chÏ víi tuæi [1, 135, 157, 158]. Thèng kª cña nhiÒu t¸c gi¶ trªn thÕ giíi cho thÊy løa tuæi hay m¾c ung th­ vó nhÊt ë phô n÷ c¸c n­íc ph¸t triÓn tõ 50 - 59 tuæi, tøc lµ t­¬ng ®­¬ng víi thêi kú tiÒn m·n kinh vµ m·n kinh – thêi kú cã nhiÒu biÕn ®æi vÒ néi tiÕp nhÊt trong cuéc ®êi ng­êi phô n÷ [1, 146, 152, 155, 159]. Ng­îc l¹i thèng kª cña hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ trong n­íc gÇn nh­ ®Òu thèng nhÊt víi nghiªn cøu vÒ sù ph©n bè ung th­ theo løa tuæi t¹i ViÖt Nam cña NguyÔn C«ng Thuþ vµ Hoµng Anh: tÇn suÊt m¾c ung th­ vó b¾t ®Çu t¨ng tõ 25-30 tuæi vµ ®¹t ®Ønh cao nhÊt ë løa tuæi 40-55. NghÜa lµ: tuæi hay gÆp ung th­ vó ë ViÖt Nam thÊp h¬n so víi phô n÷ n­íc ngoµi [15, 16, 17, 19, 25].

Tuæi trung b×nh cña c¸c bÖnh nh©n ung th­ vó theo thèng kª cña c¸c t¸c gi¶ n­íc ngoµi (tõ 55 – 75) còng cao h¬n tuæi trung b×nh cña c¸c bÖnh nh©n ung th­ vó ë ViÖt Nam (46, 08) [25, 146, 152, 166].

C¸c nghiªn cøu cña hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc vÒ mèi liªn quan gi÷a ung th­ vó vµ giíi tÝnh cho thÊy: Ung th­ vó chñ yÕu gÆp ë n÷ giíi. Tû lÖ ung th­ vó ë nam giíi Ýt h¬n kho¶ng 100 lÇn so víi ë phô n÷ [1, 15, 25, 159].



BÖnh c¨n ung th­ vó vµ c¸c yÕu tè nguy c¬:

Cho ®Õn nay, nguyªn nh©n cña ung th­ vó vÉn ch­a ®­îc biÕt chÝnh x¸c. [1, 15]. Tuy vËy, c¸c yÕu tè cã nguy c¬ cao trong bÖnh sinh cña ung th­ vó ®Òu cã liªn quan mËt thiÕt víi mét trong ba yÕu tè: néi tiÕt, m«i tr­êng vµ di truyÒn [1, 15, 80]. C¸c yÕu tè nguy c¬ liªn quan ®Õn néi tiÕt ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ qua t©m nghiªn cøu lµ c¸c yÕu tè vÒ tiÒn sö sinh s¶n cña phô n÷ nh­: tuæi cña lÇn cã kinh ®Çu tiªn; tuæi m·n kinh, tuæi cña lÇn cã thai thø nhÊt; tuæi c¾t buång trøng vµ sè lÇn sinh [48,85,80,119]. Mét sè t¸c gi¶ kh¸c l¹i coi: c¸c rèi lo¹n chøc n¨ng kinh nguyÖt, rèi lo¹n chu kú kinh nguyÖt, kh«ng ®Î, s¶y thai, ho¹t ®éng sinh dôc kh«ng ®Òu ®Æn, kh«ng cho con bó; dïng nhiÒu vµ liªn tôc thuèc tr¸nh thai, cã bÖnh phô khoa... míi lµ c¸c yÕu tèt quan träng trong bÖnh sinh ung th­ vó. Levtsin V.F.; Pikhoup P.M. l¹i nhËn thÊy r»ng: kho¶ng thêi gian gi÷a tuæi b¾t ®Çu cã kinh ®Òu ®Æn vµ tuæi sinh ®Î lÇn ®Çu cã liªn quan râ rÖt víi nguy c¬ ung th­ vó h¬n lµ tuæi sinh ®Î lÇn ®Çu [147].

HiÖu qu¶ cña ph­¬ng ph¸p c¾t bá buång trøng b»ng phÉu thuËt hoÆc tia phãng x¹ trong ®iÒu trÞ ung th­ vó, sù ph¸t hiÖn ra c¸c thô c¶m thÓ víi oestrogen vµ progesteron trªn bÒ mÆt tÕ bµo tuyÕn vó vµ ý nghÜa cña chóng trong tiªn l­îng ung th­ vó [43,54,64,86], hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ ung th­ vó b»ng tamoxiphen (mét lo¹i thuèc kh¸ng oestrogen) [47,80,105,130] lµ nh÷ng b»ng chøng chøng minh cho mèi liªn quan mËt thiÕt gi÷a bÖnh sinh ung th­ vó vµ néi tiÕt [103].

Nghiªn cøu b»ng ph­¬ng ph¸p miÔn dÞch huúnh quang trªn 37 bÖnh nh©nung th­ vó, 8 u x¬ vó, 12 nang x¬ vó vµ 51 ng­êi lµnh, Laekerman G.M vµ CS nhËn thÊy: nång ®é cña c¸c prostanoids ë c¸c bÖnh nh©n ung th­ vó cao h¬n h¼n so víi nhãm lµnh tÝnh (p < 0,05) [92].

Nghiªn cøu c¸c thô thÓ víi steroid vµ nång ®é hooc m«n nam androgen ®­îc Langer M. vµ CS [93] tiÕn hµnh trªn 61 bÖnh nh©n ung th­ vó vµ 34 bÖnh nh©n cã u vó lµnh tÝnh. C¸c t¸c gi¶ nhËn thÊy: kh«ng cã sù kh¸c nhau vÒ nång ®é testosterone vµ dehydroepiandrosterone – sulfate gi÷a hai nhãm, nh­ng nång ®é cña androstenedione th× kh¸c nhau râ rÖt. Møc ®é cña thô thÓ androgen (AR) cã liªn quan víi møc ®é cña thô thÓ progesterone, nh­ng kh«ng liªn quan víi thô thÓ oestrogen vµ kÝch th­íc u. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng: cã thÓ coi møc ®é cña thu thÓ víi androgen nh­ lµ mét chØ sè tiªn l­îng trong ung th­ vó.

B»ng ph­¬ng ph¸p miÔn dÞch enzyme, Stonelake vµ CS còng nhËn ®­îc kÕt qu¶ t­¬ng tù nh­ nghiªn cøu cña Larger M; Berzin S.A vµ CS. [123, 136]. C¸c t¸c gi¶ nµy cho r»ng: t×nh tr¹ng cña thô thÓ steroid lµ mét chØ sè quan träng, cã gi¸ trÞ trong chÈn ®o¸n sím vµ ph¸t hiÖn c¸c bÖnh nh©n cã thÓ ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶ b»ng tamoxifen [103].



M«i tr­êng vµ chÕ ®é ¨n uèng ®· ®­îc nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¼ng ®Þnh lµ cã liªn quan ®Õn bÖnh sinh cña ung th­ vó [1, 15, 18, 80]. MÆc dï tÇn suÊt m¾c ung th­ vó thay ®æi theo vÞ trÝ ®Þa lý, nh­ng tû lÖ m¾c bÖnh ë nh÷ng céng ®ång ng­êi di c­ tõ nh÷ng n­íc cã tÇn suÊt m¾c bÖnh thÊp ®Õn c¸c n­íc cã tÇn suÊt m¾c bÖnh cao còng t­¬ng tù nh­ tû lÖ ë n­íc mµ hä ®Õn: c¸c phô n÷ sinh sèng t¹i NhËt B¶n, chØ sau 2 thÕ hÖ ®· t¨ng lªn 5 lÇn [1, 80]. ViÖc tiÕp xóc víi c¸c chÊt ®éc, ®Æc biÖt lµ thuèc trõ s©u DDT còng lµm t¨ng nguy c¬ bÞ ung th­ vó ë phô n÷ [1].

Tia phãng x¹ lµm t¨ng nguy c¬ ung th­ vó tiÒm tµng sau tiÕp xóc tõ 10 – 15 n¨m ë nh÷ng phô n÷ cã bÖnh vó tõ tr­íc [1,80].

C¸c nghiªn cøu thùc nghiÖm cho thÊy: chÕ ®é ¨n uèng nhiÒu chÊt bÐo toµn phÇn lµm t¨ng nguy c¬ bÞ ung th­ vó ë chuét, nh­ng qua nghiªn cøu dÞch tÔ trªn 89.538 phô n÷, c¸c t¸c gi¶ Mü nhËn thÊy: kh«ng cã sù liªn quan gi÷a nguy c¬ x¶y ra ung th­ vó vµ chÕ ®é ¨n mì ®· ®­îc ®iÒu chØnh vÒ calo, chÊt mì b·o hoµ vµ axits Linoleic [80]. ChÕ ®é ¨n nghÌo vitamin A cã thÓ lµm t¨ng nguy c¬ ung th­ vó do thiÕu t¸c dông g©y biÖt ho¸ cña sinh tè nµy trªn m« tuyÕn vó [1].

Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a ung th­ vó vµ uèng r­îu cho thÊy: uèng r­îu cã thÓ lµm t¨ng nguy c¬ bÞ ung th­ vó lªn 40 – 60% [80].

YÕu tè di truyÒn trong bÖnh sinh ung th­ vó ®· ®­îc c«ng nhËn tõ l©u. RÊt may, yÕu tè nµy chØ gÆp kho¶ng 15% c¸c tr­êng hîp ung th­ vó [49,74,85].

C¸c nghiªn cøu vÒ liªn kÕt gen ®· nhËn diÖn ®­îc mét vïng cña nhiÔm s¾c thÓ 17 (17q21, cã tªn lµ gen BRCAL) cã kuªn quan ®Õn ung th­ vó [49].



1.2. Mét sè ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, ngµy cµng cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Ó chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó. C¸ ph­¬ng ph¸p cña nhiÒu chuyªn ngµnh kh¸c nhau chñ yÕu ®i s©u nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò chÈn ®o¸n ph¸t hiÖn sím ung th­ vó vµ tiªn l­îng c¨n bÖnh nµy. C¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ®­îc nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp tíi lµ: chÈn ®o¸n l©m sµng, chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc, chÈn ®o¸n X quang, chÈn ®o¸n siªu ©m, chÈn ®o¸n nhê ®o nhiÖt bøc x¹, chÈn ®o¸n b»ng ®ång vô phãng x¹ vµ chÈn ®o¸n gi¶i phÉu bÖnh.



1.2.1. ChÈn ®o¸n l©m sµng

Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n l©m sµng lµ mét qu¸ tr×nh ­íc ®o¸n cña ng­êi thÇy thuèc vÒ kh¶ n¨ng bÞ bÖnh. Kh¶ n¨ng nµy dÞch chuyÓn tõ 0 – 100%. Khi kh¶ n¨ng bÞ bÖnh = 0%, chÈn ®o¸n hÇu nh­ ®­îc lo¹i trõ, cßn khi kh¶ n¨ng bÞ bÖnh gÇn tíi hoÆc b»ng 100%, chÈn ®o¸n ®­îc coi lµ kh¼ng ®Þnh.



Nguyªn nh©n cña c¸c sai lÇm trong chÈn ®o¸n l©m sµng c¸c bÖnh vó ®· ®­îc ®Ò cËp tíi trong nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu [13, 25, 53, 110, 112, 140, 142, 143, 149]. Izmailov G.E vµ CS th«ng b¸o 67 tr­êng hîp viªm vó m¹n tÝnh ®· bÞ mæ nhÇm víi chÈn ®o¸n lµ ung th­ vó. Theo c¸c t¸c gi¶, nguyªn nh©n nhÇm lÉn lµ do: “70 - 80 viªm vó m¹n tÝnh cã ®Æc ®iÓm l©m sµng vµ X quang gièng nh­ ung th­ vó” [143]. Moroz J.S gÆp 16 bÖnh nh©n lao vó trong sè 2342 bÖnh nh©n ®­îc mæ tõ n¨m 1971 - 1987 víi chÈn ®o¸n lµ ung th­ vó (1,4%). TÊt c¶ 16 bÖnh nh©n ®Òu kh«ng ®­îc chÈn ®o¸n lµ lao vó tr­íc mæ [149].

C¸c khã kh¨n vµ sai lÇm trong chÈn ®o¸n vµ ph¸t hiÖn ung th­ vó ë phô n÷ trÎ còng ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ (Benett I.C; Kulakova A.M...) nghiªn cøu [46,145]. C¸c t¸c gi¶ nhËn thÊy: ung th­ vó ë phô n÷ trÎ th­êng ¸c tÝnhh h¬n, nh­ng l¹i ®­îc ph¸t hiÖn muén do chØ sè nghi ngê cña thÇy thuèc vµ bÖnh nh©n thÊp, vµ do ®é nhËy cña ph­¬ng ph¸p chôp Xquang kÐm (75,7%).

Tuy cã nhiÒu khã kh¨n, nh­ng c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ l©m sµng còng ®¹t ®­îc nh÷ng thanhg tùu ®¸ng kÓ. Do ®Æc ®iÓm gi¶i phÉu: vó n»m ngay trong tÇm tay cña ng­êi bÖnh, ë vÞ trÝ dÔ dµng cho viÖc tù kh¸m vµ ph¸t hiÖn bÖnh nªn ngay tõ nh÷ng n¨m 70, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· triÓn khai ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ®Ó bÖnh nh©n tù kh¸m vó (breast self examination) nh»m ph¸t hiÖn sím c¸c dÊu hiÖu bÊt th­êng ë vó [10, 15, 20, 56, 80]. Nghiªn cøu trªn 32.889 phô n÷ tõ 45 – 65 tuæi ë Nottinggham (n­íc Anh), Caseldin vµ CS, chØ b»ng ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc tù kh¸m vó ®¬n gi¶n nµy ®· ph¸t hiÖn ®­îc 153 ung th­ vó, trong ®ã 60% bÖnh nh©n kh«ng sê thÊy h¹ch n¸ch cïng bªn trªn l©m sµng [15].

Mét trong c¸c nghiªn cøu l©m sµng ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m lµ vÊn ®Ò ph©n lo¹i. Mét ph©n lo¹i tèt ph¶i gióp cho c¸c nhµ l©m sµng sö dông dÔ dµng, thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, cho phÐp tiªn l­îng vµ dÔ dµng lùa chän ®­îc c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ phï hîp. Ph©n lo¹i cña UICC theo T.N.M ®· ®¹t c¸c yªu cÇu ®ã nªn ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ c«ng nhËn vµ ®­îc ¸p dông [15, 134].

Ph©n lo¹i l©m sµng theo hÖ thèng T.N.M cña UICC n¨m 1979 [15, 134]:

* Ph©n lo¹i U (T = tumor)

- T0: kh«ng sê thÊy u trªn l©m sµng

- T1: u cã ®­êng kÝnh  2cm

- T2: u cã ®­êng kÝnh tõ 2 – 5cm

- T3: u cã ®­êng kÝnh  5cm

+ a: kh«ng cè ®Þnh vµo thµnh ngùc

+ b: cè ®Þnh vµo c©n ngùc, c¬

- T4: lan vµo thµnh ngùc, da

+ a: thµnh ngùc

+ b: phï nÒ da, x©m lÊn hay loÐt

+ c = a + b

* Ph©n lo¹i h¹ch (N = Lymphatic Node)

- N0: kh«ng sê thÊy h¹ch

- N1: h¹ch n¸ch di ®éng

+ a: coi nh­ kh«ng cã di c¨n

+ b: coi nh­ cã di c¨n

- N2: c¸ch h¹ch n¸ch cè ®Þnh

- N3: h¹ch h¹ ®ßn, phï c¸nh tay

* Ph©n lo¹i di c¨n (M = Metastasis)

- M0: kh«ng cã dÊu hiÖu di c¨n xa

- M: cã di c¨n xa

§Ó lµm gi¶m c¸c sai sãt cña thÇy thuèc trong chÈn ®o¸n l©m sµng, nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®i s©u nghiªn cøu theo h­íng tiªu chuÈn ho¸, tæng hîp ho¸ vµ l­îng ho¸ c¸c kÕt qu¶ th¨m kh¸m l©m sµng b»ng c¸ch tÝnh c¸c chØ sè nguy c¬, tû träng cho c¸c dÊu hiÖu, triÖu chøng; cho ®iÓm hoÆc ®Ò ra c¸c chØ sè gióp cho viÖc chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng ®­îc nhanh chãng, dÔ dµng, chÝnh x¸c vµ kh¸ch quan h¬n [8,39,42,52,57,71,75,79,88,98,100,101,114,147].

Tuy vËy, viÖc lùa chän c¸c dÊu hiÖu, triÖu chøng chÝnh cã tû träng vµ nguy c¬ cao trong chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng cßn ch­a thèng nhÊt. Mét sè t¸c gi¶ cho r»ng: d¹ng m« häc cña u, vÞ trÝ u vµ tuæi bÖnh nh©n lµ c¸c yÕu tè cã ¶nh h­ëng ®Õn tiªn l­îng bÖnh. Mét sè kh¸c l¹i coi yÕu tè quyÕt ®Þnh tiªn l­îng bÖnh lµ møc ®é ¸c tÝnh vµ møc ®é x©m nhËp cña carcinoma vµo tæ chøc xung quanh [15,80,166]. C¸c ®Æc ®iÓm bÖnh häc cã liªn quan víi kh¶ n¨ng t¸i ph¸t cña ung th­ vó ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ thèng nhÊt lµ: kÝch th­íc cña u lín, Ýt c¸c protein thô thÓ víi oestrogen hoÆc progesteron trong u, ho¹t ®éng ph©n bµo nhiÒu [1].

ViÖc lùc chän c¸c yÕu tè cã nguy c¬ cao trong tiÒn sö sinh s¶n ë phô n÷ cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c nhau còng kh¸c nhau. HiÖp héi quèc tÕ chèng ung th­ (UICC) chän c¸c yÕu tè cã nguy c¬ cao lµ: sinh con lÇn ®Çu muén (RR = 2-3); kh«ng ®Î (RR = 2-3); cã kinh lÇn ®Çu sím (RR = 1,5-2); tuæi m·n kinh muén (RR = 1,5-2) [1]. Henderson I.C l¹i nhËn thÊy: sinh con lÇn ®Çu sau 30 tuæi cã nguy c¬ cao h¬n sinh con lÇn ®Çu tr­íc 18 tuæi (RR = 4-5) [80]. C¸c bÖnh nh©n cã kinh sím tr­íc 12 tuæi cã nguy c¬ cao h¬n nhãm cã kinh sau 13 tuæi [RR = 2]. Mét sè t¸c gi¶ Nga nh­ Izmailov A.X l¹i coi rèi lo¹n chøc n¨ng kinh nguyÖt, rèi lo¹n chu kú kinh nguyÖt, kh«ng ®Î, s¶y thai, ho¹t ®éng sinh dôc kh«ng ®Òu, kh«ng cho con bó, dïng thuèc tr¸nh thai kÐo dµi;... míi lµ c¸c yÕu tè nguy c¬ quan träng trong bÖnh sinh ung th­ vó [142]. Levtsin V.F; Pikhout P.M [147] ®· chøng minh ®­îc: kho¶ng thêi gian gi÷a tuæi b¾t ®Çu cã kinh ®Òu ®Æn vµ tuæi sinh ®Î lÇn ®Çu cã liªn quan mËt thiÕt vµ lµ chØ sè nguy c¬ cÇn chó ý trong chÈn ®o¸n ung th­ vó.

NÕu chØ nghiªn cøu tû träng, chØ sè nguy c¬ cña tõng dÊu hiÖu, triÖu chøng mét c¸ch ®éc lËp th× sè l­îng c¸c chØ sè chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng sÏ rÊt nhiÒu, khã ¸p dông vµo thùc hµnh l©m sµng. Theo c¸c t¸c gi¶ nµy, vÊn ®Ò nghiªn cøu ®­a ra c¸c chØ sè, tiªu chuÈn ®­îc tæng hîp tõ nhiÒu yÕu tè lµ vÊn ®Ò v« cïng quan träng vµ cÇn thiÕt [127, 128, 147]. C¸c chØ sè mµ c¸c t¸c gi¶ ®Ò nghÞ cã tÝnh chÊt c«ng thøc râ rµng, trong c¸c mèi t­¬ng quan nhÊt ®Þnh. §Ó ®¸nh gi¸ mèi quan hÖ cña c¸c chØ sè kh¸c nhau víi nguy c¬ bÞ bÖnh, c¸c t¸c gi¶ tÝnh OR vµ tû lÖ phô thuéc ARP theo c«ng thøc:




Trong ®ã: - a: sè bÖnh nh©n cã yÕu tè nguy c¬

- b: sè bÖnh nh©n kh«ng cã yÕu tè nguy c¬

- c: sè ng­êi lµm chøng cã yÕu tè nguy c¬

- d: sè ng­êi lµm chøng kh«ng cã yÕu tè nguy c¬

vµ


Trong ®ã: f lµ sè bÖnh nh©n cã yÕu tèt nguy c¬ trong tæng sè bÖnh nh©n

C¸c chØ sè nµy ®­îc tÝnh kh«ng ph¶i chØ trong ý nghÜa cña mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè nguy c¬ chÝnh cña bÖnh mµ cßn ®Ò cËp tíi c¶ tÝnh chÊt phæ biÕn, nghÜa lµ c¶ mèi quan hÖ cña nã víi mét sè bÖnh cã liªn quan trùc tiÕp.



§Ó cã thÓ kÕt hîp ®­îc hÕt c¸c yÕu tè trong chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng, nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c b¶ng chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng bÖnh [166]. Dùa vµo ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª tr×nh tù do Vald ®Ò xuÊt n¨m 1962; Genkin vµ CS ®· ¸p dông ®Ó lËp ra b¶ng chÈn ®o¸n bÖnh nhê tÝnh hÖ sè chÈn ®o¸n theo c«ng thøc [8]:


Trong ®ã: - UiK: lµ kho¶ng thø i cña triÖu chøng k

- f (UiK/A(B): lµ tÇn suÊt nhËn c¸c gi¸ trÞ trong kho¶ng UiK ®èi víi c¸c bÖnh nh©n m¾c bÖnh A (hoÆc B).



Còng theo nguyªn lý trªn, b»ng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thôt lïi do Berezkinni ®Ò xuÊt, Skrob O.C ®· tÝnh tû träng cña tõng dÊu hiÖu theo c«ng thøc [166].

HÖ sè tiªn l­îng tæng céng (HSTLTC) b»ng tæng c¸c møc ®é biÓu hiÖn cña tõng yÕu tè; nÕu:

HSTLTC  0: tiªn l­îng thuËn lîi

HSTLTC < 0: tiªn l­îng bÊt lîi

Tuy cã nhiÒu ­u ®iÓm, nh­ng nh­îc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª tr×nh tù nãi trªn ®Òu ph¶i dùa vµo gi¶ thiÕt: c¸c dÊu hiÖu dïng ®Ó chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng bÖnh ®éc lËp, kh«ng liªn quan phô thuéc lÉn nhau. §iÒu nµy kh«ng phï hîp víi thùc tÕ [8]. §Ó kh¾c phôc c¸c nh­îc ®iÓm trªn, ngµy cµng cã nhiÒu t¸c gi¶ ¸p dông lý thuyÕt nhËn d¹ng cña ®iÒu khiÓn häc vµo thùc hµnh l©m sµng [8].

Theo quan ®iÓm cña ®iÒu khiÓn häc th× cã thÓ coi qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n vµ tiªn l­îng bÖnh lµ vÊn ®Ò nhËn d¹ng c¸c qu¸ tr×nh bÖnh lý [8]. Thùc chÊt qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n cña thÇy thuèc l©m sµng lµ qu¸ tr×nh “nhËn d¹ng” trong mét tËp hîp gåm c¸c bÖnh nh©n kh«ng bÞ ung th­ (tËp hîp A) vµ c¸c bÖnh nh©n bÞ ung th­ (tËp hîp Ā) xem xÐt c¸c phÇn tö (bÖnh nh©n) nµo thuéc vÒ tËp hîp A vµ phÇn tö (bÖnh nh©n) nµo thuéc vÒ tËp hîp Ā víi mét ®é tin cËy nµo ®ã.

L­îc ®å nhËn d¹ng tæng qu¸t gåm c¸c b­íc sau ®©y [8].

B­íc 1: X¸c ®Þnh c¸c dÊu hiÖu cÇn thiÕt ®Ó nhËn d¹ng

C¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c dÊu hiÖu nµy lµ ph¶i chän c¸c dÊu hiÖu cã kh¶ n¨ng ph©n biÖt A vµ Ā. C¸c dÊu hiÖu nµy tÊt nhiªn ph¶i lùa chän tõ nhãm c¸c dÊu hiÖu cã nguy c¬ cao. Sau khi dïng ph­¬ng ph¸p so s¸nh hai tû lÖ ®Ó lo¹i trõ c¸c dÊu hiÖu kh¸c nhau kh«ng cã ý nghÜa thèng kª gi÷a hai nhãm lµnh vµ ¸c tÝnh, viÖc ph©n ®«i c¸c kÕt qu¶ th¨m kh¸m l©m sµng theo d­¬ng tÝnh vµ ©m tÝnh lµ cÇn thiÕt [8]. Qua ph©n tÝch thèng kª, ®Ó lµm t¨ng tû träng vµ hiÖu qu¶ chÈn ®o¸n cña c¸c dÊu hiÖu ®­îc chän vµ lµm gi¶m tèi ®a sè l­îng c¸c dÊu hiÖu nghiªn cøu, cã thÓ ghÐp hai hay nhiÒu dÊu hiÖu thµnh mét dÊu hiÖu míi.



B­íc 2: X¸c ®Þnh hÖ sè nhËn d¹ng

Cã thÓ x¸c ®Þnh hÖ sè nhËn d¹ng (HSND) nhê c«ng thøc tÝnh to¸n hoÆc b»ng ph­¬ng ph¸p chuyªn gia. C«ng thøc tÝnh HSND nh­ sau [8]:




Trong ®ã: f(UiK/( Ā)): lµ tû lÖ nh÷ng phÇn tö cã d¹ng A hoÆc Ā r¬i vµo kho¶ng UiK trªn tæng sè c¸c phÇn tö d¹ng A hoÆc Ā cña mÉu thèng kª.

B­íc 3: LËp b¶ng nhËn d¹ng

S¾p xÕp c¸c dÊu hiÖu vµo b¶ng theo mét thø tù nhÊt ®Þnh. Trong b¶ng nµy, l­îng th«ng tin cña dÊu hiÖu b»ng tæng c¸c l­îng th«ng tin cña c¸c kho¶ng ®­îc ph©n chia c¸c dÊu hiÖu ®ã.



B­íc 4: X¸c ®Þnh ng­ìng nhËn d¹ng

B­íc 5: ¸p dông b¶ng nhËn d¹ng vµo l©m sµng: muèn x¸c ®Þnh bÖnh nh©n X cã bÞung th­ hay kh«ng (X thuéc A hay A) ta tiÕn hµnh so s¸nh tæng c¸c hÖ sè nhËn d¹ng tÝnh to¸n ®­îc trªn bÖnh nh©n X råi so s¸nh nã víi c¸c ng­ìng nhËn d¹ng NA vµ NĀ.

+ NÕu tæng c¸c hÖ sè nhËn d¹ng cña bÖnh nh©n X  NĀ. Ta kÕt luËn: X bÞ ung th­ víi ®é tin cËy D1.

+ NÕu tæng c¸c hÖ sè nhËn d¹ng cña bÖnh nh©n X < NA. Ta kÕt luËn: X kh«ng bÞ ung th­ víi ®é tin cËy D2.

Do ph­¬ng ph¸p ¸p dông l­îc ®å nhËn d¹ng cã nhiÒu ­u ®iÓm: kh«ng phøc t¹p vÒ tÝnh to¸n, dÔ sö dông, kh«ng cÇn ph¶i gi¸ thiÕt lµ c¸c dÊu hiÖu nhËn d¹ng ph¶i ®éc lËp vµ tu©n theo luËt ph©n phèi chuÈn, kh«ng ph¶i thu nhËp nhiÒu sè liÖu thèng kª nªn rÊt phï hîp víi c¸c yªu cÇu thùc tÕ l©m sµng vµ ngµy cµng cã nhiÒu t¸c gi¶ ¸p dông [8].



1.2.2. Ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc

Nguyªn t¾c ph¸t hiÖn ung th­ dùa vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm bÊt th­êng cña tÕ bµo ®· tõ l©u ®­îc c«ng nhËn vµ thùc hiÖn [23]. Cã thÓ nghiªn cøu c¸c tÕ bµo bong hoÆc c¸c tÕ bµo cã ®­îc nhê chäc hót b»ng kim nhá (Fine Needle Aspiration Cytology = F.N.A).

+ ChÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc dùa vµo c¸c tÕ bµo bong: Tõ n¨m 1938, Donne ®· cã ý ®Þnh ®i t×m nh÷ng tÕ bµo bÊt th­êng trong s÷a non. N¨m 1843, Walshe ®· lµm c¸c xÐt nghiÖm ®êm t×m tÕ bµo bong. N¨m 1858, Lancereaux cho r»ng cã thÓ chÈn ®o¸n ung th­ phæi b»ng ph­¬ng ph¸p tÕ bµo. §Õn n¨m 1860, Bell vµ CS ®· kh¼ng ®Þnh: cã thÓ chÈn ®o¸n ung th­ häng b»ng ph­¬ng ph¸p nµy. TiÕp theo, nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c ®· lÇn l­ît c«ng bè gi¸ trÞ cñau ph­¬ng ph¸p dùa vµo tÕ bµo bong ®Ó chÈn ®o¸n mét sè bÖnh nh­: ung th­ cæ tö cung (Dickinson, 1869; Papanicolaou, 1928) ung th­ bµng quang (Sanders, 1869). Vµo nh÷ng n¨m 1880 vµ 1882, Ehrlich ®· hoµn chØnh kü thuËt cè ®Þnh tÕ bµo bong b»ng nhiÖt [23].

+ ChÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc chäc hót b»ng kim nhá (F.N.A)

Ph­¬ng ph¸p nµy ®· ®­îc Ward (1912) sö dông ®Ó chÈn ®o¸n c¸c u lympho b»ng c¸ch chäc hót c¸c h¹ch lín b»ng kim nhá. N¨m 1926, Martin vµ Ellis pr bÖnh viÖn Memorial - New York ®· c«ng bè kÕt qu¶ chäc hót trªn 1400 tæn th­¬ng ¸c tÝnh cña h¹ch, u x­¬ng, u phæi, tuyÕn gi¸p vµ vó. N¨m 1952, Saphir nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó chÈn ®o¸n c¸c tæn th­¬ng vó trong thêi kú chöa ®Î vµ rót ra kÕt luËn: ph­¬ng ph¸p chäc hót tÕ bµo b»ng kim nhá cho phÐp ph©n biÖt nhanh ung th­ vó víi c¸c bÖnh vó lµnh tÝnh kh¸c. N¨m 1956 Godwin cho r»ng: víi c¸c khèi u ë s©u th× chÈn ®o¸n tÕ bµo chäc hót b»ng kim nhá dÔ dµng h¬n sinh thiÕt ngo¹i khoa [15].

Tõ nh÷ng n¨m 50 trë l¹i ®©y, cµng ngµy cµng cã nhiÒu t¸c gi¶ c«ng bè nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ gi¸ trÞ cña F.N.A trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó [20,30,31,32,59,65,80,90]. HÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ ®Òu nhÊt trÝ cho r»ng: F.N.A lµ ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ®¬n gi¶n, v« h¹i, Ýt g©y th­¬ng tæn, Ýt tèn kÐm, cho kÕt qu¶ nhanh chãng [30,31].

ChÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc dùa trªn sù so s¸nh, nghiªn cøu c¸c h×nh th¸i ®Æc ®iÓm cña c¸c tÕ bµo ë c¹nh nhau, trªn sù ®¸nh gi¸ c¸ch xÕp ®Æt tÕ bµo, trªn mèi quan hÖ gi÷a chóng vµ tæ chøc ®Öm. §¸nh gi¸ tÕ bµo häc c¨n b¶n dùa vµo c¸c h×nh th¸i ®Æc biÖt ®­îc x¸c ®Þnh ë riªng rÏ tõng tÕ bµo. Khi chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc, ph¶i ®¸nh gi¸ c¸c tÕ bµo trong tæng thÓ c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i häc cña nh©n vµ bµo t­¬ng [33].



Gi¸ trÞ cña ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc phô thuéc chñ yÕu vµo chÊt l­îng vµ kinh nghiÖm cña nhµ tÕ bµo häc [23]. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh phô thuéc vµo tõng t¸c gi¶, dao ®éng tõ 86-98% [15]. Vµo nh÷ng n¨m 40, theo thèng kª cña Gr©hemoglobin vµ Meigs, tû lÖ d­¬ng tÝnh gi¶ cña mét sè t¸c gi¶ dao ®éng tõ 0,04 – 1,7% vµ tû lÖ ©m tÝnh gi¶ (theo tæng hîp cña Guyner) dao ®éng tõ 9,2 – 12,8% [23].

C¸c nghiªn cøu cña nhÒiu t¸c gi¶ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chñ yÕu nh»m môc ®Ých n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¶m tû lÖ chÈn ®o¸n sai cña ph­¬ng ph¸p nµy. Dowlatshahi K. vµ CS ®· tiÕn hµnh chäc hót tÕ bµo nhê mét thiÕt bÞ ®iÖn quang ®Þnh vÞ ®Æc biÖt. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: 95,2% kim chäc dß n»m c¸ch ®iÓm cÇn nghiªn cøu 1-2mm. C¸c t¸c gi¶ kÕt luËn: chäc hót tÕ bµo kÕt hîp víi thiÕt bÞ ®Þnh vÞ ®iÖn quang lµ ph­¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ trong chÈn ®o¸n ung th­ vó [65].

Nhê nh÷ng dông cô xÐt nghiÖm ngµy cµng phong phó vÒ chÊt l­îng vµ nhê kinh nghiÖm cña c¸c nhµ tÕ bµo häc ngµy cµng ®­îc tÝch luü, cñng cè mµ nh÷ng nhÇm lÉn vÒ “d­¬ng tÝnh gi¶” (false positives) ®· gi¶m nhiÒu vµ tiÕn tíi kh«ng cßn n÷a. Nghiªn cøu F.N.A trªn 354 bÖnh nh©n trong ®ã cã 115 ung th­. Lew W.Y.C vµ CS kh«ng gÆp tr­êng hîp d­¬ng tÝnh nµo [95].

ë ViÖt Nam, ph­¬ng ph¸p F.N.A ®· b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m 70. HiÖn nay ph­¬ng ph¸p nµy ®· ®­îc ¸p dông nh­ mét xÐt nghiÖm th­êng quy ë nhiÒu viÖn trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng ®Ó chÈn ®o¸n c¸c khèi u ë tuyÕn gi¸p, vó, gan [15,17,20,30,31,32,33]. C¸c nghiªn cøu trong n­íc chØ dõng l¹i ë møc ®é so s¸nh gi÷a chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc víi chÈn ®o¸n GPB. KÕt qu¶ theo c«ng bè cña c¸c t¸c gi¶ còng kh¸c nhau. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh ung th­ vó nhê ph­¬ng ph¸p F.N.A ë ViÖt Nam kho¶ng 86%. Cßn l¹i lµ sè bÖnh nh©n nghi ngê, ©m tÝnh gi¶ hoÆc d­¬ng tÝnh gi¶ [15,30].

C¸c nghiªn cøu vi thÓ tÕ bµo häc tøc th× còng lµ mét h­íng nghiªn cøu cã ý nghÜa thùc tiÔn rÊt lín. ¦u thÕ h¬n h¼n cña ph­¬ng ph¸p nµy so víi ph­¬ng ph¸p chäc hót tÕ bµo b»ng kim nhá lµ ë chç: ng­êi ta cã thÓ lÊy ®­îc nhiÒu tÕ bµo trªn mét diÖn réng h¬n nhê ¸p, miÕt hoÆc phÕt mét m¶nh tæ chøc tuyÕn vó hoÆc tæ chøc h¹ch võa ®­îc c¾t ra tõ th× trong qu¸ tr×nh mæ lªn mét sè lam kÝnh. Nhê c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p nhuém vµ cè ®Þnh tiªu b¶n nªn Ostrovtsev L.D vµ CS chØ mÊt tèi ®a kho¶ng 6 – 10 phót ®· cã kÕt qu¶ chÈn ®o¸n tÕ bµo häc. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n ®óng so víi chÈn ®o¸n GPB cña t¸c gi¶ nµy lµ 90,9% [152].

Tõ 1983, NguyÔn ThÕ C¨n, Hoµng Xu©n Kh¸ng (ViÖn K) ®· ¸p dông ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc tøc th× cho 127 bÖnh nh©n cã bÖnh ë nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau, trong ®ã nhiÒu nhÊt (97 bÖnh nh©n) lµ bÖnh ë vó. Tû lÖ chÈn ®o¸n ®­îc vµ ®óng theo nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nµy lµ 88,39%. §©y lµ ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm, cho phÐp rót ng¾n thêi gian tr¶ lêi kÕt qu¶ tõ 15 phót xuèng 5 – 7 phót [4].

Ph­¬ng ph¸p chäc hót tÕ bµo kh«ng chñ cã ý nghÜa trong chÈn ®o¸n, mµ cßn cã ý nghÜa ®èi víi tiªn l­îng ung th­ vó.

Nhê ph­¬ng ph¸p ho¸ miÔn dÞch tÕ bµo c¸c chÊt hót b»ng kim nhá, nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu c¸c thô c¶m thÓ víi oestrogen vµ progesteron trªn bÒ mÆt tÕ bµo tuyÕn vó [86]. Nghiªn cøu cña Kichen D.R.B vµ CS trªn 65 bÖnh nh©n ung th­ vó ®­îc chäc hót tÕ bµo vµ ph©n tÝch b»ng ho¸ miÔn dÞch tÕ bµo c¸c thô c¶m thÓ víi oestrogen cho thÊy: ®é nh¹y cña ph­¬ng ph¸p lµ 89%, ®é ®Æc hiÖu lµ 94%. §©y lµ ph­¬ng ph¸p ®¸ng tin cËy ®èi víi thö nghiÖm bé phËn nhËn c¶m víi oestrogen, cho phÐp ph¸t hiÖn ®­îc bé phËn nhËn c¶m víi oestrogen nh÷ng tiªu b¶n rÊt nhá, lµ ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n vµ rÎ h¬n ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n b»ng ®ång vÞ phãng x¹ [86].

Nhê c¸c tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®i s©u nghiªn cøu gi¸ trÞ cña phiÕn ®å tÕ bµo lÊy ®­îc nhê chäc hót b»ng kim nhá. Hä ®· dïng m¸y tÝnh ®iÖn tö ®o kÝch th­íc, ®o tû lÖ lo¹i ®¬n béi, l­ìng béi vµ pha S nh»m gióp cho qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n ph©n biÖt vµ tiªn l­îng. Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh tÕ bµo nµy (cytophometry) ®· ®­îc c«ng bè kÕt qu¶ trong nhiÒu c«ngtr×nh nghiªn cøu [71,80]. §Ó l­îng ho¸, tiªu chuÈn ho¸ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu tÕ bµo häc, nhiÒu t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh cho ®iÓm. Kitchen .P.R.B ®· cho 4 møc ®iÓm (0,1,2,3) cho sù b¾t mÇu. T¸c gi¶ còng cho thang ®iÓm tõ 0 – 3 cho tû lÖ c¸c tÕ bµo ¸c tÝnh b¾t mÇu:

Tõ: 0 – 5% : 0 ®iÓm Tõ 31 – 70% : 2 ®iÓm

Tõ: 6 – 30%: 1 ®iÓm Tõ 71 – 100%: 3 ®iÓm

§Ó ®¸nh gi¸ ph­¬ng ph¸p F.N.A mét c¸ch kh¸ch quan, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®­a ra kÕt qu¶ vÒ ®é nhËy (Sensitivity=Se); ®é ®Æc hiÖu (Specificity=s¶n phÈm); gi¸ trÞ dù b¸o d­¬ng tÝnh (Preditive value of positive results = PV(+)); gi¸ trÞ dù b¸o ©m tÝnh (Predictive value of negtive results) = PV(-); ®é chÝnh x¸c = Accuracy vµ tû sè ®óng (Likelihood Ratio = LR) [15].

NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· coi F.N.A lµ ph­¬ng ph¸p cã gi¸ trÞ kh«ng nh÷ng ®èi víi chÈn ®o¸n sím mµ c¶ ®èi víi viÖc kh¸m sµng läc trong céng ®ång ®Ó ph¸t hiÖn sím ung th­ vó (Screening test) [20, 21, 24, 31, 44, 50, 68, 82, 89, 102, 121, 122]. §Ó ph¸t hiÖn bÖnh kh«ng triÖu chøng, c¸c t¸c gi¶ ®· ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸ch nhau nh­: tù kh¸m vó (breast – self examination – B.S.E) [15,20,56,82], chôp Xquang vó (mammography) [82,102,121,122] vµ F.N.A) [15,20,30,31,32,59,65,80,95,118], sinh thiÕt u b»ng kim cã lâi trucut [15,82] vµ sinh thiÕt r¹ch nh÷ng tæn th­¬ng tiÕn triÓn [82].

Gi¸ trÞ cña ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn bÖnh kh«ng triÖu chøng nãi trªn ®· ®­îc ®a sè c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¼ng ®Þnh. Tuy vËy, sù kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt vµ ®é ¸c tÝnh cña c¸c ung th­ vó ®­îc ph¸t hiÖn nhê chÈn ®o¸n sµng läc vµ c¸c ung th­ vó ®­îc ph¸t hiÖn mét c¸ch tù nhiªn, cho ®Õn nay vÉn cßn lµ vÊn ®Ò ®ang tiÕp tôc ®­îc nghiªn cøu vµ th¶o luËn [50,68,102,121,122].



1.2.3. ChÈn ®o¸n Xquang

Tõ n¨m 1913, Salarmon lµ ng­êi ®Çu tiªn ®· dïng Xquang ®Ó nghiªn cøu ung th­ vó. ¤ng ®· liªn hÖ c¸c h×nh ¶nh Xquang ë c¸c bÖnh nh©n ®· mæ víi chÈn ®o¸n GPB vµ l©m sµng [70]. C«ng tr×nh nghiªn cøu Xquang vÒ ung th­ vó tiÕp theo ®­îc Warren c«ng bè tõ n¨m 1930 [70]. Vµo n¨m 1937 Gershon-Cohen ®· th«ng b¸o kÕt qu¶ cña ph­¬ng ph¸p chôp vó trong chÈn ®o¸n sím ung th­ vó. Sau ®ã, t¸c gi¶ nµy ®· viÕt nhiÒu bµi quan träng vÒ chôp vó vµo nh÷ng n¨m 1948, 1952, 1953, 1961, 1963, 1964, 1965 vµ 1966. Gershon-Cohen ®· cïng víi Ingleby (1960) ®Æc ph­¬ng ph¸p nµy trªn c¬ së nghiªn cøu vÒ gi¶i phÉu vµ bÖnh häc. Ng­êi cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn vµ c¶i tiÕn ph­¬ng ph¸p chôp vó lµ Leborgne (1953) [70].

Trong nh÷ng n¨m 60, ngµy cµng cã nhiÒu t¸c gi¶ c«ng bè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ chôp vó trong chÈn ®o¸n ung th­ vó: Gros (1963); Egan (1964); Samuel vµ Young (1964); Samuel (1967) vµ Young (1968). Trong héi th¶o vÒ chôp Xquang vó t¹i Mü Evans K.T vµ Gravelle H cho r»ng: Chôp vó lµ mét ph­¬ng ph¸p tèt ®Ó ph¸t hiÖn c¸c bÖnh vó, nã kh«ng thÓ thay thÕ cho kh¸m l©m sµng nh­ng lµ mét ph­¬ng ph¸p bæ sung cÇn thiÕt ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ bÖnh vó [70, 106]. Khi phèi hîp hai ph­¬ng ph¸p nµy th× tû lÖ chÝnh x¸c sÏ t¨ng lªn, nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy sÏ ®­îc bï trõ bëi ­u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p kia. Chôp vó lµ ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ®Æc biÖt cã gi¸ trÞ khi c¸c khèi u kh«ng sê thÊy ®­îc trªn l©m sµng, nh÷ng tæn th­¬ng kÝn ®¸o hoÆc nh÷ng tæn th­¬ng trong lßng èng s÷a. Evans K.T vµ Gravelle H ®· ®­a ra nh÷ng chØ ®Þnh cho ph­¬ng ph¸p chôp vó nh­ sau:

1. §Ó kh¼ng ®Þnh mét chÈn ®o¸n l©m sµng ®· x¸c ®Þnh: chØ ®Þnh nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa khi chÈn ®o¸n l©m sµng x¸c ®Þnh ung th­ nh­ chÈn ®o¸n tÕ bµo häc l¹i ©m tÝnh.

2. Hç trî c¸c tr­êng hîp chÈn ®o¸n l©m sµng cã kh¶ n¨ng hoÆc cßn nghi ngê, do dù: chôp vó gióp lo¹i trõ mét ung th­ vó trong tr­êng hîp lo¹n s¶n, gióp sù ph¸t hiÖn bÖnh Paget mµ kh«ng thÊy u côc vµ bÖnh vó to ë nam giíi.

3. §Ó chÈn ®o¸n c¸c tr­êng hîp ung th­ vó kh«ng triÖu chøng: khi c¸c bÖnh nh©n kh«ng cã hoÆc chØ cã c¸c triÖu chøng m¬ hå vÒ vó mµ ng­êi thÇy thuèc vÉn c¶nh gi¸c vµ bÖnh nh©n vÉn lo ng¹i (v× cã thÓ häc thuéc nhãm cã nguy c¬ cao) th× chØ ®Þnh chôp vó. Chôp vó bªn ®èi diÖn cho phÐp lo¹i trõ mét ung th­ vó c¶ hai bªn hoÆc mét æ ung th­ tiªn ph¸t ë bÖnh nh©n ®· thÊy di c¨n.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cµng ngµy cµng cã nhiÒu th«ng b¸o vÒ gi¸ trÞ cña ph­¬ng ph¸p chôp vó hµng lo¹t trong chÈn ®o¸n sµng läc ph¸t hiÖn sím ung th­ vó kh«ng triÖu chøng. Chôp Xquang vó hµng lo¹t ®· ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ coi nh­ lµ mét test kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong chÈn ®o¸n sµng läc ph¸t hiÖn ung th­ vó kh«ng triÖu chøng. NhËn xÐt vÒ gi¸ trÞ cña ph­¬ng ph¸p ph¸t hiÖn ung th­ vó kh«ng triÖu chøng nhê chôp vó cña mét nhãm nghiªn cøu nhiÒu t¸c gi¶ ®øng ®Çu lµ Nystrom L lµ mét c«ng tr×nh tËp hîp nhiÒu th«ng tin vµ kÕt luËn quý, trªn mét mÉu thèng kª lín. Nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh trªn hai nhãm: Nhãm chøng : 1.138.850 ng­êi/n¨m vµ nhãm nghiªn cøu: 1.429.880 ng­êi/n¨m cho thÊy:

- Tû lÖ tö vong do ung th­ vó phô thuéc vµo nhãm tuæi: 29% ë nhãm tuæi 50-59. Tû lÖ tö vong ë c¸c nhãm tuæi kh¸c thÊp h¬n. Ngoµi viÖc lµm gi¶m tû lÖ tö vong 29% cho nhãm tuæi 50-59, viÖc ph¸t hiÖn sím ung th­ vó b»ng chôp Xquang cßn cho phÐp chØ ®Þnh phÉu thuËt b¶o tån cho c¸c bÖnh nh©n cã khèi u nhá, lµm gi¶m sè l­îng bÖnh nh©n ph¶i ®iÒu trÞ triÖt ®Ó, gi¶m mèi lo sî bÞ ung th­ vó; gi¶m sù phiÒn phøc, tai h¹i cña nh÷ng sinh thiÕt ©m tÝnh.

Tæng quan vÒ chÈn ®o¸n sµng läc ®Ó ph¸t hiÖn sím ung th­ vó cña b¸o “The Lancet” cho thÊy: tû lÖ tö vong toµn bé cña c¸c bÖnh nh©n ®­îc ph¸t hiÖn sím nhê chÈn ®o¸n sµng läc h×nh nh­ kh«ng thay ®æi. Nghiªn cøu ph¸t hiÖn sím ung th­ vó trªn 39.000 phô n÷ tuæi 50-59 cho thÊy: tû lÖ tö vong cña nhãm nghiªn cøu còng b»ng chØ t­¬ng ®­¬ng nh­ ë nhãm ung th­ vó kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn sím (kho¶ng 1,63%) [67].

4. Gióp cho sinh thiÕt vó ®­îc chÝnh x¸c h¬n: chôp vó ®­îc tiÕn hµnh ®Ó ®Þnh vÞ n¬i ph¶i lµm sinh thiÕt vµ gióp phÉu thuËt viªn x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c h¬n vïng cÇn c¾t bá. Khi chôp vó kh¼ng ®Þnh qu¸ tr×nh bÖnh ë vó lµ ¸c tÝnh hay lµnh tÝnh còng gióp cho phÉu thuËt viªn lùa chän chÝnh x¸c chiÕn thuËt ®iÒu trÞ (b¶o tån hay triÖt ®Ó).

5. Chôp vó lµ ph­¬ng tiÖn gióp cho sù theo dâi l©u dµi: Chôp vó rÊt cã Ých ®Ó theo dâi mét tæn th­¬ng kh«ng phÉu thuËt vµ còng lµ c¸ch ®Ó theo dâi ®Þnh kú vó bªn kia sau khi ®· c¾t mét vó, bëi v× vó cßn l¹i còng cã nguy c¬ bÞ ung th­ kh¸ cao. Chôp vó lµ ph­¬ng ph¸p tèt ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ®iÒu trÞ b¶o tån v× nã cung cÊp c¸c th«ng tin cã gi¸ trÞ mét c¸ch th­êng xuyªn trong qu¸ tr×nh theo dâi, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c ph¸c ®å ®iÒu trÞ ®· chän.

Ba yÕu tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng chÈn ®o¸n Xquang vó: kü thuËt chôp, chÊt l­îng phim chôp vµ kinh nghiÖm cña ng­êi chôp.

+ Kü thuËt chôp vó ®· vµ ®ang ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. Kü thuËt chôp vó th«ng th­êng ®­îc tiÕn hµnh víi ®iÖn thÕ thÊp (20-40 KV) vµ c­êng ®é cao (300 – 500mA), dïng mét èng tiªu ®iÓm nhá (0,6 – 0,8mm) víi èng läc g¾n liÒn thÊp (0,5mm Al) vµ tr­êng giíi h¹n h×nh nãn. Tuy vËy, vÉn cã thÓ chôp vó víi c¸c m¸y Xquang th«ng th­êng, miÔn lµ t¹o ra ®­îc ®iÖn thÕ thÊp vµ c­êng ®é cao cho phï hîp, vÕt tiªu ®iÓm nhá, tr­êng chiÕu cã giíi h¹n vµ cã ®Þnh vó.

+ Phim dïng ®Ó chôp vó lµ lo¹i phim h¹t nhá, mÞn cã thÓ dïng lo¹i c«ng nghiÖp hoÆc cho y tÕ.

+ Kinh nghiÖm chôp vó ®ãng vai trß quan träng ®èi víi chÊt l­îng phim chôp vµ chÊt l­îng chÈn ®o¸n bÖnh. §iÒu nµy ®· ®­îc nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¼ng ®Þnh [67, 70, 102].

- Ph­¬ng ph¸p chôp vó kh« (Xerography) (do Ruzieka vµ CS ®Ò xuÊt vµo 1965 vµ ¥Mara vµ CS ®Ò xuÊt vµo 1967) cã thÓ dïng ®Ó thay thÕ cho ph­¬ng ph¸p chôp vó th«ng th­êng. Chôp vó ®­îc tiÕn hµnh trªn mét b¶n kh« thay cho phim chôp Xquang.

- Ph­¬ng ph¸p chôp ­ít (fiudography) hay ph­¬ng ph¸p chôp ®¼ng tû träng (isodensography) do Dobretsberger ®Ò xuÊt vµo n¨m 1962. Ph­¬ng ph¸p nµy ®ßi hái chôp Xquang trong t×nh tr¹ng vó ®­îc ng©m trong n­íc hoÆc trong cån 75-80%. Cã thÓ dïng ®iÖn thÕ cao h¬n so víi ph­¬ng ph¸p chôp vó th«ng th­êng.

- Chôp vó c¶n quang (galactography) b»ng c¸ch b¬m thuèc c¶n quang vµo èng s÷a qua miÖng èng s÷a ®­îc th«ng b»ng èng lÖ ®¹o. Cã thÓ b¬m tõ 1-2ml chÊt Hypaque cho ®Õn khi bÖnh nh©n c¶m thÊy tøc. Thuèc c¶n quµn cã thÓ b¬m vµo mét nang sau khi ®· hót hÕt dÞch ®Ó göi ®i lµm xÐt nghiÖm tÕ bµo. Ph­¬ng ph¸p dÔ lµm, kh«ng g©y ®au ®ín, cã gi¸ trÞ trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh g©y ch¶y dÞch qua ®Çu nóm vó v× cã thÓ cã ®­îc h×nh ¶nh râ rµng cña mét u nhó hoÆc èng s÷a d·n [19].

Chôp vó ®Ó chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó ®· ®­îc nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp. Denhisox L.E tiÕn hµnh nghiªn cøu chôp vó ®Ó ph¸t hiÖn bÖnh vó 1-3 n¨m mét lÇn cho c¸c phô n÷ tuæi  35 nhËn thÊy [139, 141]:

- Tû lÖ m¾c bÖnh vó nãi chung lµ : 110,7/1000 ng­êi.

- U x¬ nang lan to¶ : 52,4/1000 ng­êi.

- Nang vó : 20,6/1000 ng­êi.

- BÖnh vó lµnh tÝnh : 108,6/1000 ng­êi.

- Ung th­ vó : 2,2%

Chôp vó cho phÐp ph¸t hiÖn sím ung th­ vó khi ch­a cã biÓu hiÖn l©m sµng ë 35,3% c¸c tr­êng hîp. §a sè c¸c nghiªn cøu ®Òu thèng nhÊt víi nhËn xÐt cña Ostrovtsev L.§: kÕt qu¶ chôp vó ®¸ng tin cËy ë nh÷ng phô n÷ nhiÒu tuæi, cã vò xÖ, nhiÒu mì h¬n lµ ë nh÷ng phô n÷ trÎ tuæi, vó cã m¹t ®é ch¾c vµ ®Æc [154].

NhiÒu nghiªn cøu ®· ®i s©u ph©n tÝch ®Æc ®iÓm c¸c triÖu chøng Xquang chôp vó cho tõng lo¹i bÖnh [106,141,155]. C¸c t¸c gña ®É ®i s©u ph©n tÝch ccs h×nh ¶nh microcalcinat vµ c¸c ®Æc ®iÓm ®Ó ph©n biÖt gi÷a ung th­ vó vµ c¸c bÖnh vó lµnh tÝnh khi gÆp dÊu hiÖu nµy [116, 156].

KÕt qu¶ so s¸nh ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n Xquang vó víi chÈn ®o¸n GPB còng thay ®æi theo thêi gian vµ t¸c gi¶. Evans K.T vµ CS ®· tËp hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ trong b¶ng sau [116].

T¸c gi¸

Sè tr­êng hîp

§é chÝnh x¸c

Egan (1964)

1217

94,6%

Samuel (1964)

450

90%

Gershon-Cohen (1964)

500

90%

Friedman (1966)

776

88%

Stewart (1968)

623

88%

GÇn ®©y mét sè t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh cho ®iÓm cho ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n xquang trong hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n ung th­ vó. Warwick D.J; Smallwood J.A vµ CS ®· sö dông s¬ ®å tÝnh ®iÓm cho hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n l©m sµng, Xquang, siªu ©m vµ F.N.A trªn 223 bÖnh nh©n cã bÖnh vó, tuæi  35. Mçi bÖnh nh©n ®­îc cho ®iÓm theo bËc thang 5 ®iÓm, tuú thuéc vµo kÕt luËn cña tõng ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n:

-2 : Hoµn toµn lµnh tÝnh

-1 : Cã kh¶ n¨ng lµnh tÝnh

0 : Kh«ng kÕt luËn ®­îc

+1 : Cã kh¶ n¨ng ¸c tÝnh

+2 : Hoµn toµn ¸c tÝnh

Tæng sè ®iÓm cña tõng bÖnh nh©n cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Ó chän ph­¬ng ph¸p vµ ph¸c ®å ®iÒu trÞ:

- Víi tæng sè ®iÓm tõ –6  -1: cÇn sinh thiÕt

- Víi tæng sè ®iÓm tõ 0 +3: sinh thiÕt lÊy c¶ u hoÆc lµm sinh thiÕt tøc th×

- Víi tæng sè ®iÓm tõ +4  +6: cÇn lµm phÉu thuËt triÖt ®Ó.

C¸c t¸c gi¶ nhËn thÊy: ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ c¸c sinh thiÕt kh«ng cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ c¸c sinh thiÕt tøc th×.

ë ViÖt Nam, c¸c nghiªn cøu chôp vó chñ yÕu chØ tËp trung ë c¸c bÖnh viÖn chuyªn khoa ung th­. Nghiªn cøu chôp 451 tuyÕn vó trong 3 n¨m (1978-1980) t¹i BÖnh viÖn K – Hµ Néi, NguyÔn Huy Thiªm, Lª Nguyªn H¸ch nhËn thÊy ®é chÝnh x¸c cña ph­¬ng ph¸p chôp Xquang vó lµ 77,5%. So víi mét sè t¸c gi¶ kh¸ch nh­ Egan (94,6%) (1964), Samuel (1964): 90%, Stewart (1968): 88% th× kÕt qu¶ cña bÖnh viÖn K thÊp h¬n [35]. Ph©n tÝch nguyªn nh©n dÉn ®Õn kÕt qu¶ thÊp nµy, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng: do tr×nh ®é kü thuËt chôp cßn thÊp (u n»m ngoµi diÖn chôp, kh«ng khu tró ®óng khèi u, chÊt l­îng ¶nh h­ëng xÊu do kü thuËt viªn) vµ do phim bÞ háng v× bÞ chiÕu quang tuyÕn khi qua kiÓm tra ë cöa khÈu.

Dï sao, c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng: Xquang lµ mét ph­¬ng ph¸p cã gi¸ trÞ trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó, ­u ®iÓm ®Æc biÖt cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng g©y ®au ®ín vµ phiÒn to¸i cho bÖnh nh©n [35].

1.2.4. ChÈn ®o¸n b»ng chôp nhiÖt (thermography)

Chôp nhiÖt cho phÐp ghi nhËn nh÷ng bøc x¹ hång ngo¹i tõ c¬ thÓ ph¸t ra, hiÖn h×nh nã thµnh nh÷ng mµu s¾c kh¸c nhau tuú theo c­êng ®é nhiÖt tõng ®iÓm, tõng vïng [23]. Ph­¬ng ph¸p chôp nhiÖt dùa trªn nguyªn lý: khèi ung th­ vó th­êng “nãng” h¬n tæ chøc xung quanh. Do tÝnh chÊt v« h¹i cña nã nªn lóc ®Çu ng­êi ta coi chôp nhiÖt nh­ lµ mét ph­¬ng ph¸p cã triÓn väng ®Ó ph¸t hiÖn sím ung th­ vó. Qua thùc tÕ, kÕt qu¶ chôp nhiÖt tá ra kÐm nh¹y c¶m vµ kÐm ®Æc hiÖu h¬n chôp vó, nªn hiÖn nay ng­êi ta kh«ng coi nã lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó ph¸t hiÖn sím. Ngµy nay chôp nhiÖt ®­îc ¸p dông ®Ó theo dâi vó cßn l¹i sau mæ [23]. Tû lÖ d­¬ng tÝnh gi¶ cña ph­¬ng ph¸p dao ®éng tõ 5 – 41,8% vµ tû lÖ ©m tÝnh gi¶ dao ®éng trong kho¶ng 2-4%, tuú tõng t¸c gi¶ [150,151,162].

Theo Terenchev I.T vµ CS së dÜ tæ chøc ung th­ “nãng” h¬n nh÷ng vïng kh¸c lµ do tèc ®é ph¸t triÓn nhanh cña u, sù sinh s¶n sinh ra nhiÒu nhiÖt l­îng chuyÓn ho¸ vµ do t¨ng sù ph©n bè m¹ch m¸u trong khèi u [163]. Chôp nhiÖt ®· ®­îc Mazurin V.I a vµ CS dïng m¸y “Rubin-Z” nghiªn cøu trªn 1284 bÖnh nh©n bÞ t¨ng s¶n do rèi lo¹n hooc m«n, ®­îc mæ tõ 1979 – 1984. Chªnh lÖch nhiÖt ®é ë nh÷ng ®iÓm ®èi bªn ®­îc chÈn ®o¸n kÞp thêi ung th­ vó vµ t¸ch ®­îc nhãm cã nguy c¬ cao lµ c¸c phô n÷ bÞ t¨ng s¶n tuyÕn vó do rèi lo¹n hooc m«n. KÕt luËn cña nhiÖt ký trong t¨ng s¶n tuyÕn vó do rèi lo¹n hooc m«n so víi chÈn ®o¸n GPB nh­ sau:

ChÈn ®o¸n ®óng : 872 – 92,3%

ChÈn ®o¸n d­¬ng tÝnh gi¶ : 5,5 – 11,8%

ChÈn ®o¸n ©m tÝnh gi¶ : 1% - 2,1%.

Ph©n tÝch nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p chôp nhiÖt, Ozerova O.E vµ CS nhËn thÊy: chôp nhiÖt lµ mét ph­¬ng ph¸p v« h¹i, cã thÓ sö dông cho c¸c bÖnh nh©n cã thai, cho con bó vµ c¸c phô n÷ d­íi 35 tuæi ®Ó thay thÕ cho chôp vó trong c¸c tr­êng hîp kh«ng cã chØ ®Þnh nãi trªn. Tuy vËy, chôp nhiÖt kh«ng cho phÐp thu ®­îc h×nh ¶nh cña ®èi t­îng nghiªn cøu, mµ chØ ph¶n ¸nh nh÷ng biÕn ®æi s¶n nhiÖt cña c¸c dßng m¸u t¹i chç d­íi d¹ng nh÷ng “æ sinh nhiÖt bÖnh lý”. Chôp nhiÖt cã ®é nhËy cao, nh­ng cã ®é ®Æc hiÖu t­¬ng ®èi thÊp. Ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cã ý nghÜa ®Ó chÈn ®o¸n ®éc lËp do cã nhiÒu kÕt qu¶ d­¬ng tÝnh gi¶ [151]. Ozerova O.E vµ CS nghiªn cøu ®o nhiÖt ®é b»ng m¸y AGA-750 cho 37 bÖnh nh©n tuæi tõ 27-83, bÞ c¸c bÖnh kh¸c nhau ë vó. §Ó ®¸nh gi¸ vÒ l­îng cña æ sinh nhiÖt bÖnh lý, t¸c gi¶ sö dông chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a nh÷ng m« xung quanh (T10) vµ ®iÓm t­¬ng øng (T20).

KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy:

- TrÞ sè trung b×nh (T20) cho tÊt c¶ c¸c tuyÕn vó b×nh th­êng lµ: 0,160C. Nh÷ng trÞ sè tèi ®a kh«ng v­ît qu¸ 10C. HÖ sè mÊt ®èi xøng nhiÖt cña tuyÕn kh«ng v­ît qu¸ 1,50C:

- §èi víi u x¬ tuyÕn : T10: 0,9 - 2,10C; T20: 0,7 - 1,50C

- §èi víi u nang : T10: 0,1 - 0,30C; T20: 0,3 - 0,50C

- §èi víi ung th­ vó thÓ chai: T10: 1,5 - 2,70C; T20: 2,1 - 30C

- §èi víi ung th­ vó thÓ tuû : T10: 20C; T20: 3,50C

Møc ®é sinh nhiÖt t­¬ng ®èi cao trong ung th­ vó cho phÐp ph©n biÖt chóng víi c¸c cÊu tróc lµnh tÝnh cña vó.

§Ó kh¾c phôc nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p chôp nhiÖt, c¸c t¸c gi¶ Terenchep I.G; Abelevitr I.G; Sizmina L.K ®· nghiªn cøu ®o sù biÕn ®æi nhiÖt ®é t¹i c¸c ®iÓm ë ®é s©u 3 – 7cm trong tæ chøc tuyÕn vó nhê ph­¬ng ph¸p C.B.U – decimet b»ng phÐp ®o bøc x¹ nhiÖt. Hä sö dông nhiÖt kÕ C.B.U – decimet MPT 30 cã ®é dµi b­íc sãng lµm viÖc 30cm vµ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c  0,10C. NhiÖt kÕ nµy rÊt nh¹y, cã thÓ ®o trùc tiÕp sù t¨ng nhiÖt ®é khu tró nªn ®· kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p chôp nhiÖt truyÒn thãng lµ chØ ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp nh÷ng qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ ë trong c¸c m« s©u. Tuy vËy, ph­¬ng ph¸p ®o bøc x¹ nhiÖt vÉn chØ lµ mét ph­¬ng ph¸p ®o gi¸n tiÕp, ch­a ®i ®­îc vµo vïng “thùc sù t¨ng nhiÖt ®é”.

§Ó cã thÓ trùc tiÕp ®o ®­îc nh÷ng biÕn ®æi nhiÖt ®é ®iÓm ë nh÷ng ®é s©u kh¸c nhau trong u vó, chóng t«i ®· c¶i biªn m¸y ®o nhiÖt ®é da “Thermometer” MD 893 cña NhËt vµ thö ¸p dông vµo l©m sµng. KÕt qu¶ nghiªn cøu b­íc ®Çu trªn 109 bÖnh nh©n (50 thuéc nhãm lµnh tÝnh vµ 59 thuéc nhãm ung th­ vó) cho thÊy: ph©n bè nhiÖt ®é ®iÓm gi÷a 2 nhãm lµnh vµ ¸c tÝnh kh¸c nhau cã ý nghÜa (p < 0,001) [24].



1.2.5. ChÈn ®o¸n b»ng siªu ©m

ChÈn ®o¸n b»ng siªu ©m lµ mét ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n hiÖn ®¹i, cã nhiÒu ­u ®iÓm: tÝnh th«ng tin cao, v« h¹i, tiÕt kiÖm, kh¶ n¨ng phôc håi lín, sö dông t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n vµ kh«ng cã ph¶n chØ ®Þnh. Víi nh÷ng ­u ®iÓm nãi trªn, chÈn ®o¸n b»ng siªu ©m ngµy cµng ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ ¸p dông réng r·i, nghiªn cøu s©u ®Ó chÈn ®o¸n c¸c bÖnh u nãi chung vµ bÖnh vó nãi riªng [109, 151, 155, 159].

C¸c nghiªn cøu vÒ siªu ©m cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ, kÝch th­íc ®­êng viÒn, vang cÊu tróc cña c¬ quan nghiªn cøu. Siªu ©m cßn cho phÐp theo dâi qu¸ tr×nh biÕn ®æi cña u khi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ kh¸c nhau, cho phÐp ph©n biÖt mét qu¸ tr×nh bÖnh lµ lµnh hay ¸c tÝnh vµ møc ®é lan to¶ cña qu¸ tr×nh ¸c tÝnh [159]. Mét ­u ®iÓm ®ùc biÖt cña ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n b»ng siªu ©m lµ cho phÐp ph©n biÖt chÝnh x¸c 100% c¸c cÊu tróc láng vµ r¾n [155]. Vai trß cña siªu ©m trong chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh c¸c bÖnh u vµ nang vó ®· ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu. Ozerova O.E vµ Torlina V.E ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu t¸c dông cña siªu ©m vµ nhiÖt ký trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó. C¸c t¸c gi¶ nhËn thÊy: siªu ©m cho phÐp x¸c ®Þnh dÔ dµng c¸c nang vó cã ®­êng kÝnh tèi thiÓu lµ 0,3cm v× cã nh÷ng tiªu chuÈn râ rÖt nh­: cÊu tróc nang cã h×nh trßn vang ©m cã ®­êng viÒn râ nÐt, ph¼ng phiu [151].

Nghiªn cøu cña Ostrovskaia I.M vµ Lisatrenko I.V vÒ vai trß cña siªu ©m trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó còng nhËn thÊy: siªu ©m cho nhiÒu th«ng tin ®èi víi viÖc chÈn ®o¸n c¸c u nang vó h¬n Xquang. ChÈn ®o¸n b»ng siªu ©m chp phÐp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c nang kÝch th­íc lín nh­ng kh«ng sê thÊy trªn l©m sµng còng nh­ kh«ng cã biÓu hiÖn trªn phim chôp Xquang do bÞ che lÊp bëi nhu m« tuyÒn dÇy ®Æc ë phô n÷ trÎ. ChÈn ®o¸n siªu ©m cho phÐp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vÞ trÝ cña nang ®Ó chäc dß. Tuy vËy, siªu ©m kh«ng thÓ thay thÕ cho Xquang trong chÈn ®o¸n cã hay kh«ng cã sïi trong lßng nang cña mét nang nhó ¸c tÝnh ho¸ [155]. Siªu ©m cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn mét u x¬ vó ®¬n ®éc víi kÝch th­íc tèi thiÓu lµ 0,9cm. Theo nghiªn cøu cña Ozerova O.E vµ CS th× c¸c ®Æc ®iÓm siªu ©m cña mét u x¬ vó ®¬n ®éc lµ: tÝnh sinh vang ©m gi¶m, viÒn ph¼n g phiu, râ nÐt, cã hiÖn t­îng “bãng tèi mÆt bªn” do ph¶n chiÕu sù chªnh lÖch cña c¸c sãng siªu ©m [151].

Warwick D.J vµ CS cho r»ng: siªu ©m cã ­u thÕ ®Æc biÖt, h¬n h¼n ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n Xquang trong ph©n biÖt mét qu¸ tr×nh bÖnh ë vó lµ lµnh hay ¸c tÝnh bëi tÝnh nh¹y c¶m cao cña ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n nµy víi lo¹i carcinoma [131].

Nh÷ng dÊu hiÖu siªu ©m ®­îc sö dông ®Ó chÈn ®o¸n mét carcinoma vó ®· ®­îc Ozerova O.E vµ CS nghiªn cøu vµ c«ng bè vµo n¨m 1987. C¸c dÊu hiÖu ®ã lµ: sù t­¬ng ph¶n kh¸c nhau cña m« tuyÕn vµ m« liªn kÕt, c¸c ®­êng viÒn bÞ “xãa nhßa”, kh«ng ®Òu ®Æn, ph¼ng phiu; tÝnh sinh vang thÊp, cÊu tróc kh«ng cïng lo¹i. Thµnh tr­íc cña cÊu tróc kh«ng hiÖn râ nÐt, thµnh sau sinh vang thÊp hoÆc kh«ng thÊy ®­îc [151].

Tuy vËy, nhiÒu nghiªn cøu còng ®· chØ râ mét sè nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n siªu ©m c¸c bÖnh vó nh­: Kh«ng chÝnh x¸c h¬n chôp vó, kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc c¸c nèt v«i hãa, tèn nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ cao [23,155,159].

ë ViÖt Nam, do ch­a cã ®­îc c¸ m¸y siªu ©m chuyªn dông ®Ó chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó nªn cã rÊt Ýt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu s©u vÒ vÊn ®Ò nµy.



1.2.6. ChÈn ®o¸n gi¶i phÉu bÖnh

ChÈn ®o¸n GPB lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong chÈn ®o¸n ung th­ nãi chung. §èi víi c¸c bÖnh vó, chÈn ®o¸n GPB ngoµi viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, kh¸ch quan cã ph¶i ung th­ hay kh«ng, cßn gióp cho ng­êi thÇy thuèc l©m sµng cã nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, ch¾c ch¾n ®Ó hiÓu râ qu¸ tr×nh tiªn triÓn vµ tiªn l­îng bÖnh. M« häc cña c¶ khèi u ®­îc sinh thiÕt hµng lo¹t sÏ gióp cho viÖc chÈn ®o¸n sím ung th­ vó kÓ c¶ nh÷ng tr­êng hîp ung th­ in-situ hoÆc nh÷ng tr­êng hîp tiÒn ung th­ (míi cã lo¹n s¶n) [82]. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n GPB cho ®Õn nay vÉn ®­îc coi lµ kÕt qu¶ cã ®é chÝnh x¸c cao nhÊt vµ ®­îc lÊy lµm chuÈn ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kh¸c [15].

ChÈn ®o¸n GPB c¸c bÖnh vó ®· ®­îc nghiªn cøu tõ rÊt l©u. Ngoµi viÖc m« t¶ tæn th­¬ng vÒ GPB, ®a sè c¸c t¸c gi¶ ®i s©u nghiªn cøu ph©n lo¹i c¸c bÖnh vó, ®Æc biÖt lµ ph©n lo¹i ung th­ vó. Tõ n¨m 1909, Aschoff ®· c«ng bè ph©n lo¹i GPB c¸c bÖnh vó. TiÕp sau ®ã, hµng lo¹t c¸c b¶ng ph©n lo¹i cña nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c trªn thÕ giíi lÇn l­ît ®­îc c«ng bè: Stewart (1950); Willis (1950)l Albertini (1955); §av­dovski I.V (1958), Scarff, Torloni (1968) vµ Laskina A.B (1971) [15].

Cho ®Õn nay, trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu ph©n lo¹i GPB c¸c bÖnh vó kh¸c nhau. Mçi n­íc, mçi tr­êng ph¸i sö dông mét ph©n lo¹i riªng. Rosemary R.M vµ Anne C.G chia c¸c bÖnh vó thµnh 3 nhãm: c¸c bÖnh vó lµnh tÝnh, u x­ vó vµ ung th­ vó [111]. Ph©n lo¹i GPB vÒ ung th­ vó hay ®­îc sö dông nhÊt lµ ph©n lo¹i cña Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) [80, 134].

Chóng t«i chØ giíi thiÖu ph©n lo¹i c¸c u vó cña Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) n¨m 1981 [134].

­I. U biÓu m« (epithelial tumours)

IA. Lµnh tÝnh (Benign)

- IA1: u nhó trong èng tuyÕn (intraductal papilloma)

- IA2: u tuyÕn cña nóm vó (Adenoma of nipple)

- IA3: u tuyÕn (Adenoma)

+ IA31: h×nh èng (Tubular)

+ IA32: tuyÕn tiÕt s÷a (Lactating)

- IA4: c¸c lo¹i u kh¸c

IB. ¸c tÝnh (Malignant)

- IB1: kh«ng x©m lÊn (Non invasive)

+ IB11: carcinoma néi èng tuyÕn (Intraductal Carcinoma)

+ IB12: carcinoma thïy in-situ (Lobular Carcinoma in-situ)

- IB2: x©m lÊn (invasive)

+ IB21: carcinoma x©m lÊn èng tuyÕn (Intraductal ductal Carcinoma)

+ IB22: carcinoma x©m lÊn èng tuyÕn (­u thÕ phÇn trong èng)

(Invasive ductal Carcinoma with a predominant intraductal component)

+ IB23: carcinoma x©m lÊn tiÓu thïy (Invasive lobular Carcinoma)

+ IB24: carcinoma nhÇy (Mucinous Carcinoma)

+ IB25: carcinoma tñy (Medullary Carcinoma)

+ IB26: carcinoma nhó (Papillary Carcinoma)

+ IB27: carcinoma h×nh èng (Tubular Carcinoma)

+ IB28: carcinoma ph¸t tiÕt (Secretory [Juvenik X]

+ IB29: carcinoma nang (h¹ch) (A®enoi cystic Carcinoma)

+ IB210: carcinoma b¸n hñy (Apocrine Carcinoma)

+ IB211: carcinoma cã dÞ s¶n (Carcinoma with metaplasia)

I2111: TÝp vÈy (Squamous tybe)

I2112: TÝp tÕ bµo mäc h×nh thoi (Spindle-cell type)

I2113: TÝp sôn x­¬ng (Cartilaginous and osseous type)

I2114: TÝp hçn hîp (Mixed type)

+ IB212: Kh¸c

- IB3: bÖnh Paget nóm vó (Paget’s disease of the nipple)

II. U m« liªn kÕt hçn hîp u biÓu m«

(mixed connective tissue and apithelial tumours)

A: u x¬ tuyÕn (fibroadenoma)

B: Sacom vó d¹ng l¸ (Phyllodes cystosarcoma)

C: Sacom tuyÕn vó (Carcinosarcoma)



III. Nh÷ng lo¹i u kh¸c (Miscellancous tumours)

A: u m« mÒm (Soft tissue tumours)

B: u da (Skin umours)

C: u tæ chøc t¹o m¸u vµ b¹ch huyÕt (Tumours of haemtoportic and lymphoid tissue).



IV. u kh«ng ph©n lo¹i: (Unclassified Tumours)

V. lo¹n s¶n vó (Mammary dysplasia)

BÖnh nang x¬ vó (Fibrocystic disease)



VI. C¸c tæn th­¬ng d¹ng u (Tumour – like Lesions)

A: Gi·n èng tuyÕn (ductectasia)

B: Viªm tÊy gi¶ u (Inflammatory pseudotumours)

C: Lo¹n s¶n ph«i (Hamartoma)

D: Chøng vó to ë nam giíi (Gynaecomastia)

E: C¸c lo¹i kh¸c

ViÖc ph©n lo¹i GPB ung th­ vó cã ý nghÜa vµ tÇm quan träng ®Æc biÖt trong ®iÒu trÞ vµ tiªn l­îng [57,60,75,115]. C¸c tÝp GPB kh¸c nhau cã tiªn l­îng kh¸c nhau vµ ph¶i lùa chän ph¸c ®å ®iÒu trÞ kh¸c nhau (phÉu thuËt lÊy u ®¬n thuÇn phÉu thuËt triÖt ®Ó hay chØ dïng tia phãng x¹ ®¬n thuÇn) [15].

C¸c nghiªn cøu vÒ vai trß cña c¸c tÝp GPB trong tiªn l­îng thêi gian t¸i ph¸t, di c¨n vµ sèng sãt sau ®iÒu trÞ ®· ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu [80,81,88,91,98,100,101,114,126]. Theo nghiªn cøu cña Henderson I.C [80] th×:

- Carcinoma x©m lÊn kh«ng ®Æc tr­ng gÆp trong kho¶ng 70% c¸c ung th­ vó, hay di c¨n tíi c¸c h¹ch b¹ch huyÕt ë n¸ch vµ cã tiªn l­îng xÊu nhÊt.

- Carcinoma thÓ tñy gÆp 5-7% c¸c ung th­ vó. Tû lÖ sèng thªm sau 5 n¨m cña lo¹i ung th­ nµy tèt h¬n so víi lo¹i carcinoma x©m lÊn kh«ng ®Æc tr­ng.

- Carcinoma thÓ nhÇy gÆp 3% c¸c ung th­ vó, tiªn l­îng cã xu h­íng tèt h¬n.

- Carcinoma thïy x©m lÊn chiÕm tõ 5-10 c¸c ung th­ vó, còng hay di c¨n h¹ch n¸ch gièng nh­ ung th­ thÓ èng x©m lÊn. Lo¹i nµy hay di c¨n xa lªn n·o, cßn carcinoma thÓ èng x©m lÊn th× l¹i hay di c¨n vµo x­¬ng h¬n.

- Carcinoma thÓ viªm tÊy cã tiªn l­îng xÊu mÆc dï bÖnh cã vÎ khu tró.

Tiªn l­îng cña ung th­ vó cßn dùa vµo thø h¹n tÕ bµo u [9,15,80,98,114]. Thø h¹ng tÕ bµo u ®­îc ph©n lo¹i dùa vµo møc ®é cña viÖc thµnh lËp c¸c èng, kÝch th­íc cña nh©n, møc ®é t¨ng s¾c (Hyperchromatism) vµ sè l­îng gi¸n ph©n. C¸c khèi u cã h¹ng thÊp (h¹ng I) cã tiªn l­îng tèt nhÊt. C¸c khèi u cã h¹ng cao (h¹ng III) cã tiªn l­îng xÊu nhÊt.

§Ó gióp cho c¸c nhµ gi¶i phÉu bÖnh l­îng hãa, tiªu hãa vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan, chÝnh x¸c thø h¹ng tÕ bµo, mét sè t¸c gi¶ ®i s©u vµo nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm cho thø h¹ng tÕ bµo [98]. B¶ng ®iÓm ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông lµ b¶ng ®iÓm do Patey vµ Scarff ®Ò nghÞ n¨m 1982, Bloom Richardson hoµn thiÖn, bæ sung n¨m 1957 vµ ®­îc tæ chøc y tÕ thÕ giíi c«ng nhËn vµo n¨m 1968 [15]. Tiªu chuÈn cho vµ tÝnh ®iÓm ®­îc nªu ra nh­ sau:




Møc ®é ®iÓm

- H×nh th¸i èng

1,2,3

- Sù t¨ng s¾c vµ nh©n chia

1,2,3

- Sù ®a h×nh

1,2,3




Tæng sè ®iÓm

§é




3-5

I




6-7

II




8-9

III

Tæ chøc y tÕ thÕ giíi ®· c«ng bè kÕt qu¶ theo dâi sau 10 n¨m cña 3 lo¹i trªn nh­ sau [15]:

- §é I : Sèng 5 n¨m: 75%; sèng 10 n¨m: 45%

- §é II : Sèng 5 n¨m: 53%; sèng 10 n¨m: 27%

- §é III : Sèng 5 n¨m: 31%; sèng 10 n¨m: 18%

GÇn ®©y, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· cè g¾ng ®¸nh gi¸ h×nh th¸i sinh häc cña ung th­ vó ®Ó rót ra ý nghÜa tiªn l­îng cña c¸c h×nh th¸i nµy [43,47,54,62,80,86,138,139,142]. NhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu møc ®é cña c¸c thô c¶m thÓ steroid (ER vµ PR) trªn bÒ mÆt cña c¸c tÕ bµo ung th­. Muèn x¸c ®Þnh ®­îc c¸c thô thÓ nµy, ng­êi ta dïng c¸c kh¸ng thÓ ®¬n dßng chèng l¹i c¸c thô c¶m thÓ oestrogen vµ progesteron. B»ng ph­¬ng ph¸p nµy, c¸c t¸c gi¶ ®· rót ra kÕt luËn: c¸c bÖnh nh©n kh«ng cã thô thÓ víi oestrogen vµ progesteron trªn bÒ mÆt tÕ bµo tuyÕn vó th× kh«ng ®¸p øng víi liÖu ph¸p ®iÒu trÞ b»ng néi tiÕt [43,47,54,64,80,86,138,139,142].

Nghiªn cøu cña Stonelake P.S vµ CS trªn 130 bÖnh nh©n ung th­ vó nhËn thÊy: møc ®é cña c¸c thô thÓ steroid cã gi¸ trÞ tiªn l­îng nh÷ng ung th­ vó cã h¹ch ©m tÝnh. Sau mét thêi gian thep dâi trung b×nh lµ 18 th¸ng, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: víi ng­ìng 20fmol/mg, t×nh tr¹ng ©m tÝnh cña c¶ hai lo¹i thô thÓ steroid, ®Æc biÖt lµ c¸c thô thÓ víi oestrogen liªn quan cã ý nghÜa víi sù t¸i ph¸t ung th­ (p < 0,001) [123]. Kitchen P.R.B vµ CS ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu thö nghiÖm bé phËn nhËn c¶m víi oestrogen c¸c chÊt hót tÕ bµo b»ng kim nhá vµ cho ®iÓm ®èi víi sù b¾t mµu cña tÕ bµo. §iÓm cho theo thang bËc tõ 0-3 dùa vµo tû lÖ phÇn tr¨m cña c¸c tÕ bµo ¸c tÝnh b¾t mÇu.

0 ®iÓm : tû lÖ tÕ bµo ¸c tÝnh b¾t mµu tõ 0 – 3%

1 ®iÓm : tû lÖ tÕ bµo ¸c tÝnh b¾t mµu tõ 6 – 30%

2 ®iÓm : tû lÖ tÕ bµo ¸c tÝnh b¾t mµu tõ 31 – 70%

3 ®iÓm : tû lÖ tÕ bµo ¸c tÝnh b¾t mµu tõ 71 – 100%

T¸c gi¶ gäi tæng sè ®iÓm nµy lµ ®iÓm cña bé phËn nhËn c¶m víi oestrgen [86].

T×nh tr¹ng di c¨n h¹ch n¸ch còng lµ mét yÕu tè tiªn l­îng quan träng trong ung th­ vó. NhËn xÐt nµy ®· ®­îc nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu thèng nhÊt [15,40,80]. Nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶: Valagussa P (1978), Haagensen C.D (1977), Schottenfeld O (1976); Fisher (1975); Spratt I.S (1967) vµ Payne (1970) nhËn thÊy: tû lÖ sèng thªm 10 n¨m sau phÉu thuËt ë c¸c bÖnh nh©n ch­a di c¨n h¹ch n¸ch cao h¬n h¼n so víi nhãm ®· cã di c¨n [80]. Tiªn l­îng ë c¸c bÖnh nh©n ®· cã di c¨n h¹ch n¸ch phô thuéc vµo sè l­îng, vÞ trÝ vµ t×nh tr¹ng h¹ch di c¨n.

* Sè l­îng: Theo Raymond vµ CS th× c¸c bÖnh nh©n cã tõ 1-3 h¹ch n¸ch di c¨n cã tiªn l­îng xÊu h¬n c¸c bÖnh nh©n kh«ng cã h¹ch n¸ch di c¨n vµ cã tiªn l­îng tèt h¬n c¸c bÖnh nh©n cã 4 h¹ch n¸ch bÞ di c¨n. Theo t¸c gi¶: nÕu 17% sè h¹ch n¸ch bÞ di c¨n th× sè l­îng sèng thªm 5 n¨m lµ 81%; nÕu 34% sè h¹ch n¸ch bÞ di c¨n th× sè l­îng sèng thªm 5 n¨m lµ 61% [15].

* VÞ trÝ: Rosemary R.M; Henderson I.C l¹i chia vÞ trÝ h¹ch n¸ch thµnh 3 møc ®é theo mèc lµ c¬ ngùc bÐ.

- Møc I (ë gÇn) : d­íi cña bê d­íi c¬ ngùc bÐ.

- Møc II (ë gi÷a) : ngay sau c¬ ngùc bÐ.

- Møc III (ë xa) : trªn c¬ ngùc bÐ

Theo nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nµy th× sù x©m lÊn di c¨n cña ung th­ tíi c¸c h¹ch ë møc ®é cµng cao th× tiªn l­îng cµng xÊu [80,111].

* T×nh tr¹ng h¹ch n¸ch: theo c¸c nhµ nghiªn cøu cña Hultbom vµ Tomberg th× t×nh tr¹ng h¹c n¸ch cã liªn quan mËt thiÐt víi tiªn l­îng ung th­ vó. C¸c bÖnh nh©n mµ di c¨n ®· ph¸ vì vá h¹ch cã tiªn l­îng xÊu h¬n c¸c bÖnh nh©n cã di c¨n ch­a ph¸ vì vá h¹ch. Spirina T.P vµ Ivinskaia N.V còng cã nhËn xÐt t­¬ng tù. C¸c t¸c gi¶ nµy ®· tÝnh tû lÖ phÇn tr¨m diÖn tÝch chiÕm bëi d¹ng lympho cña chÊt vá so víi nh÷ng thµnh phÇn h×nh th¸i kh¸c cña h¹ch. C¸c t¸c gi¶ chia lµm 3 møc ®é:

- Møc ®é I: d¹ng limph« vïng vá chiÕm < 30% diÖn tÝch h¹ch b¹ch huyÕt

- Møc ®é II: d¹ng limph« vïng vá chiÕm 30-60% diÖn tÝch h¹ch b¹ch huyÕt

- Møc ®é III: d¹ng limph« vïng vá chiÕm > 60% diÖn tÝch h¹ch b¹ch huyÕt

KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: møc ph¸t triÓn vïng T cña h¹ch b¹ch huyÕt vïng cã thÓ dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®óng giai ®o¹n vµ tiªn l­îng bÖnh [15,161].

ë ViÖt Nam, chØ vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 míi cã mét sè t¸c gi¶ c«ng bè kÕt qu¶ GPB ung th­ vó nh­ng còng chØ lµ c¸c nghiªn cøu b­íc ®Çu, ch­a toµn diÖn vµ ®Çy ®ñ.

GÇn ®©y, NguyÔn M¹nh Hïng ®· ®i s©u nghiªn cø­ m« bÖnh häc ë møc ®é tÕ bµo, t¸c gi¶ ®· c«ng bè c¸c sè liÖu ®o kÝch th­íc (chu vi vµ diÖn tÝch) nh©n tÕ bµo ung th­ biÓu m« vó [15]. C¸c c«ng tr×nh kh¸c chñ yÕu chØ dõng l¹i ë møc ®é so s¸nh gi÷a chÈn ®o¸n gi¶i phÉu bÖnh víi c¸c chÈn ®o¸n kh¸c [3,6,25,35].

§Ó lÊy bÖnh phÈm nhanh chãng, Ýt g©y th­¬ng tæn cho bÖnh nh©n, tèn Ýt thêi gian vµ cã thÓ tiÕn hµnh trªn mét sè l­îng lín bÖnh nh©n, ngµy cµng cã nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu chÈn ®o¸n bÖnh häc b»ng sinh thiÕt khoan(drill biopsy), sinh thiÕt b»ng kim tru – cut. Sinh thiÕt khoan lÇn ®Çu tiªn ®­îc sö dông vµo n¨m 1934 t¹i Heidelberg.

- Sinh thiÕt tru – cut míi xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m 80. ViÖc lÊy bÖnh phÈm b»ng kim nµy chØ mÊt tõ 2 – 4 phót vµ cã thÓ lÊy mét vµi lâi ë mét u víi kÝch th­íc 2 x 1mm3

GÇn ®©y, ph­¬ng ph¸p nµy ®· ®­îc NguyÔn M¹nh Hïng vµ CS , c¶i tiÕn, ¸p dông vµo ViÖt Nam [15]. Trong chÈn ®o¸n ung th­, th­êng ph¶i sö dông “sinh thiÕt b»ng c¾t l¹nh” hay “sinh thiÕt tøc thi”. Kü thuËt nµy ®­îc Welch – mét b¸c sü phÉu thuËt cña bÖnh viÖn John Hopkins tiÕn hµnh khi Halsted mæ mét u vó lµnh tÝnh vµo n¨m 1891. Tõ n¨m 1960, nhê cã m¸y c¾t l¹nh (criostat), nªn ®é chÝnh x¸c cña ph­¬ng ph¸p ngµy cµng cao [3].

ë ViÖt Nam, nhiÒu c¬ së bÖnh viÖn Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng ®· cã thÓ lµm sinh thiÕt tøc th×. Nh­ng do trang bÞ kh«ng ®ång bé nªn viÖc tiÕn hµnh kü thuËt nµy mét c¸ch th­êng xuyªn cßn bÞ h¹n chÕ. T¹i bÖnh viÖn K, trong 2 n¨m 1980 – 1981 còng chØ lµm ®­îc vµi tr­êng hîp [4].

Trong 6 n¨m (tõ 1975-980), §Æng thÕ C¨n vµ Hoµng Xu©n Kh¸nh ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu sinh thiÕt tøc th× trªn 122 tr­êng hîp cã bÖnh ë nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau, trong ®ã nhiÒu nhÊt lµ u vó. C¸c t¸c gi¶ nhËn thÊy: tû lÖ chÈn ®o¸n sai trong sinh thiÕt tøc th× lµ 5%. Nguyªn nh©n cña chÈn ®o¸n sai do: phÉu thuËt viªn lÊy bÖnh phÈm kh«ng ®óng chç, pha bÖnh phÈm lÊy kh«ng ®óng chç hîc ng­êi ®äc chÈn ®o¸n nhÇm [3].

1.2.7. Mét sè ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kh¸c

Ngoµi 6 ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n c¸c bÖnh c¬ b¶n nãi trªn, cßn cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n hiÖn ®¹i kh¸c nhau: chôp c¾t líp b»ng m¸y vi tÝnh (Scanner) cßn gäi lµ c¾t líp tØ träng ®iÖn to¸n (Computer tomography hay Tomoden-sitometrie), chôp céng h­ëng tõ h¹t nh©n (Resonnance magnetique nucleaire). Mét sè t¸c gi¶ ®· sö dông ®ång vÞ phãng x¹ ®¸nh dÊu trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó [2,23].

HiÖn nay, chóng ra ch­a cã nh÷ng m¸y mãc tinh vi, ®¾t tiÒn ®Ó cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n hiÖn ®¹i trong ph¸t hiÖn c¸c bÖnh vó. Tuy vËy, nghiªn cøu cña NguyÔn C«ng Thôy vµ CS vÒ: “chÈn ®o¸n u vó b»ng ®ång vÞ phãng x¹ 32P” ®· cho kÕt qu¶ b­íc ®Çu kh¶ quan: 96% chÈn ®o¸n ®óng so víi gi¶i phÉu bÖnh (cho c¶ 2 nhãm bÖnh lµnh vµ ¸c tÝnh) [37].

Tãm l¹i, cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó ®· ®­îc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ bëi c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ trªn thÕ giíi vµ trong n­íc. C¸c nghiªn cøu chØ râ: mçi ph­¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm riªng. Muèn ®¹t ®­îc chÊt l­îng cao trong chÈn ®o¸n c¸c bÖnh vó, ph¶i biÕt kÕt hîp, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch vµ tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p, ph¶i biÕt chØ ®Þnh ®óng vµ ph¸t huy thÕ m¹nh cña ph­¬ng ph¸p nµy, h¹n chÕt nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p kia. H­íng nghiªn cøu tæng hîp kÕt qu¶ cña c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n b»ng c¸ch cho ®iÓm hoÆc lËp b¶ng chÈn ®o¸n ®· ®­îc mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña hä ®· chØ râ h­íng ®i ®óng ®¾n, cã ý nghÜa ®èi víi thùc hµnh l©m sµng cña ph­¬ng ph¸p nµy [8,120,124,155].



Ch­¬ng 2

§èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi t­îng nghiªn cøu

§Ò tµi nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh trong 4 n¨m (tõ 1992 – 1995), trªn 318 bÖnh nh©n kh«ng ph©n biÖt vÒ tuæi vµ giíi, cã bÖnh vó (106 lµnh tÝnh, 212 ung th­), ®­îc kh¸m vµ ®iÒu trÞ ngo¹i khoa t¹i BÖnh viÖn K – Hµ Néi (226 bÖnh nh©n) vµ qu©n y viÖn 103 (92 bÖnh nh©n) lÇn ®Çu hoÆc ®· ®­îc kh¸m vµ ®iÒu trÞ ë c¸c bÖnh viÖn kh¸c Ýt nhÊt mét lÇn. TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ung th­ ®Òu thuéc ph¸c ®å A (T2, T3; No, N1b < 2cm; Mo).



2.2. ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu

2.2.1. Nghiªn cøu l©m sµng

TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ®Òu ®­îc nghiªn cøu kü vÒ tiÒn sö, bÖnh sö vµ kh¸m xÐt thùc thÓ theo tr×nh tù cña bÖnh ¸n nghiªn cøu thèng nhÊt.

- Víi c¸c bÖnh nh©n lÇn ®Çu tiªn ®Õn kh¸m vµ ®iÒu trÞ t¹i BÖnh viÖn K – Hµ Néi vµ Qu©n y viÖn 103, chóng t«i trùc tiÕp kh¸m vµ hßan chØnh hå s¬ bÖnh ¸n nghiªn cøu.

- Víi c¸c bÖnh nh©n ®· ®­îc ®iÒu trÞ ë bÖnh viÖn kh¸c, chóng t«i trùc tiÕp hái bÖnh nh©n vÒ nh÷ng th«ng tin tr­íc ®ã, kÕt hîp víi c¸c t­ liÖu chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ cña c¸c bÖnh viÖn b¹n, kh¸m kü t×nh tr¹ng hiÖn t¹i cña bÖnh nh©n ®Ó hoµn chØnh hå s¬, bÖnh ¸n nghiªn cøu.

Tõ c¸c th«ng tin thu ®­îc qua nghiªn cøu l©m sµng, t×m ra tÇn suÊt cña tõng triÖu chøng hay gÆp ®èi víi 2 nhãm bÖnh lµnh vµ ¸c tÝnh cña vó t×m ra tØ sè chªnh (OR = odds ratio) gi÷a 2 nhãm. KÕt hîp víi khoa To¸n – Häc viÖn qu©n y chóng t«i ¸p dông ®­îc nhËn d¹ng trong ®iÒu khiÓn häc vµo chÈn ®o¸n bÖnh:

- Lùa chän ra c¸c triÖu chøng cã tÇn suÊt cao, tØ träng vµ OR cao, cã ý nghÜa ph©n biÖt trong chÈn ®o¸n ph¸t hiÖn bÖnh ®Ó tÝnh ®iÓm (hÖ sè nhËn d¹ng HSND) cho tõng triÖu chøng vµ lËp b¶ng chÈn ®o¸n. HÖ sè chÈn ®o¸n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc:




Trong ®ã: f (UiK/A(A)): lµ tû lÖ nh÷ng ph©n tû cã d¹ng A hoÆc A r¬i vµo khi¶ng UiK trªn tæng sè c¸c phÇn tö d¹ng A hoÆc A cña mÉu thèng kª.

- ¸p dông b¶ng c¸c hÖ sè chÈn ®o¸n vµo l©m sµng ®èi víi c¸c bÖnh nh©n lµn ®Çu tiªn ®Õn kh¸m vµ ®iÒu trÞ t¹i BÖnh viÖn K – Hµ Néi vµ Qu©n y viÖn 103 ®Ó t×m ra ng­ìng chÈn ®o¸n bÖnh cho tõng nhãm lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh.

- ¸p dông ng­ìng chÈn ®o¸n vµo l©m sµng ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh cho c¸c bÖnh nh©n lÇn ®Çu ®­îc kh¸m vµ ®iÒu trÞ t¹i viÖn K – Hµ Néi vµ viÖn Qu©n y 103. Tõ kÕt qu¶ thu ®­îc, ®¸nh gi¸ ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n míi dùa vµo c¸c chØ sè: ®é nhËy, ®é ®Æc hiÖu, gi¸ trÞ dù b¸o d­¬ng tÝnh, gi¸ trÞ dù b¸o ©m tÝnh, ®é chÝnh x¸c vµ tØ sè ®óng.

B»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª y häc, so s¸nh kÕt qu¶ kh¸m l©m sµng víi kÕt qu¶ chÈn ®o¸n GPB sau mæ nh»m t×m ra nh÷ng dÊu hiÖu l©m sµng cã ý nghÜa trong chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng di c¨n h¹ch n¸ch. Tõ ®ã ®Ò ra c¸c chØ sè chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng di c¨n h¹ch n¸ch. ChÈn ®o¸n l©m sµng dùa vµo ph©n lo¹i T.N.M cña U.I.C.C (1979) [15,134].

- C¸c thuËn to¸n sö dông trong c«ng tr×nh: X2; T – Wilcoxon; Student, vµ l­îc ®å nhËn d¹ng.

2.2.2. Nguyªn cøu vi thÓ tÕ bµo häc

Nghiªn cøu gi¸ trÞ cña ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n F.N.A ®­îc tiÕn hµnh trªn 245 bÖnh nh©n. Trong ®ã:

- Chäc hót t¹i vó: 270 lÇn trªn 86 tuyÕn vó lµnh tÝnh vµ 184 u vó ¸c tÝnh

- Chäc hót h¹ch n¸ch: 122 lÇn trªn 122 bÖnh nh©n ung th­ vó cã di c¨n h¹ch n¸ch.

Nghiªn cøu tÕ bµo häc do c¸c b¸c sü chuyªn khoa phßng tÕ bµo bÖnh viÖn K vµ phßng tÕ bµo ViÖn Qu©n y 103 ®¶m nhiÖm.

- Sè lÇn chäc hót trªn mçi u hoÆc tuyÕn vó tõ 1 – 4 lÇn ë c¸c vÞ trÝ vµ ®é s©u kh¸c nhau. PhiÕn ®å tÕ bµo häc thu ®­îc qua häc hót tæn th­¬ng b»ng kim nhá ®­îc giµn trªn lam kÝnh vµ nhuém Giemsa. PhiÕn ®å ®­îc c¸c b¸c sü chuyªn khoa tÕ bµo häc cña 2 bÖnh viÖn nãi trªn ®äc vµ ph©n tÝch d­íi ®é phãng ®¹i: 100, 400 vµ 1000 lÇn.

KÕt qu¶ chÈn ®o¸n tÕ bµo ®­îc chóng t«i ph©n tÝch, so s¸nh ®èi chiÕu víi kÕt qu¶ chÈn ®o¸n GPB sau mæ. Qua ®èi chiÕu, chóng t«i ph©n lo¹i kÕt qu¶ chÈn ®o¸n tÕ bµo häc nh­ sau:

+ ChÈn ®o¸n phï hîp:

- ChÈn ®o¸n tÕ bµo häc lµnh tÝnh, chÈn ®o¸n GPB lµnh tÝnh

- ChÈn ®o¸n tÕ bµo häc ¸c tÝnh, chÈn ®o¸n GPB ¸c tÝnh

+ ChÈn ®o¸n kh«ng phï hîp:

- ChÈn ®o¸n tÕ bµo häc ®­îc gäi lµ ©m tÝnh gi¶, khi chÈn ®o¸n GPB lµ ¸c tÝnh nh­ng chÈn ®o¸n tÕ bµo häc l¹i lµ lµnh tÝnh.

- ChÈn ®o¸n tÕ bµo häc ®­îc gäi lµ d­¬ng tÝnh gi¶, khi chÈn ®o¸n tÕ bµo häc nghi ngê tæn th­¬ng lµ ¸c tÝnh hoÆc cÇn theo dâi ¸c tÝnh nh­ng bÖnh nh©n thùc sù bÞ ung th­ vó hoÆc cã bÖnh vó lµnh tÝnh ®­îc x¸c chuÈn b»ng chÈn ®o¸n GPB sau mæ.

- Tõ c¸c sè liÖu nµy, t×m ra ®é nh¹y, ®é chÝnh x¸c... cña ph­¬ng ph¸p F.N.A.

- Dùa vµo kÕt luËn cña chÈn ®o¸n tÕ bµo häc ®Ó tiÕn hµnh cho ®iÓm cho ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n F.N.A theo Warwick D.J [131].

* §¸nh gi¸ kÕt qu¶ chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc tøc th×: nghiªn cøu chÈn ®o¸n vi thÓ tÕ bµo häc tøc th× trong mæ b»ng ph­¬ng ph¸p ¸p tiªu b¶n vïng nghi ngê lªn lam kÝnh vµ nhuém nhanh theo c«ng thøc nhuém xanh Toluidin 1% cña viÖn K - Hµ Néi. Quy tr×nh nhuém nhanh nh­ sau:

- Pha bÖnh phÈm

- ¸p phiÕn kÝnh ë nh÷ng chç nghi ngê nhÊt (cã thÓ lµm 2 – 3 phiÕn kinh).

- §Ó kh« 1 - 2 phót tïy theo thêi tiÕt.

- Nhóng xanh Toluidin 1% trong 5 – 7 gi©y.

- Röa qua 2 lÇn n­íc

- Nhá 1 giät n­íc vµ ®Æt kÝnh phñ phiÕn ®å

- §äc kÕt qu¶

Víi quy tr×nh trªn, thêi gian tr¶ lêi kÕt qu¶ cã thÓ rót ng¾n 5 – 7 phót [4].

2.2.3. Nguyªn cøu Xquang

- Chôp Xquang ®­îc tiÕn hµnh t¹i khoa Xquang bÖnh viÖn K – Hµ Néi trªn 83 bÖnh nh©n (30 lµnh tÝnh vµ 53 ¸c tÝnh).

- Chôp vó (Mammography) ®­îc tiÕn hµnh trªn 64 bÖnh nh©n (15 lµnh tÝnh vµ 49 ¸c tÝnh).

- Chôp c¶n quang tuyÕn vó (galactography) ®­îc tiÕn hµnh trªn 19 bÖnh nh©n cã ch¶y dÞch ®Çu nóm vó (15 lµnh tÝnh vµ 4 ¸c tÝnh).

* Chôp vó ®­îc tiÕn hµnh trªn m¸y chôp vó Senographe cña hµng C.G.R (Ph¸p). Dïng phim ORWC HS II vµ b×a t¨ng quang Nandard Liªn X« vµ nghiªn cøu sö dông phim th«ng th­êng trªn m¸y nµy (phim Kodak, h¹t nhá, kh«ng dïng b×a t¨ng quang). M¸y Senographe ®­îc sö dông cïng víi mét bãng ®èi ©m cùc b»ng molybden ®­îc lµm nguéi b»ng dßng n­íc ch¶y liªn tôc 2,5l/phót. Chôp víi kho¶ng c¸ch 31-36 cm; 28 – 35kV; 30 – 3mA trong 1 – 6 gi©y. M¸y chôp cã loa khu tró vµ nÐn Ðp 2 mÆt vó. Chôp c¶ 2 vó khi cã chØ ®Þnh. §Ó so s¸nh, tiÕn hµnh ®¸nh dÊu c¸c mÆt chôp th¼ng trªn xuèng vµ chôp nghiªng 900 so víi th¼ng.

* Chôp c¶n quang tuyÕn vó ®­îc tiÕn hµnh theo quy tr×nh sau:

- X¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ møc ®é gi·n cña thïy tuyÕn vó b»ng chôp vó.

- Dïng kim tï ®Çu luån vµo èng dÉn s÷a ®ang tiÕt dÞch, b¬m qua kim thuèc c¶n quang.

- Chôp h×nh ¶nh tuyÕn vó ®· ngÊm thuèc c¶n quang.

- §¸nh gi¸ møc ®é gi·n cña èng tuyÕn vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ thïy cña tuyÕn vó bÞ gi·n trªn phim chôp c¶n quang.

KÕt qu¶ chÈn ®o¸n Xquang ®­îc c¸c b¸c sü khoa Xquang ®äc vµ kÕt luËn. Chóng t«i cïng víi b¸c sü chuyªn khoa Xquang NguyÔn Huy Thiªn (bÖnh viÖn K) ®äc vµ tæng kÕt c¸c dÊu hiÖu Xquang cã trªn phim theo c¸c chØ tiªu ®· ®Þnh tr­íc. C¸c sè liÖu ®­îc chóng t«i ph©n tÝch, tÝnh to¸n ®Ó t×m ra tÇn suÊt cña c¸c triÖu chøng Xquang ®èi víi tõng nhãm bÖnh. TÝnh ®é nh¹y, ®é chÝnh x¸c... cña ph­¬ng ph¸p vµ cuèi cïng tiÕn hµnh cho ®iÓm cho ph­¬ng ph¸p nµy theo Warwick D.J [131].

KÕt qu¶ chÈn ®o¸n Xquang ®­îc chóng t«i ®èi chiÕu, so s¸nh víi chÈn ®o¸n GPB sau mæ. Qua ®èi chiÕu, chóng t«i ph©n lo¹i c¸c kÕt qu¶ chÈn ®o¸n Xquang nh­ sau:

- ChÈn ®o¸n phï hîp: Khi chÈn ®o¸n Xquang phï hîp víi chÈn ®o¸n GPB sau mæ.

- ChÈn ®o¸n kh«ng phï hîp: ChÈn ®o¸n Xquang ®­îc coi lµ ©m tÝnh gi¶ khi chÈn ®o¸n Xquang lµ lµnh tÝnh nh­ng chÈn ®o¸n GPB sau mæ lµ ¸c tÝnh. ChÈn ®o¸n Xquang ®­îc gäi lµ d­¬ng tÝnh gi¶ khi chÈn ®o¸n Xquang lµ ¸c tÝnh nh­ng chÈn ®o¸n GPB sau mæ lµ lµnh tÝnh. ChÈn ®o¸n Xquang nghi ngê khi chÈn ®o¸n Xquang nghi ngê tæn th­¬ng trªn phim lµ ¸c tÝnh nh­ng bÖnh nh©n thùc sù bÞ ung th­ vó hoÆc cã bÖnh vó lµnh tÝnh ®­îc x¸c chuÈn b»ng chÈn ®o¸n GPB sau mæ.



2.2.4. Nghiªn cøu gi¶i phÉu bÖnh

- Nghiªn cøu GPB sau mæ ®­îc tiÕn hµnh trªn toµn bé 318 bÖnh nh©n t¹i khoa GPB bÖnh viÖn K – Hµ Néi vµ khoa GPB qu©n y viÖn 103. C¸c bÖnh nh©n ung th­ vó ®Òu ®­îc mæ c¾t vó vµ vÐt h¹ch n¸ch theo ph­¬ng ph¸p Patey.

- BÖnh phÈm do c¸c phÉu thuËt viªn lÊy trong qu¸ tr×nh mæ, cã ®Þnh h­íng trong dung dÞch formol (10%), sau ®ã ®­îc chuyÓn tíi khoa gi¶i phÉu bÖnh.

- KÕt qu¶ tr¶ lêi GPB ®­îc ph©n lo¹i theo ph©n lo¹i quèc tÕ n¨m 1981 vµ ph©n lo¹i cña Rosemary R. (1989) [111, 134].

- Víi c¸c tiªu b¶n cña c¸c bÖnh viÖn kh¸c göi ®Õn, ®Òu ®­îc c¸c b¸c sü khoa GPB ®äc l¹i ®Ó thèng nhÊt vÒ chÈn ®o¸n vµ ph©n lo¹i.

Tõ c¸c kÕt qu¶ chÈn ®o¸n GPB, chóng t«i tiÕn hµnh ph©n tÝch, ph©n lo¹i, tÝnh tÇn suÊt cho tõng lo¹i bÖnh. Dïng chÈn ®o¸n GPB lµm chuÈn ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸ c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kh¸c. Tõ tÇn suÊt cña tõng lo¹i bÖnh cã ®­îc nhê thèng kª; nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a chÈn ®o¸n GPB vµ t×nh h×nh di c¨n h¹ch ®Ó ®Ò ra c¸c chØ sè chÈn ®o¸n t×nh tr¹ng di c¨n h¹ch n¸ch ®èi víi nhãm ¸c tÝnh.



Ch­¬ng 3

KÕt qu¶ nghiªn cøu
3.1. KÕt qu¶ vÒ l©m sµng

3.1.1. §Æc ®iÓm bÖnh nh©n

* Ph©n bè bÖnh vó theo løa tuæi

Ph©n bè 318 bÖnh nh©n cã bÖnh vó theo tuæi ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.1 vµ ®­îc minh häa qua s¬ ®å 3.1



B¶ng 3.1: Ph©n bè bÖnh vó theo løa tuæi

Tuæi trung b×nh: Nhãm lµnh tÝnh : 39,9



Nhãm ¸c tÝnh : 46,7

Tuæi

ChÈn ®o¸n GPB

Tæng

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

N

%

N

%

N

%

15 - 19

4

3,8

1

0,47

5

,16

20 - 24

4

3,8

0

0

4

1,3

25 – 29

8

7,5

1

0,47

9

2,8

30 - 34

10

9,4

20

9,4

30

9,4

35 - 39

25

23,6

36

17,0

61

19,2

40 - 44

25

23,6

37

17,4

62

19,5

45 - 49

11

10,6

45

21,2

56

17,6

50 - 54

12

11,3

30

14,1

42

13,2

55 - 59

3

2,8

8

3,8

11

3,5

60 - 64

3

2,8

15

7,0

18

5,7

65 - 69

0

0

8

3,8

8

2,5

70 - 74

0

0

9

4,2

9

2,8

75 - 79

1

0,9

2

0,9

3

0,9

Tæng

106

100

212

100

318

100

* B¶ng 3.1 cho thÊy: ph©n bè bÖnh vó theo løa tuæi gi÷a 2 nhãm lµnh vµ ¸c tÝnh kh¸c nhau kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p > 0,05) (thuËt to¸n Wilcoxon)

B»ng c¸ch céng dån tÇn suÊt ®Ó cã ®­îc dÊu hiÖu bÖnh gi÷a hai nhãm lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh ë løa tuæi  45 vµ < 45 cã ý nghÜa víi p < 0,001 (thuËt to¸n X2). Sè liÖu céng dån tÇn suÊt tõ b¶ng 3.1 ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.2.


B¶ng 3.2: Ph©n bè bÖnh vó ë løa tuæi < 45 vµ  45

Tuæi

ChÈn ®o¸n GPB

Céng

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

< 45t

76

95

171

 45t

30

117

147

Céng

106

212

3218

* Ph©n bè bÖnh vó theo giíi tÝnh

Sù ph©n bè bÖnh vó theo giíi tÝnh ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.3
B¶ng 3.3: Ph©n bè bÖnh vó theo giíi tÝnh

Tuæi

ChÈn ®o¸n GPB

Tæng

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

N

%

N

%

N

%

Nam

106

100

209

98,6

315

99,1



0

0

3

1,4

3

0,9

Tæng

106

100

212

100

318

100

Qua b¶ng 3.3 chóng t«i nhËn thÊy:

- TuyÖt ®¹i ®a sè (99,1%) bÖnh vó gÆp ë n÷ giíi, chØ cã kho¶ng 0,9% ë nam giíi.

- TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n nam trong nghiªn cøu cña chóng t«i ®Òu bÞ ung th­ vó. Nh­ vËy, tû lÖ ung th­ vó trong nghiªn cøu cña chóng t«i gÆp ë n÷ giíi nhiÒu h¬n nam giíi kho¶ng 70 lÇn.



* Ph©n bè bÖnh vó theo nghÒ nghiÖp

Sù ph©n bè bÖnh vó theo nghÒ nghiÖp ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.4



B¶ng 3.4: Ph©n bè bÖnh vó theo nghÒ nghiÖp

Tuæi

ChÈn ®o¸n GPB

Tæng

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

N

%

N

%

N

%

C¸n bé

24

22,6

67

31,6

91

28,6

C«ng h©n

11

10,4

26

12,3

42

13,2

N«ng d©n

58

54,7

108

50,9

167

52,2

Häc sinh

3

2,8

0

0,

3

0,9

Th­¬ng gia

2

1,9

6

2,8

8

2,5

Bé ®éi

8

7,5

5

2,3

13

4,0

Tæng

106

100

212

100

318

100

Ph©n bè bÖnh vó theo nghÒ nghiÖp gi÷a hai nhãm kh¸c nhau cã ý nghÜa (p < 0,05) (thuËt to¸n X2)



* Ph©n bè bÖnh vó theo vÞ trÝ

KÕt qu¶ vÒ vÞ trÝ vó bÞ bÖnh ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.5



B¶ng 3.5: VÞ trÝ vó bÞ bÖnh

Tuæi

ChÈn ®o¸n GPB

Tæng

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

N

%

N

%

N

%

Vó ph¶i

39

36,8

104

49

143

45

Vó tr¸i

61

57,5

107

50,5

168

52,8

C¶ hai vó

6

5,7

1

0,5

7

2,2

Tæng

106

100

212

100

318

100

- Qua b¶ng 3.5 thÊy: bÖnh vó hay gÆp ë vó tr¸i (52,8%) h¬n lµ vó ph¶i (45%). NhËn xÐt nµy còng phï hîp víi nhãm lµnh tÝnh.

- VÞ trÝ vó bÞ bÖnh gi÷a 2 nhãm lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh kh¸c nhau cã ý nghÜa (p < 0,01) (thuËt to¸n X2).



* VÞ trÝ khèi bÖnh theo ph©n lo¹i UICC (1981)

KÕt qu¶ nghiªn cøu sù ph©n bè vÞ trÝ khèi bÖnh trªn tõng vó theo ph©n lo¹i UICC (1981) ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.6 vµ biÓu ®å 3.3



B¶ng 3.6: VÞ trÝ khèi bÖnh theo UICC – 1981

Tuæi

ChÈn ®o¸n GPB

Tæng

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

N

%

N

%

N

%

Trung t©m

17

15,2

11

5,2

28

8,6

1/4 trªn ngoµi

38

34

83

39

121

37,2

1/4 trªn trong

12

10,7

38

17,8

50

15,4

1/4 d­íi ngoµi

9

8

19

8,9

28

8,6

1/4 d­íi trong

12

10,7

16

7,5

28

8,6

1/2 trªn

12

10,7

27

12,7

39

12

1/2 d­íi

4

3,6

6

2,8

10

3,

1/2 ngoµi

4

3,6

4

1,9

8

2,5

1/2 trong

0

0

2

0,9

2

0,6

Toµn bé

4

3,6

7

3,3

11

3,4

Tæng

112

100

213

100

325

100


(N lµ sè l­îng khèi bÖnh)

- Do ë nhãm lµnh tÝnh cã 6 bÖnh nh©n có u ë c¶ 2 vó nªn tæng sè u ë nhãm lµnh tÝnh lµ: 112

- Do ë nhãm ¸c tÝnh cã 2 bÖnh nh©n cã u ë c¶ 2 vó nªn tæng sè u ë nhãm ¸c tÝnh sÏ lµ: 213

Ph©n bè vÞ trÝ khèi bÖnh theo ph©n lo¹i quèc tÕ gi÷a 2 nhãm lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh kh¸c nhau cã ý nghÜa (p < 0,001) (thuËt to¸n X2)

* Trong b¶ng 3.6 ta thÊy: vÞ trÝ 1/4 trªn ng­êi lµ vÞ trÝ hay gÆp c¸c bÖnh vó nhÊt (37,2%). NhËn xÐt nµy còng ®óng víi c¶ 2 nhãm lµnh (34%) vµ ¸c tÝnh (39%).

VÞ trÝ khèi bÖnh ë nöa trªn vó vµ phÇn cßn l¹i gi÷a hai nhãm kh¸c nhau cã ý nghÜa ( p < 0,05) (thuËt to¸n X2).



3.1.2. C¸c triÖu chøng l©m sµng cã tÇn suÊt cao

TÇn suÊt cña c¸c triÖu chøng l©m sµng trong bÖnh ¸n nghiªn cøu ®­îc tÝnh trªn 60 bÖnh nh©n nhãm lµnh tÝnh vµ 177 bÖnh nh©n nhãm ¸c tÝnh (lÊy ngÉu nhiªn trong tËp hîp 318 bÖnh nh©n nghiªn cøu). Tõ ®ã lùa chän ra c¸c triÖu chøng l©m sµng cã tÇn suÊt cao. §Ó lµm t¨ng thªm tû träng cña c¸c triÖu chøng ®· lùa chän vµ lµm gi¶m bít sè l­îng c¸c dÊu hiÖu nghiªn cøu, chóng t«i tiÕn hµnh ghÐp mét vµi dÊu hiÖu thµnh mét dÊu hiÖu míi vµ bá ®i mét sè dÊu hiÖu Ýt gÆp hoÆc kh«ng ph©n hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 3.7



B¶ng 3.7: C¸c triÖu chøng l©m sµng cã tÇn suÊt cao

(Trªn 60 bÖnh nh©n lµnh tÝnh vµ 177 bÖnh nh©n ¸c tÝnh)







Lµnh tÝnh

¸c tÝnh







N (60)

%

N(177)

%



Tuæi  45

22

36,7

99

56

< 0,01

2,2



Tuæi cã kinh lÇn ®Çu 13

16

26,7

77

43,5

< 0,05

2,1



Tuæi cã con lÇn ®Çu > 30

2

3,4

9

5,1

> 0,05

1,5



Cã s¶y thai

3

5

38

21,5

< 0,01

5,1



§au t¹i vó (hoÆc n¸ch)

17

28,3

87

49,2

< 0,01

2,4



Cã thay ®æi da vïng u

6

10

79

44,6

< 0,001

7,2



Cã bÊt th­êng ë nóm vó

17

28,3

77

43,5

< 0,05

1,9



U ë 1/2 trªn

29

48,3

129

72,9

< 0,01

2,8



ThÓ - Lan táa

9

15

23

12,9

> 0,05

0,8

- Nh©n

1

85

154

87,1

P > 0,05

1,1



MËt ®é - MÒm

15

25

14

7,9

< 0,05

0,2

- Ch¾c

30

50

10

5,6

< 0,001

0,05

- Cøng

15

25

153

86,5

< 0,001

19,3



BÒ mÆt kh«ng nh½n

28

46,7

172

97,2

< 0,001

3,9,3



Ranh giíi kh«ng râ

15

25

103

58,2

< 0,001

4,17



DÝnh víi tæ chøc xung quanh

1

1,6

44

24,8

< 0,001

2,06



Cã h¹ch n¸ch cïng bªn

20

33,3

174

98,3

< 0,001

116



Cã h¹ch n¬i kh¸c

2

3,3

26

14,7

< 0,05

5,06

Trong b¶ng 3.7: P (Probability) lµ ngÉu suÊt

OR (odds ratio) lµ tû sè chªnh tÝnh theo c«ng thøc:

3.1.3. VÒ hÖ sè chÈn ®o¸n l©m sµng

STT

TriÖu chøng

N (lµnh tÝnh)

N (¸c tÝnh)

f (lµnh tÝnh)

f (¸c tÝnh)

HSC§



Tuæi bÖnh nh©n

< 45t

38

78

66,3

44

(+)8,4

 45t

22

99

36,7

56

(-)8,7



S¶y thai



3

38

5

21,5

(-)40,7

Kh«ng

57

139

95

78,5

(+)3,8



§au (vó hoÆc n¸ch)



17

87

28,3

49,2

(-)11,6

Kh«ng

43

90

7,7

50,8

(+)7,1



Thay ®æi da vïng vó



6

79

10

44,6

(-)42,4

Kh«ng

54

88

90

55,4

(+)10



VÞ trÝ u ë

1/2 trªn

29

129

48,3

72,9

(-)8,4

VÞ trÝ kh¸c

31

48

51,7

27,1

(+)13,8



MËt ®é u

Cøng

15

153

25

86,5

(-)31,7

Kh«ng cøng

45

24

75

13,5

(+)53,7



BÒ mÆt u

Nh½n

32

5

53,3

2,8

(+)189,5

Kh«ng nh½n

28

172

46,7

97,2

(-)16



DÝnh víi tæ chøc xunh quanh



1

44

1,6

24,8

(-)154,4

Kh«ng cã

59

733

98,4

75,2

(+)5,4



H¹ch n¸ch cïng bªn



20

174

33,3

98,3

(-)26,1

Kh«ng cã

40

3

66,7

1,7

(+)391,7

Trong b¶ng 3.8: N : Sè bÖnh nh©n

f : TÇn suÊt cña dÊu hiÖu hoÆc triÖu chøng trong tõng nhãm

HSC§: HÖ sè chÈn ®o¸n tÝnh theo c«ng thøc cña l­îc ®å nhËn d¹ng

3.1.4. Ng­ìng cña tæng c¸c hÖ sè chÈn ®o¸n (HSC§)

§Ó t×m ra nh­ìng cña tæng c¸c HSC§ trªn tõng bÖnh nh©n, chóng t«i ®· ¸p dông kÕt qu¶ HSC§ ë b¶ng 3.8 ®Ó tÝnh HSC§ cho 30 bÖnh nh©n nhãm lµnh tÝnh vµ 30 bÖnh nh©n nhãm ¸c tÝnh lÊy ngÉu nhiªn trong tËp hîp 318 bÖnh nh©n nghiªn cøu. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.9


B¶ng 3.9: Ng­ìng cña tæng c¸c hÖ sè chÈn ®o¸n l©m sµng

Ng­ìng HSC§

ChÈn ®o¸n GPB

Lµnh tÝnh

¸c tÝnh

 HSC§ < 0

1 (3,3%)

28 (93,4%)

0   HSC§  100

1 (3,3%)

1 (3,3%)

 HSC§ > 100

28 (93,4%)

1 (3,3%)

Céng

30

30

B¶ng 3.9 cho thÊy:

- §a sè c¸c bÖnh nh©n ¸c tÝnh (93,4%) cã tæng hÖ sè chÈn ®o¸n < 0

- §a sè c¸c bÖnh nh©n lµnh tÝnh (93,4%) cã tæng sè c¸c hÖ sè chÈn ®o¸n >100

- ChØ cã 2 bÖnh nh©n (3,3%) cã tæng c¸c hÖ sè chÈn ®o¸n n»m trong kho¶ng tõ 0 – 100.

3.1.5. KiÓm chøng kÕt qu¶ chÈn ®o¸n l©m sµng theo ng­ìng cña tæng hÖ sè chÈn ®o¸n ®èi chiÕu víi chÈn ®o¸n GPB

Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ng­ìng cña HSC§ ë b¶ng 3.9, chóng t«i ®· tiÕn hµnh chÈn ®o¸n cho 90 bÖnh nh©n cã bÖnh vó lµnh tÝnh vµ 141 bÖnh nh©n ung th­ vó lÇn ®Çu tiªn ®Õn kh¸m vµ ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn K – Hµ Néi hoÆc Qu©n y viÖn 103. Mçi bÖnh nh©n ®Òu ®­îc chÈn ®o¸n dùa vµo 9 tiªu chuÈn ë b¶ng 3.8 b»ng c¸ch tÝnh HSC§ cho tõng bÖnh nh©n råi so s¸nh víi ng­ìng chÈn ®o¸n:

- NÕu HSC§ cña bÖnh nh©n < 0: bÖnh nh©n bÞ ung th­ vó.

- NÕu HSC§ cña bÖnh nh©n > 100: bÖnh nh©n bÞ bÖnh vó lµnh tÝnh.

- NÕu HSC§ cña bÖnh nh©n n»m trong kho¶ng tõ 0 – 100: ch­a kÕt luËn ®­îc ph¶i lµm thªm c¸c xÐt nghiÖm cËn l©m sµng hoÆc sinh thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh chÈn ®o¸n.

KÕt qu¶ chÈn ®o¸n ®­îc tr×nh bµy trong b¶ng 3.10



B¶ng 3.10: KÕt qu¶ chÈn ®o¸n theo ng­ìng cña SHSC§ so víi chÈn ®o¸n GPB







T×nh tr¹ng bÖnh cã thËt (DX)

chÈn ®o¸n GPB












¸c tÝnh (+)

Lµnh tÝnh (-)




Test chÈn ®o¸n l©m sµng theo ng­ìng HSC§

(+)

¸c tÝnh


(a)

129


(b)

11


(a+b)

140


(-)

lµnh tÝnh



(c)

6


(d)

75


(c+d)

81





(a+c)

135


(b+d)

86


(a+b+c+d)

221



C¸c tÝnh to¸n sè häc cho thÊy:

1. §é nhËy (Se)

(Sensitivity)


1. §é ®Æc hiÖu (Sp)

(Specificity)






3. Gi¸ trÞ dù b¸o d­¬ng tÝnh PV(+)

(Predictive value of positive results)





4. Gi¸ trÞ dù b¸o ©m tÝnh PV(-)

(Predictive value of negative results)






5. §é chÝnh x¸c (A)

(Accuracy)






6. Tû sè ®óng (LR)

(Likelihood ratio)


3.1.6. So s¸nh 2 ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n l©m sµng

KÕt qu¶ chÈn ®o¸n l©m sµng theo ph­¬ng ph¸p cæ ®iÓn ®­îc c¸c b¸c sü cña nhiÒu bÖnh viÖn kh¸c nhau tiÕn hµnh. Chóng t«i so s¸nh c¸c kÕt qu¶ ®ã víi chÈn ®o¸n GPB trªn 318 bÖnh nh©n. KÕt qu¶ ®­îc tr×nh bµy ë b¶ng 3.11.



B¶ng 3.11: KÕt qu¶ chÈn ®o¸n theo ng­ìng cña SHSC§ so víi chÈn ®o¸n GPB







T×nh tr¹ng bÖnh cã thËt (DX)

chÈn ®o¸n GPB












¸c tÝnh (+)

Lµnh tÝnh (-)




Test chÈn ®o¸n l©m sµng cæ ®iÓn

(+)

¸c tÝnh


108

11

119

(-)

lµnh tÝnh



62

72

134




170

83

253

Каталог: upload -> fckeditor -> file
file -> BỘ TÀi nguyên và MÔi trưỜNG
file -> LUẬt hiến pháp hà NỘI, 6/2015 LỜi nóI ĐẦU
fckeditor -> LỊch tuần từ 16/5 ĐẾN 20/5/2016
file -> GS. ts ph¹m Vinh Quang bs. NguyÔn V¨n Nam vµ cs I. §Æt vÊn ®Ò
file -> 30. Thủ tục Cấp, gia hạn giấy phép dạy thêm, học thêm ngoài nhà trường 30 Trình tự thực hiện: Bước 1
file -> CÁch tắt một số phần mềm diệt virus thông dụng ở việt nam avast Free Antivirus
file -> BỘ giáo dục và ĐÀo tạo dự Án tăng cưỜng năng lực xây dựng kế hoạch phát triểN giáo dục trung hạn cấp tỉNH, thành phố
file -> Hướng dẫn tắt một số phần mềm Antivirus
file -> PHẦn một lịch sử thế giới hiệN ĐẠi từ NĂM 1945 ĐẾn nay

tải về 1.18 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   2   3   4




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương