Cơ quan biên tập: Sở Thông tin và Truyền thông Nguồn: Địa chí Bắc Giang

Từ xa xưa con người đã biết sử dụng các loài hoa đẹp và hương vị của chúng để làm lễ vật thờ cúng trời, phật dâng lên các đấng tối cao ( chúa, thánh, thần...) và tổ tiên. Nhiều loài hoa, quả tươi đã được coi là những sản phẩm tinh khiết và vô cùng quá giá để làm đồ tế lễ, tặng trong những ngày tết, những dịp hội hè, những ngày vui hạnh phúc...

Ngày nay, hoa và cây cảnh cảnh các loại cũng đã và đang là nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống của mỗi con người, của mỗi gia đình, mỗi cơ quan, mỗi thành phố và cả xã hội. Trước kia hoa và cây cảnh là vật trang trí chỉ giành riêng cho tầng lớp quyền quý, giàu sang trong xã hội. Những năm gần đây do đời sống của các tầng lớp nhân dân được nâng cao, thú chơi hoa và cây cảnh được nhiều người quan tâm. Từ đó nghề trồng cây cảnh cũng phát triển trở thành một nghề phổ biến cung cấp hàng hoá cho xã hội.

Khác với cây hoa, cây cảnh là sản phẩm nghệ thuật mà con người muốn gửi vào đấy những tình cảm, nguyện vọng, khí phách và tính cách của mình. Hiện nay chơi cây cảnh đã trở thành phong trào rộng khắp trong mọi tầng lớp dân cư. Do vậy các quy ước truyền thống trong lĩnh vực này bị phai nhạt. Mặc dù vậy, vẫn có thể chia cây cảnh hiện nay ra hai trường phái chính:

- Cây Bon sai: Đây là trường phá chơi cây nổi tiếng của Nhật Bản. Đặc trưng của trường phái này là tạo thành hình ảnh thiên nhiên thu nhỏ trong một khung cảnh nhất định, do vậy các cây thường có kích thước nhỏ, dáng tự nhiên. Bon sai thường kết hợp với nghệ thuật xếp đá, non bộ ( Thạch đạo ) làm tăng hiệu quả thẩm mỹ.

- Cây thế: Đây là trường phai chơi cây cảnh nổi tiếng ở Trung Quốc, Việt Nam và một số nước châu Á. Người chơi cây gửi vào sản phẩm của mình tình cảm ( thế phụ tử, mẫu tử...), nguyện vọng ( thế huynh đệ đồng khoa, tam đa ...), khí phách ( thế trực, bạt...). Ngoài ra, người chơi cây thế còn gửi vào đấy cả tư duy triết học phương Đông của mình. Chính vì vậy cây thế thường được ưa chuộng ở những người có tuổi và từng trải.

Ngoài hai trường phái trên, đa số dân cư hiện nay chơi cây cảnh với mục đích làm đẹp. Với mục tiêu này họ thường chọn những cây có dáng đẹp, thường xanh và chịu được những điều kiện bất lợi về sinh thái nhất định ( chịu hạn, sống trong điều kiện nghèo dinh dưỡng...). Những năm gần đây xu hướng tìm kiếm và chơi cây cảnh nội thất ( trang trí trong nhà, ban công, tiền sảnh...) phát triển mạnh mẽ đồng thời với nhịp độ đô thị hoá ở nước ta.

Cùng với hoa, cây cảnh thì việc trồng một số cây gỗ, cây bụi và dây leo làm xanh hoá môi trường sống và làm việc cũng là nhu cầu không thể thiếu đối với các đô thị, công xưởng, nhà máy, bệnh viện, trường học, công sở, đường phố...Cây xanh vừa tạo ra bóng mát điều hoà khí hậu, cải tạo môi trường sinh thái, vừa làm đẹp cảnh quan ở từng khu vực. Cây xanh còn là nhà máy điều dưỡng khổng lồ hấp thu khí CO₂ và các chất thải khác do con người thải ra trong sản xuất và sinh hoạt, đồng thời là nguồn cung cấp ô xy cho con người và các sinh vật khác.

Bắc Giang đã nhận thức được vấn đề này nên nhiều năm qua đã chú ý thiết kế một số công viên có rất nhiều loài cây phù hợp. Các trục đường giao thông, nhà máy, công sở đã trồng cây xanh và đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Song nhìn lại cơ cấu cây hoa, cây cảnh và cây phủ xanh ở các điểm dân cư, đô thị, chưa được chọn lọc kỹ càng, còn nghèo về chủng loại.

Các loài hoa thường được trồng ở Bắc Giang là:

- Cây hoa:

Họ náng- Amryllidaceae:

Náng tía ( Crinum ambile Donn)

Náng trắng ( C. asiaticum)

Náng hoa đỏ ( C. ensifolium)

Họ rau dền- Amranthaceae:

Mào gà ( Celeosia argentea).

Họ na- Annonaceae:

Móng rồng ( Artabotrys hexapetalus (L.f) Bhandare)

Hoàng Lan ( Cananga odorata)

Hoa dẻ (Desmos cochinchinensis).

Họ hoa sói- Chloranthaceae:

Hoa sói ( Chloranthus spicatus).

Họ mộc lan- Magnoliaceae:

Dạ hợp ( Mgnolia grandiflora).

Trứng gà ( M.coco)

Ngọc lan trắng ( Michelia alba)

Hoàng lan ( Michelia champaca).

Họ xoan- Meliaceae :

Ngâu ( Aglaia duperreana).

Họ hoa sen- Nelumbonaceae:

Hoa sen ( Nelumbo nucifera).

Họ súng- Nymphaeaceae:

Các loài hoa súng ( Nymphaea spp).

Họ hoa phấn- Nyctaginaceae.

Hoa giấy đỏ (B. brasiliensis).

Họ hoa nhài- Oleaceae :

Nhài ( Jasminum sambac)

Hoa mộc ( Osmanthus fragrans).

Họ lựu- Punica granatum).

Lựu (Punica granatum).

Họ mao lương- Ranunculaceae :

Phi yến ( Delphinium consolida).

Họ hoa hồng – Rosaceae:

Hoa đào ( Prunus persica L) và ( Camellia spp).

Họ chè- Theaceae Hoa trà.

Họ cúc- Asteraceae:

Cúc hoa trắng ( Ch.morifolium Ramatuclle Sabine)

Cúc hoa vàng (Ch. indicum L)

Thược dược (Dahlia pinnât Cav).

Họ phong lan- Orchidaceae Nhiều loại hoa đẹp, hấp dẫn thuộc các chi đuôi cáo ( Aerides spp) tuyến ngọc ( Coelogyne spp), lan kiếm ( Cymbidium spp), hoàng thảo ( Dendrobium spp), lan hài ( Pahiopedilum spp), lan nhung ( Anoectochilus spp).

Các loài hoa nhập nội quy không nhiều, nhưng lại được trồng trên diện tích lớn và được ưa thích, phổ biến là các loài hoa:

Hoa layơn (Gladiolus hybridus) họ lay ơn- Iridaceae.

Hoa huệ (Polianthes tuberosa) họ Aga- Agavaceae.

Loa kèn ( Hippeastrum equenstre) họ lan huệ - Amaryllidaceae.

Cúc vạn thọ ( Tagestes erecta). họ cúc - Asteraceae.

Hoa păng xê (Viola tricolor)- họ cúc hoa tím - Violaceae.

Và một số loài cúc ( cúc trắng Nhật, cúc Đài Loan...) mới nhập trồng vài ba năm lại đây.

Hầu hết những cây có hoa cũng là những cây cảnh. Song có nhiều cây được sử dụng làm nhưng không phải là cây hoa và hoa không đẹp. Đó là các loài cây bản địa như :

Cau vàng ( Chrysalidocarpus lutescen Wendi) họ cau dừa - Palmee.

Cau bụi ( Pinanga paradoxa Scheff) nt

Các loài móc ( Caryota spp) nt

Các loài lụi ( Rhapis spp) nt

Các loài lá nón ( Licuala spp). nt

Các loài cọ ( Livistona spp)

Tre la ngà ( Bambusa spp) phân họ tre nứa - Bambusoideae poaceae

Tre sọc vàng ( B. vulgaris) nt

Trúc (Phyllostachys) nt

Trắc bách diệp ( Platycladus orientalis) họ hoàng đàn -H. Cupressaceae

Tùng ( Cephalotaxus spp) nt

Các loài tuế ( Cycas spp) họ - Cycadaceae.

Huyết dụ ( Cordyline fruticosa L. Cunth) họ -Agavaceae.

Ngũ gia bì ( Araliaceae) họ- Araliaceae.

Đáng các loại ( Secheffera spp) nt

Đinh lăng ( Polyscias fruticosa) nt

Các loài si, đa ( Ficus spp) họ- Moraceae.

Các loài vạn niên thanh ( Aglaonema spp) họ- Apocynaceae.

Đại ( Plumeria busifolia) nt

Sứ Thái (Adenium obesum (Forssk) Roem & Sch) nt

Trạng nguyên ( Euphorbia pulcherrima) họ- Euphorbiaceae.

Xương rắn ( E. milii) nt

Cây ngũ sắc ( Codiaeum variegatum) nt

Liễu ( Salix babylonica) họ- Salicaceae.

Mấy năm gần đây, ta đã nhập nội thêm một số loài cây cảnh nữa ( trúc Nhật, các loại xương rồng, thiết mộc lan, đỗ quyên Trung Quốc...). Các loài này cũng tỏ ra thích ứng với điều kiện sinh thái ở nhiều vùng khác nhau của nước ta và ở Bắc Giang.

Việt Nam nói chung, Bắc Giang nói riêng, có nhiều cây bản địa sẵn có trong rừng đã được đưa vào trồng trên đường phố, trục giao thông, công viên, quanh công sở, tạo nên những dáng vẻ đặc sắc : Những hàng cây sữa (Alstonia scholaris), móng bò ( Bauhinia spp), muồng ( Cassia spp), vàng anh ( Saraca indica), bằng lăng ( Lagerrtroemia), lộc vừng ( Barringtonia acutangula ), long não ( Cinnamomum camphora), nhội ( Bischofia javanica), me ( Tamarindus indica ), bàng ( Terminalia catppa), đa (Ficus spp), dầu nước ( Dipterocarpus alatuo)...

Song bên cạnh cũng có nhiều loài cây nhập nội được trồng phổ biến ở khắp nơi từ trung du, miền núi đến đồng bằng của Bắc Giang như : xà cừ ( Khaya sene-galensis), bạch đàn ( Eucalyptus spp), phi lao ( Casuarina eqiusetifolia)... và mấy năm gần đây một số loài keo ( keo tai tượng, keo lá nhỏ...) được trồng ở một số địa phương như Việt Yên, Lạng Giang, Hiệp Hoà...