nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc

1.2 nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc

1.2.1 T×nh h×nh nghiªn cøu ë n­íc ngoµi.

Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt x¶y ra ë nhiÒu n¬i vµ nhiÒu n­íc kh¸c nhau trªn thÕ giíi vµ c¶ ë nhiÒu thêi kú cña lÞch sö ph¸t triÓn. Vµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng manh món còng rÊt ®a d¹ng: Nã cã thÓ lµ do ®Æc ®iÓm vÒ mÆt ph©n bè ®Þa lÝ, do søc Ðp gia t¨ng d©n sè... nh­ng còng cã thÓ cã nguyªn nh©n vÒ mÆt x· héi nh­ tÝnh chÊt tiÓu n«ng cña nÒn s¶n xuÊt cßn kÐm ph¸t triÓn, ®Æc diÓm t©m lÝ cña céng ®ång d©n c­ n«ng th«n, hÖ qu¶ cña mét hay nhiÒu chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, kinh tÕ x· héi, hoÆc sù qu¶n lÝ láng lÎo kÐm hiÖu qu¶ cu¶ c«ng t¸c ®Þa chÝnh... Muèn gi¶i quyÕt triÖt ®Ó t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt cô thÓ vÒ c¸c nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy.

Ch©u ¸ nãi chung vµ vïng §«ng - Nam ¸ nãi riªng trong ®ã cã ViÖt nam lµ n¬i cã t×nh tr¹ng ruéng ®Êt kh¸ manh món. ë §µi loan sau n¨m 1949 d©n sè ®· t¨ng ®ét ngét do sù di d©n tõ lôc ®Þa ra. Lóc ®Çu chÝnh quyÒn T­ëng Giíi Th¹ch ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt theo ngyªn t¾c ph©n phèi ®ång ®Òu ruéng ®Êt cho n«ng d©n. Ruéng ®Êt ®· ®­îc tr­ng thu, tÞch thu, mua l¹i cña c¸c ®Þa chñ råi b¸n chÞu, b¸n tr¶ dÇn cho n«ng d©n. §iªï nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ra ®êi c¸c trang tr¹i gia ®×nh quy m« nhá. N¨m 1953, trªn hßn ®¶o nµy ®· cã ®Õn 679 ngµn trang tr¹i víi quy m« lµ 1.29 ha/mét trang tr¹i. §Õn n¨m 1991 sè trang tr¹i ®· lªn ®Õn 823 256 trang tr¹i vµ quy m« chØ cßn 1,08 ha/trang tr¹i. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n sau nµy ®ßi hái ph¶i më réng quy m« cña c¸c trang gia ®×nh nh»m øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm... Nh­ng do ®Æc ®iÓm cña ng­êi §µi loan lµ coi ruéng ®Êt lµ tiªu trÝ ®Ó ®¸nh gi¸ vÞ trÝ cña hä trong x· héi nªn mÆc dï cã thÞ tr­êng ruéng ®Êt nh­ng ruéng ®Êt vÉn kh«ng ®­îc tÝch tô mÆc dï ®· cã nhiÒu ng­êi tuy lµ chñ ®Êt nh­ng ®· chuyÓn sang lµm nh÷ng nghÒ phi n«ng nghiÖp. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy, n¨m 1983 §µi loan c«ng bè LuËt ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong ®ã c«ng nhËn phu¬ng thøc s¶n xuÊt uû th¸c cña c¸c hé n«ng d©n, cã nghÜa lµ nhµ n­íc c«ng nhËn sù chuyÓn quyÒn sö dông ruéng ®Êt cho c¸c hé kh¸c nh­ng chñ ruéng cò vÉn ®­îc thõa nhËn quyÒn së h÷u. ­íc tÝnh ®· cã tíi trªn 75% sè trang tr¹i ¸p dông ph­¬ng thøc nµy ®Ó më réng quy m« ruéng ®Êt s¶n xuÊt. Ngoµi ra ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt c¸c trang tr¹i trong cïng th«n xãm cßn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c nh­ lµm ®Êt, mua b¸n chung mét sè vËt t­, s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Nh­ng kh«ng chÊp nhËn ph­¬ng thøc tËp trung ruéng ®Êt, lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt.

§ång b»ng Java cña In®«nªsia còng lµ n¬i cã t×nh tr¹ng manh món vÒ ruéng ®Êt. MËt ®é d©n sè cña ®ång b»ng nµy thËm trÝ cßn cao h¬n c¶ §BSH cña chóng ta. N¨m 1963, sè trang tr¹i cã quy m« ruéng ®Êt nhá h¬n 0.5 ha chiÕm ®Õn trªn 52% trong tæng sè 7.9 triÖu n«ng hé ë ®©y, trang tr¹i cã tõ 0.5 ®Õn 1.0 ha chiÕm 27%, lo¹i trang tr¹i cã 4 ®Õn 5 ha chØ cã 0.4%. Trong khi ®ã 40% sè trang tr¹i lµ ng­êi ®i thuª chø kh«ng ph¶i lµ chñ ®Êt (JL Maurer, 1986). T×nh tr¹ng nµy ®· ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn viÖc ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt cña cu«c c¸ch m¹ng xanh thêi ®ã. Tuy nhiªn theo nghiªn cøu cña Hayami vµ Kikuchi n¨m1981 cho thÊy r»ng: ë In®«nªsia nãi riªng vµ §«ng Nam ¸ nãi chung cã sù gia t¨ng vÒ ¸p lùc d©n sè trªn ruéng ®Êt, nh­ng sù ph©n cùc gi÷a c¸c lo¹i n«ng hé Ýt x¶y ra, c¸c trang tr¹i quy m« lín ®Õn hµng chôc hecta xuÊt hiÖn chØ lµ c¸ biÖt, mÆc dï sè n«ng d©n kh«ng cã ruéng ®Êt vÉn t¨ng lªn. Vµ nh­ vËy ruéng ®Êt vÉn kh«ng tËp trung ®­îc vµo mét sè trang tr¹i lín vµ chØ trao ®æi gi÷a c¸c chñ nhá. ThËm chÝ ng­êi ta cßn thÊy quy m« ruéng ®i thuª ë tÊt c¶ c¸c nhãm hé ®Òu gi¶m xuèng. Gi¸ ruéng ®Êt (®Þa t«) th× vÉn t¨ng lªn, nh­ng l·i tõ viÖc ®Çu t­ thªm lao ®éng l¹i gi¶m xuèng. §iÒu nµy lµm thay ®æi mét lo¹t c¸c thÓ chÕ ë n«ng th«n, chñ yÕu lµ sù gia t¨ng cña sè hé cho thuª ®Êt. Nh­ vËy thÞ tr­êng ruéng ®Êt ®· kh«ng vËn hµnh hoµn toµn theo logic vÒ mÆt kinh tÕ.

ë khÝa c¹nh kh¸c ®ång b»ng Chao phraya cña Th¸i lan cã søc Ðp vÒ d©n sè thÊp h¬n. Qu¸ tr×nh ph©n nhá ruéng ®Êt tuy ch­a ®Õn møc qu¸ manh món nh­ng nã l¹i cã mét nguyªn nh©n kh¸c ®ã chÝnh lµ viÖc x©y dùng siªu ®« thÞ B¨ng kok. Mét sù ph¸t triÓn theo chiÒu thuËn lµ c«ng nghiÖp sÏ rót bít lao ®éng n«ng th«n ra thµnh thÞ lµm cho quy m« ruéng ®Êt n«ng nghiªp t¨ng lªn. Tuy nhiªn ë Chao phraya l¹i kh¸c, c¸ch ®©y kho¶ng 120 n¨m vïng nµy d©n c­ vÉn cßn th­a thít, c¶ vïng cã ®Õn 2 triÖu ha ®Êt nh­ng d©n c­ chØ cã kho¶ng trªn 300 ngµn ng­êi. Nh­ng sù b¾t ®Çu x©y dùng ®« thÞ khæng lå B¨ng kok kÓ tõ vµi chôc n¨m gÇn ®©y ®· lµm cho d©n sè vïng t¨ng nhanh b×nh qu©n 3% n¨m. §Êt n«ng nghiÖp mÊt ®i trung b×nh 1%n¨m kÓ tõ n¨m 1970 trë l¹i ®©y. C¸c trang tr¹i bÞ chia nhá gi¶m dÇn vÒ quy m« ruéng ®Êt. Trung b×nh mét hé n¨m 1950 cã 4.8 ha ®Õn n¨m 1963 cßn 4.5 ha, n¨m 1978 lµ 4.1 ha vµ 15 n¨m sau, n¨m 1993, chØ cßn 3.5 ha. Sù gi¶m quy m« trung b×nh ruéng ®Êt ë Th¸i lan mét phÇn n÷a cßn ®­îc gi¶i thÝch bëi sù chia ®Òu ruéng ®Êt cho con c¸i thõa kÕ vµ sù chËm tiÕn bé vÒ mÆt c«ng nghÖ, kü thuËt s¶n xuÊt. Giai ®o¹n 20 n¨m tõ 1955 ®Õn 1975 lµ giai ®o¹n gi¸ n«ng s¶n (lóa) kh¸ thÊp, c«ng nghÖ s¶n xuÊt “b·o hoµ” (Molle vµ Srijant, 2000) kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc tËp trung ruéng ®Êt. Trªn thùc tÕ, gi¸ n«ng s¶n thÊp vµ sù bÇn cïng ho¸ n«ng d©n lu«n ®i cïng víi sù chia nhá quy m« s¶n xuÊt bëi v× lîi Ých ®Çu t­ ruéng ®Êt lóc ®ã kh«ng cao, bëi v× ng­êi ta cÇn chia nhá vµ ®a d¹ng ho¹t ®éng ®Ó tr¸nh rñi ro vµ còng cßn bëi v× thiÕu nh÷ng ng­êi cã ®ñ tiÒn b¹c, thùc lùc ®Ó mµ mua ®Êt vµo.

Cuèi cïng chóng t«i còng muèn nªu lªn trong phÇn nµy mét xu thÕ nghiªn cøu kh¸c trong c¸c n­íc ph¸t triÓn liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tËp trung hay ph©n ho¸ quy m« cña c¸c c¸c n«ng hé trong ®ã cã quy m« vÒ ruéng ®Êt. Kinh tÕ quy m« trong n«ng nghiÖp thÓ hiÖn ë 2 khÝa c¹nh, mét mÆt ®ã lµ sù t­¬ng hîp cña giòa quy m« cña c¸c nguån lùc (®Êt ®ai, ®µn gia sóc, vèn, lao ®éng vµ c«ng nghÖ) vµ vÊn ®Ò qu¶n lÝ sö dông c¸c nguån lùc trong n«ng hé (economic of scale), mÆt kh¸c lµ tÝnh chÊt phï hîp cña vÒ quy m« cña c¸c m¶nh thöa ®Êt (trong trång trät) vµ cña c¸c ®µn gia sóc (trong ch¨n nu«i) ®èi víi kh¶ n¨ng ®Çu t­ th©m canh vµ ¸p dông cã hiÖu qu¶ cac tiÕn bé kü thuËt (economic of size).

§èi víi kh¸i niÖm ®Çu tiªn, kinh tÕ quy m« ®ù¬c m« t¶ ®èi víi mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt lµ viÖc ph¸t triÓn më réng quy m« (lao ®éng, ®Êt hay vèn...) nh»m h¹ gi¸ thµnh cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, t¨ng søc canh tranh cña n«ng phÈm hµng ho¸. Ng­êi ta hy väng r»ng khi quy m« n«ng hé cµng lín th× cã thÓ gi¶m ®­îc ®¸ng kÓ chi phÝ nh­: chi phÝ qu¶n lÝ n«ng tr¹i, chi phÝ ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, chi phÝ t­ vÊn, ®µo t¹o... Nh×n chung ë ch©u ¢u vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c kÓ tõ sau c¸ch m¹ng n«ng nghiÖp lÇn thø 2 cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20, mét lo¹t c¸c tr¹ng tr¹i nhá, manh món n¨ng suÊt thÊp ®· bÞ lo¹i th¶i thay vµo ®ã lµ c¸c trang tr¹i quy m« võa, nh÷ng trang tr¹i cã n¨ng suÊt lao ®éng cao hoÆc c¸c nhãm nhá cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt. VÝ dô ë Ph¸p n¨m 1955 n­íc nµy cã xÊp xØ 2.3 triÖu n«ng hé quy m« ruéng ®Êt trung b×nh lµ 14 ha/hé th× ®Õn n¨m 1993 chØ cßn 800 ngµn hé víi quy m« trung b×nh lµ 35 ha. T­¬ng tù ë Mü n¨m 1950 c¶ n­íc cã 5.65 triÖu hé víi quy m« b×nh qu©n lµ 86ha/hé ®Õn n¨m 1992 con sè nµy lµ 1.92 triÖu vµ 198.9 ha. Cã thÓ nhËn xÐt r»ng tiÕn tr×nh tÝch tô cña c¸c n«ng hé ë ch©u ¢u cã nguyªn nh©n rÊt lín tõ nh÷ng thµnh tù vÒ kü thuËt c«ng nghÖ ph¸t minh trong cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø 2 ë ®ã tiÕn tr×nh c¬ giíi ho¸ trong n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh, c¸c gièng c©y trång vËt nu«i ®­îc chän t¹o cho n¨ng suÊt cao ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt... ®©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vÒ vèn nãi chung cña c¸c n«ng hé.

§èi víi kh¸i niÖm thø 2 cña kinh tÕ quy m« lµ khi lµm t¨ng quy m« « thöa cã thÓ hç trî qu¸ tr×nh ®Çu t­, th©m canh, c¬ giíi ho¸, qua ®ã cã thÓ lµm t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt/®¬n vÞ diÖn tÝch (economic of size). Nh­ng nhiÒu Ý kiÕn cho r»ng qu¸ tr×nh tËp trung th©m canh trªn ®©y chØ thuËn lîi khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ nã cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi d¹ng kinh tÕ quy m« thø nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, quy m« hîp lÝ cña c¸c « thöa, ®µn gia sóc… phô thuéc vµo quy m« s¶n xuÊt, vµo tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ cña cña c¸c n«ng hé. Trong tr­êng hîp thÞ tr­êng kh«ng thuËn lîi, lao ®éng d­ thõa nhiÒu vµ s¶n xuÊt cßn nhiÒu rñi do, ng­êi n«ng d©n nhá chän th­êng chän gi¶i ph¸p ®Çu t­ lao ®éng sèng h¬n lµ c¸c ®Çu t­ kh¸c vµ v× thÕ mµ hä Ýt quan t©m ®Õn D§§T. Ng­ìng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®Æc ®iÓm cña mçi lo¹i h×nh n«ng hé: hé ch¨n nu«i hay trång trät, hé trång nho hay trång lóa mú, phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c«ng nghÖ kü thuËt ¸p dông trong s¶n xuÊt...VÝ dô quy m« n«ng hé s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ hiÖn nay ë Ph¸p lµ tõ 50 ha ®Õn 100 ha nh­ng ë Mü n¬i cã kh¶ n¨ng c¬ giíi ho¸ cao h¬n th× quy m« ®ã lµ tõ 200 ha ®Õn 300 ha.

Ngoµi ra còng cÇn nhÊn m¹nh r»ng trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña c¸c n«ng hé nhá, sù manh món kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ bÊt lîi. Trªn thùc tÕ sù manh món còng cã nh÷ng ­u ®iÓm nhÊt ®Þnh ®èi víi s¶n xuÊt nhá nh­ : Cho phÐp ®a d¹ng ho¸ quy ho¹ch c©y trång trong n«ng hé, gi¶m rñi ro cho s¶n xuÊt, kh¾c phôc d­­ thõa lao ®éng thêi vô vµ kh¾c phôc tÝnh phi hiÖu qu¶ cña thÞ tr­­êng lao ®éng, thÞ tr­êng ®Êt ®ai.

TØnh S¬n ®«ng cña Trung quèc còng ®· thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh D§§T kÓ tõ n¨m 1988 nh­ng ®Õn n¨m 1998 th× ch­¬ng tr×nh nµy ngõng l¹i. Trong ch­¬ng tr×nh, ng­êi ta ®· quy ®inh chÕ ®é tèi ®a lµ 2 thöa/hé. Vµ kÕt qu¶ lµ ®· gi¶m sè m¶nh tõ 7,6 thöa/hé xuèng 3,4 thöa/hé. HiÖu qu¶ kü thuËt t¨ng tõ 6,7 ®Õn 15% so víi tr­íc D§§T. Tuy nhiªn lÝ do khiÕn ch­¬ng tr×nh ph¶i chÊm døt l¹i xuÊt ph¸t tõ chÝnh sù chèng ®èi cña ®a sè nh÷ng ng­êi n«ng d©n khi mµ nh÷ng sù mäng ®îi cña hä ®· kh«ng ®­îc ®¸p øng. Th­êng th× hä kh«ng nhËn ®­­îc nh÷ng m¶nh ruéng nh­­ ý, nh÷ng m¶nh ruéng phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ ý ®Þnh ph¸t triÓn cña m×nh. Qua kinh nghiÖm nµy, ng­êi ta cho r»ng nªn dùa vµo tù nguyÖn cña n«ng d©n vµ qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh th«ng qua qu¸ tr×nh phi tËp trung ho¸ sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n lµ can thiÖp hµnh chÝnh cña nhµ n­íc.

Kh«ng chØ cã Trung quèc, c¸c n­­íc ¸p dông biÖn ph¸p can thiÖp hµnh chÝnh th­êng ®Òu xuÊt ph¸t tõ t©m lÝ nãng véi, muèn can thiÖp hµnh chÝnh mét lÇn ®Ó gi¶m chi phÝ giao dÞch v× hä cho r»ng nÕu ®Ó hé tù lµm th«ng qua thÞ tr­­êng ®iÒu chØnh th× c¸c chi phÝ nµy sÏ rÊt cao vµ qu¸ tr×nh diÔn ra rÊt l©u. Tuy nhiªn, viÖc can thiÖp hµnh chÝnh nµy ®· kh«ng ®­îc b¶o ®¶m r»ng ruéng ®Êt sÏ kh«ng bÞ chia nhá l¹i sau D§§T (b¸n mét phÇn, chia thõa kÕ cho con c¸i…). H¬n n÷a c¸c biÖn ph¸p can thiÖp hµnh chÝnh th­­êng ®i ®«i víi môc ®Ých x©y dùng CSHT n«ng th«n, nh­­ng chÝnh phñ l¹i th­êng thiÕu tµi chÝnh vµ thêi gian ®Ó qu¸ l©u.

Theo Macheal Lipton, 2002, n«ng nghiÖp trong nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, ®Æc tr­ng bëi: (1) tû lÖ lao ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n chiÕm tû lÖ kh¸ lín vµ d­ thõa, (2) nÒn n«ng nghiÖp th©m canh s¶n xuÊt l­¬ng thùc ®Æc biÖt lµ lóa n­íc dùa chñ yÕu trªn ®Çu t­ lao ®éng sèng cña c¸c n«ng hé quy m« nhá vµ (3) sù t¨ng tr­ëng cña khu vùc n«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh nhiÒu ®Õn sù t¨ng tr­ëng c¶ nÒn kinh tÕ. §Ó cã thÓ xãa ®ãi gi¶m nghÌo, gi¶i ph¸p lµ cÇn t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho lùc l­îng lao ®éng ë n«ng th«n. Thµnh qu¶ cña nh÷ng cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt thêi gian qua ®· mang l¹i c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n«ng hé nhá ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n­íc nghÌo. ChÝnh v× thÕ, nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m tËp trung ruéng ®Êt, ph¸t triÓn trang tr¹i quy m« lín, t¨ng c­êng c¬ giíi ho¸ kh«ng hîp lÝ cã nguy c¬ lµm t¨ng thÊt nghiÖp n«ng th«n dÉn ®Õn sù t¨ng tr­ëng tr× trÖ vÒ thu nhËp cña n«ng hé nhá. Mét bé phËn lao ®éng n«ng nghiÖp d­ thõa ®· chuyÓn vµo thµnh phè nh­ng khã ph¸t triÓn ®­îc vµ trë thµnh ng­êi nghÌo ®« thÞ, lµm cho hiÖn t­îng nghÌo chØ chuyÓn tõ khu vùc nµy sang khu vùc kh¸c.

Gi¶i ph¸p thay ®æi kü thuËt canh t¸c trong n«ng nghiÖp cÇn h­íng vµo gi¶i quyÕt lao ®éng t¹i chç. ViÖc ph¸t triÓn m¹nh c¸c lo¹i h×nh n«ng nghiÖp sinh th¸i, n«ng nghiÖp sinh hoc nh»m t¨ng n¨ng suÊt vµ gi¸ trÞ tiÒm t¨ng cña n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh phi tËp trung ho¸ trong qu¶n lÝ nguån lîi, tµi nguyªn, thóc ®Èy sù tham gia cña céng ®ång vµ x· héi d©n sù…lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cho phÐp ph¸t triÓn ®­îc kinh tÕ n«ng hé nhá, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.

1.2.2 T×nh h×nh nghiªn cøu ë trong n­íc

Nh­ chóng ta ®Òu biÕt ®ång b»ng s«ng Hång n¨m 1998 cã kho¶ng 672 000 ha ®Êt n«ng nghiÖp ph©n cho 2 643 000 hé sö dông - b×nh qu©n chØ cã 0.25 ha/hé hay kho¶ng 625 m²/khÈu n«ng nghiÖp. Theo sè liÖu cña tæng côc ®Þa chÝnh trung b×nh mét hé ë ®ång b»ng s«ng Hång cã 7-8 m¶nh ruéng (c¸ biÖt cã tíi 25 m¶nh), nh­ vËy mçi m¶nh trung b×nh chØ réng 317 m² (c¸ biÖt cã m¶nh ch­a ®Çy 10 m²).

NÕu lÊy trßn sè th× c¶ n­íc hiÖn nay cã 7843 ngµn ha ®Êt n«ng nghiÖp thuéc vÒ 10824 ngµn hé sö dông vµ chia thµnh 75 triÖu m¶nh (sè liÖu cña tæng côc ®Þa chÝnh). TÝnh trung b×nh c¶ n­íc 1 hé sö dông 0.72 ha ®Êt n«ng nghiÖp vµ trung b×nh mét m¶nh lµ 1045 m². Nh­ vËy, nÕu chØ ®em so s¸nh t×nh tr¹ng cña ®ång b»ng s«ng Hång víi cña c¶ n­íc chóng ta ®· thÊy møc ®é manh món vÒ ruéng ®Êt ë ®ång b»ng nµy. XÐt c¶ vÒ quy m« trung b×nh cña hé lÉn diÖn tÝch trung b×nh 1 m¶nh th× quy m« ruéng ®Êt ë ®ång b»ng s«ng Hång ®Òu chØ b»ng 1/4 ®Õn 1/3 so víi trung b×nh c¶ n­íc. §ã lµ mét th¸ch thøc ®èi víi s¶n xuÊt ë ®©y.

Nguyªn nh©n ban ®Çu cña t×nh tr¹ng nµy.

Kh«ng nghi ngê g× th× sù manh món cña ®©t ®ai ë §BSH cã nh÷ng lÝ do kh¸ch quan xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vÒ ®Þa h×nh ®Êt ®ai vµ mËt ®é d©n sè ®«ng lªn ®Õn trªn 1000 ng­êi/km² ë ®©y. Do ®­îc khai ph¸ tõ rÊt sím (c¸ch ®©y trªn 2000 n¨m, Vò Tù LËp, 1998) ruéng ®Êt cña c¸c lµng x· ®· bÞ c¸c ®ª bèi ph©n c¾t thµnh c¸c « thöa cã ®Þa h×nh cao thÊp kh¸c nhau. Mçi lµng, mçi x· ®Òu cã ruéng cao ruéng thÊp vµ ruéng vµn kh¸ phøc t¹p. Nh­ng bªn c¹nh ®ã còng cã nguyªn nh©n chñ quan mµ thÓ hiÖn râ nhÊt lµ t­ duy “c«ng b»ng x· héi” mµ thùc chÊt lµ tÝnh “b×nh qu©n chñ nghÜa” khi thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 64/CP cña chÝnh phñ vÒ giao quyÒn sö dông l©u dµi ruéng ®Êt cho n«ng d©n ë c¸c ®Þa ph­¬ng. Do ë mçi n¬i ®Òu cã ®Êt tèt, ®Êt xÊu, ®Êt cao, vµn, thÊp kh¸c nhau. Nªn hÇu hÕt khi chia ruéng ng­êi ta ®· xÐ nhá c¸c m¶nh ®Ó hé nµo còng ®­îc ruéng tèt, ruéng xÊu, ruéng cao ruéng thÊp. Vµ ®ã chÝnh lµ nguyªn nh©n ban ®Çu cña sù manh món nµy.

T×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt ë §BSH kh«ng ph¶i lµ kh«ng ®­îc biÕt ®Õn. Ng­îc l¹i, ngay tõ ®Çu ng­êi ta ®· nhËn ra nh÷ng h¹n chÕ cña t×nh tr¹ng nµy. Mét vµi nghiªn cøu ®· ®· tæng kÕt 5 t¸c ®éng tiªu cùc d­íi ®©y cña sù manh món vÒ ruéng ®Êt:

+ Mét lµ, quy m« ruéng ®Êt manh món g©y nªn nh÷ng khã kh¨n cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c¬ giíi ho¸ trong n«ng nghiÖp, ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, thùc hµnh th©m canh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång. M¶nh ruéng ®· nhá l¹i nhiÒu m¶nh cña mét hé khiÕn cho viÖc l·ng phÝ rÊt nhiÒu c«ng ®i th¨m ®ång còng nh­ c«ng vËn chuyÓn ph©n bãn, s¶n phÈm. VÝ dô 1 hé (ë V¨n giang H­ng yªn) cã 9 m¶nh ruéng th× tæng qu·ng ®­êng ®i tõ nhµ ®Õn c¸c ruéng lµ 6 km tæng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¶nh lµ 2083 m. Mét vô ®i th¨m 17 lÇn th× ph¶i ®i tÊt c¶ lµ 137 km/vô. Ch­a kÓ ®Õn vËn chuyÓn ph©n bãn ra ®ång vµ chë lóa vÒ nhµ.

+ Hai lµ, g©y l·ng phÝ vÒ diÖn tÝch canh t¸c do ph¶i lµm nhiÒu bê ng¨n, bê thöa: Mét thÝ dô chøng minh r»ng sau khi dån ®iÒn ®æi thöa ë tØnh H­ng yªn th× ®Êt n«ng nghiÖp ®· t¨ng tõ 89.000 ha lªn ®Õn 92.309 ha (d«i ra 3309 ha do nhiÒu bê ng¨n ®­îc ph¸ bá). TÝnh trung b×nh vïng §BSH mÊt kho¶ng 2,4 – 4,0% ®Êt canh t¸c dïng ®Ó ®¾p bê vïng bê thöa do t×nh tr¹ng manh món ®Êt g©y nªn.

+ Ba lµ, g©y c¶n trë cho viÖc quy ho¹ch giao th«ng, thuû lîi vµ c¸c cë së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt.

+ Bèn lµ, g©y nªn sù phøc t¹p, tèn kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lÝ ruéng ®Êt, x©y dùng hå s¬ ®Þa chÝnh tõ ®ã mµ dÔ ph¸t sinh tiªu cùc trong qu¶n lÝ ®Êt ®ai. TiÒn cña cña nhµ n­íc còng bÞ l·ng phÝ trong qu¸ tr×nh lËp hå s¬ ruéng ®Êt (chi t¨ng 35-50% nÕu nh­ ruéng ®Êt vÉn cßn manh món).

+ N¨m lµ, t×nh tr¹ng manh món h¹n chÕ chÝnh ®Õn c¸c quyÒn cña hé n«ng d©n sö dông ®Êt nh­ quyÒn ®­îc thÕ chÊp, thõa kÕ.

Sù xuÊt hiÖn nhu cÇu thùc tiÔn vÒ vÊn ®Ò D§§Të §BSH:

• 
  Xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸:
  

1. 
   Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn vÒ n«ng nghiÖp ë §BSH.
   

• 
  XuÊt hiÖn nhu cÇu D§§T trong n«ng th«n ë §BSH:
  

ë mét sè ®Þa ph­¬ng ®Ó gi¶i quyÕt tr­íc m¾t t×nh tr¹ng manh món vÒ sè thöa vµ quy m« thöa ruéng, ng­êi ta ®· tæ chøc cho n«ng d©n dån ®æi ruéng. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc tæ chøc d©n chñ. N«ng d©n tù nguyÖn ®æi ruéng cho nhau, hä sÏ bµn b¹c x©y dùng ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt ph­¬ng ¸n ®æi ruéng vµ quy ho¹ch thuû lîi néi ®ång. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp lµ ng­êi tæ chøc vµ träng tµi cho qu¸ tr×nh nµy. C¸c tØnh nh­ Hµ t©y, Thanh ho¸ lµ c¸c ®Þa ph­¬ng ®i ®Çu trong c«ng t¸c nµy. VÝ dô cña thÞ x· BØm s¬n d­íi ®©y chøng minh cho thµnh c«ng b­íc ®Çu nµy.

ThÞ x· BØm s¬n quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh dån ruéng n¨m 1999. Khi ch­a dån ruéng b×nh qu©n mét hé ë ®©y cã 8.5 m¶nh, cao cã thÓ ®Õn 15 m¶nh. Trung b×nh mçi m¶nh lµ 310 m². Sau khi dån ruéng, sè thöa trªn c¶ thÞ x· gi¶m tõ 26492 thöa xuèng cßn 11595 thöa, gi¶m 56%. Mçi hé n«ng d©n sau khi dån ruéng chØ cßn 3,8 thöa. Trong khi ®ã diÖn tÝch trung b×nh thöa ®· ®¹t 748 m².

Chóng ta còng cã thÓ quan s¸t ®­îc ë mét vµi ®Þa ph­¬ng trong §BSH tuy c«ng t¸c dån ruéng quy ho¹ch l¹i ruéng ®ång ch­a trë thµnh phong trµo ë ®Þa ph­¬ng, chÝnh quyÒn ch­a tham gia vµo viÖc tæ chøc ho¹t ®éng nµy nh­ng do nhu cÇu s¶n xuÊt ng­êi d©n ®· tù ®øng ra mua b¸n, chuyÓn nh­îng hoÆc ®æi ch¸c cho nhau ®Ó cã thÓ më réng quy m« c¸c m¶nh ruéng, t¨ng diÖn tÝch ®Êt cña hé gia ®×nh. VÝ dô nµy cã thÓ thÊy râ nhÊt ë vïng v¶i Thanh hµ, H¶i d­¬ng. Tr­íc ®©y khi chia ruéng theo quyÕt ®Þnh sè 721/UB cña Uû ban nh©n d©n tØnh H¶i h­ng (cò), th× ruéng ®Êt ë ®©y còng ®­îc xÐ nhá chia ®Òu cho c¸c hé, bëi thÕ kÝch th­íc trung b×nh m¶nh chØ ®¹t trªn d­íi 200 m²/m¶nh. Víi kÝch th­íc nµy th× viÖc chuyÓn ®æi ®Êt ruéng cÊy lóa sang lËp v­ên lµ kh«ng hiÖu qu¶. Mét m¶nh v­ên trång v¶i ®Ó b¶o ®¶m ®­îc kÝch th­íc luèng vµ mËt ®é c©y trång còng nh­ ®Çu t­ quy ho¹ch vµ ch¨m sãc... th× tèi thiÓu nã cÇn ®¹t 400 m² trë lªn, tèt nhÊt lµ kho¶ng 1000 m²/m¶nh. Bëi thÕ cho nªn ng­êi d©n ®· tù chuyÓn thöa, ®æi ch¸c thËm chÝ mua b¸n ®Ó tù quy ho¹ch c¸c m¶nh ruéng cña m×nh. KÓ tõ n¨m 1997 trë l¹i ®©y chóng t«i quan s¸t ®­îc kÝch th­íc cña c¸c « ruéng vïng chuyÓn ®æi ®· t¨ng gÊp ®«i (400 m²/m¶nh). Trong vïng nhiÒu hé n«ng d©n ®· cã tæng diÖn tÝch canh t¸c lªn ®Õn h¬n 1 ha do hä ®Çu t­ mua thªm ruéng.

Ngoµi ra còng cã m« h×nh, c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c mµ ng­êi ta còng rÊt quan t©m ®ã lµ m« h×nh n«ng tr­êng s«ng HËu, n¬i mµ ruéng ®Êt ®­îc ®­a vµo sö dông chung. N«ng tr­êng b¶o ®¶m toµn bé quy ho¹ch ruéng ®ång tr­íc khi giao cho ng­êi s¶n xuÊt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm dÞch vô c¸c kh©u nh­ lµm ®Êt, thu ho¹ch, thuû n«ng...

Nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau liªn quan ®Õn D§§T vµ kh¾c phôc sù manh món ruéng ®Êt hiÖn nay ë D§§T.

T×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt ®· g©y khã kh¨n kh«ng nhá cho ®Çu t­ cña c¸c hé, g©y l·ng phÝ nguån nh©n lùc, tèn c«ng b¶o vÖ mïa mµng. V× vËy cÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nµy, trªn c¬ së tù nguyÖn cña c¸c hé. C¸c quyÒn chuyÓn ®æi, chuyÓn nh­îng cho thuª, trong luËt ®Êt ®ai ®· më ra h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, lµm cho c¸c ruéng ®Êt cña c¸c hé tËp trung h¬n. Sè thöa ruéng Ýt ®i, diÖn tÝch thöa ruéng réng h¬n t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th©m canh (Ph¹m V©n §×nh, §¹i häc n«ng nghiÖp I, 2002).

Tuy nhiªn, theo t¸c gi¶ Ph¹m V©n §×nh, khã kh¨n cña chuyÓn ®æi, tËp trung vµ dån ghÐp ruéng ®Êt bao gåm:

• 
  C¸c ®Þa ph­¬ng ch­a x¸c ®Þnh ®­îc c¬ së ®Ó dån ®æi, hay nãi c¸ch kh¸c cÇn x¸c ®Þnh cô thÓ gi¸ trÞ hoa lîi cña tõng m¶nh ruéng ®Ó lµm c¬ së cho viÖc trao ®æi, dån ghÐp. Yªu cÇu cã v¨n b¶n chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó lµm viÖc nµy.
  
• 
  Sau khi ®æi ghÐp, chÝnh quyÒn, ban ngµnh chøc n¨ng cÇn hîp thøc ho¸ cÊp l¹i giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ruéng ®Êt cho hé, vµ vÊn ®Ò còng cÇn cã chÝnh s¸ch h­íng dÉn.
  
• 
  Trong n«ng th«n vÉn cßn bé phËn n«ng d©n ch­a ý thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy, ch­a quan t©m ®Õn dån ®æi vµ ch­a biÕt tæ chøc s¶n xuÊt tèt.
  

Trong ®iÒu kiÖn hµng ho¸ ®· t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, tËp trung ruéng ®Êt lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp, tù tóc ph©n t¸n manh món sang s¶n xuÊt tËp trung chuyªn m«n ho¸ vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ (Hoµng V¨n C­êng, §¹i häc kinh tÕ Quèc d©n, 2002). Theo t¸c gi¶ nµy, cÇn ph©n biÖt 3 vïng:

• 
  Vïng hµng ho¸ ph¸t triÓn
  
• 
  Vïng KT kÐm ph¸t triÓn (miÒn nói, khã kh¨n), kinh tÕ tù cung tù cÊp
  
• 
  Vïng ®«ng d©n s¶n xuÊt tù cung tù cÊp.
  

Ngoµi ra quy m« ruéng ®Êt nhá lµm gi¶m vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong bèi c¶nh gi¸ n«ng s¶n lu«n cã xu thÕ gi¶m (Lª §øc ThÞnh, ViÖn KHKTNN ViÖt nam, 2003). Tr¶i qua hµng thÕ kû, cho ®Õn tËn h«m nay søc Ðp vÒ d©n sè vÉn lu«n lµ th¸ch thøc víi ®ång b»ng s«ng Hång. Víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vÎn vÑn chØ cã kho¶ng 857 ngµn ha, sù tiÕp tôc t¨ng d©n sè, ®Æc biÖt lµ d©n sè n«ng nghiÖp (13,7 triÖu n¨m 2001 so víi 13,3 triÖu n¨m 1995) lµm cho quy m« ruéng ®Êt/khÈu vèn ®· nhá bÐ l¹i cµng nhá bÐ vµ chÝnh quy m« ®Êt ®ai nhá bÐ nµy ¶nh h­ëng lín ®Õn lîi thÕ n«ng nghiÖp cña ®ång b»ng s«ng Hång, ®Æc biÖt lµ khi ®ång b»ng tham gia vµo s¶n xuÊt hµng ho¸, canh tranh cung cÊp cho c¸c vïng kh¸c nhau trong c¶ n­íc vµ xuÊt khÈu. LÝ do gi¶i thÝch nh÷ng h¹n chÕ vÒ lîi thÕ n«ng nghiÖp nµy, bao gåm: Thø nhÊt, quy m« s¶n xuÊt nhá dÉn ®Õn viÖc c¸c n«ng hé khã cã thÓ thÝch øng víi gi¸ n«ng nghiÖp lu«n cã xu thÕ gi¶m hiÖn nay. Thø hai quy m« s¶n xuÊt nhá sÏ lµm gia t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng, ®Æc biÖt lµ chi phÝ giao dÞch.

2. 
   Quy m« ®Êt vµ thu nhËp tõ trång lóa ë 2 ®ång b»ng lín
   

B¶ng 2 so s¸nh t×nh tr¹ng cña ng­êi trång lóa ë §BSH vµ s«ng §BSCL hiÖn nay lµ mét vÝ dô. Do d©n sè ®«ng, ®Êt ®ai h¹n chÕ, 1 khÈu n«ng nghiÖp ë §BSH chØ cã kho¶ng 550 m² ®Êt canh t¸c. Mét n¨m b×nh qu©n diÖn tÝch gieo cÊy lóa chØ ®¹t 900 m2 (hay 0,09 ha), trong khi ®ã ë §BSCL lµ 0,29 ha. NÕu gi¶ thiÕt gi¸ lóa ë 2 ®ång b»ng lµ nh­ nhau vµ b»ng 2000 ®ång/kg th× víi sù chªnh lÖch diÖn tÝch nµy thu nhËp tõ trång lóa cña ng­êi d©n §BSH chØ b»ng 42% thu nhËp cña ng­êi d©n §BSCL. NÕu gi¸ lóa tiÕp tôc gi¶m xuèng th× thu nhËp tèi thiÓu cña ng­êi d©n §BSH bÞ ®e do¹ nhiÒu h¬n. Trong tr­êng hîp nµy, ®Ó cã thu nhËp lµ 0,67 triÖu/khÈu/n¨m, b»ng thu nhËp cña ng­êi trång lóa §BSH, ng­êi d©n §BSCL cã thÓ chÊp nhËn gi¶m h¬n 40% gi¸ lóa so víi gi¸ hiÖn nay. Trªn thùc tÕ th× gi¸ lóa ë §BSH lu«n cao h¬n so víi gi¸ lóa ë §BSCL tõ 15% ®Õn 25% ë cïng thêi ®iÓm, tuy nhiªn sù c¸ch biÖt nµy ngµy cµng thu hÑp cïng víi sù tù do l­u th«ng hµng ho¸. Nãi c¸ch kh¸c, quy m« ruéng ®Êt cña c¸c n«ng hé qu¸ nhá cã thÓ lµm gi¶m lîi thÕ c¹nh tranh cña mét sè s¶n phÈm truyÒn thèng nh­ lóa g¹o, l­¬ng thùc ng«, khoai ë ®ång b»ng s«ng Hång, khi më cöa trao ®æi s¶n phÈm nµy víi bªn ngoµi. §Ó gi¶m bít sù bÊt lîi nµy, mét mÆt cÇn cã chÝnh s¸ch vÜ m« hç trî cho n«ng d©n s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm l­¬ng thùc ë quy m« nhá nh­ trong §BSH, mÆt kh¸c khuyÕn khÝch n«ng d©n canh t¸c c¸c s¶n phÈm ®Æc thï sinh th¸i cña vïng (vÝ dô rau xanh, c©y trång cã nguån gèc «n ®íi). C¸c biÖn ph¸p hç trî kü thuËt cho n«ng d©n cÇn h­íng vµo viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n, lµm t¨ng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm n«ng nghiÖp vÝ dô nh­ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp s¹ch, n«ng s¶n hµng ho¸ chÊt l­îng cao.

Tãm t¾t phÇn tæng quan

1. Nh­ vËy, D§§T lµ mét hiÖn t­îng lu«n diÔn ra trong thùc tÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. HiÖn t­îng nµy mang tÝnh chÊt quy luËt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c nÒn n«ng nghiÖp. Vµ nh­ thÕ, nhu cÇu D§§T xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tuú thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau ë mçi giai ®o¹n, mçi nÒn n«ng nghiÖp cô thÓ: N«ng nghiÖp thñ c«ng, tù cung tù cÊp, n«ng nghiÖp l­¬ng thùc lµ nh÷ng nÒn n«ng nghiÖp thÓ hiÖn sù manh món ruéng ®Êt ë cÊp ®é cao h¬n. Ng­îc l¹i, nÒn n«ng nghiÖp th©m canh, c¬ giíi ho¸, nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn ®ßi hái møc ®é tËp trung ruéng ®Êt cao h¬n. Kh¾c phôc manh món ruéng ®Êt th«ng qua D§§T, vÒ mÆt lÝ thuyÕt cã thÓ t¹o ra nh÷ng hÖ qu¶ cña kinh tÕ quy m«.

2. VÊn ®Ò manh món ruéng ®Êt ë mçi vïng mçi x· héi, trong mçi thêi kú còng cã sù kh¸c nhau. Khi ®Ò cËp ®Õn sù manh món ruéng ®Êt ng­êi ta ®Ò cÊp ®Õn c¶ 2 khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò, ®ã lµ: Manh món ruéng ®Êt vÒ mÆt « thöa vµ sù ph©n t¸n vÒ quy m« ruéng ®Êt cña n«ng hé. Trong qu¸ tr×nh ®i lªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¸ 2 khÝa canh cña vÊn ®Ò manh món ruéng ®Êt ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ sù thµnh c«ng cña nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. Tuy nhiªn, cÇn t¸ch biÖt gi÷a vÊn ®Ò manh món « thöa vµ manh món ruéng ®Êt ë quy m« hé ®Ó cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò manh món vÒ « thöa qu¸ tr×nh tæ chøc D§§T (tiÕng Anh: Land consolidation vµ tiÕng Ph¸p: Remenbrement des teres) mang nÆng tÝnh chÊt kü thuËt h¬n lµ tÝnh x· héi. Nãi c¸ch kh¸c ®èi víi D§§T vÊn ®Ò x©y dùng quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, ®Þnh møc « thöa sö dông ®Êt sao cho phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt vµ qu¶n lÝ ®Êt ®ai ë mçi vïng mçi lo¹i h×nh s¶n xuÊt. Trong khi ®ã, tËp trung ruéng ®Êt (Concentration of lands) lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi còng ®ãng gãp vµo vÊn ®Ò gi¶m thiÓu sù manh món ruéng ®Êt, nh­ng tÝnh chÊt phøc t¹p h¬n nhiÒu vµ th«ng th­êng liªn quan ®Õn ph©n ho¸ ruéng ®Êt vµ ph©n ho¸ kinh tÕ n«ng hé. ChÝnh s¸ch vµ c¸c thiÕt chÕ x· héi ë mçi thêi kú, mçi chÕ ®é x· héi cã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn sù tËp trung hay ph©n t¸n ruéng ®Êt ë quy m« n«ng hé.

3. MÆc dï kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt nh­ng viÖc kh¾c phôc manh món ruéng ®Êt b»ng biÖn ph¸p D§§T hay tËp trung ruéng ®Êt l¹i cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. D§§T lµm t¨ng diÖn tÝch cña c¸c m¶nh ruéng nh­ng qua ®ã còng cã thÓ lµm t¨ng quy m« ®Êt cña mét bé phËn n«ng hé do qu¸ tr×nh nµy cã thÓ lµm xuÊt hiÖn c¸c chiÕn l­îc míi vÒ ruéng ®Êt cña c¸c hé n«ng d©n. Ng­îc l¹i, sù tËp trung ruéng ®Êt còng cã thÓ gióp cho quy m« cña mçi m¶nh ruéng t¨ng lªn nhê sù thóc ®Èy trao ®æi ruéng ®Êt trong n«ng th«n. Nh÷ng hÖ qu¶ cña c¸c qu¸ tr×nh D§§T vµ tËp trung ruéng ®Êt cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu vµ xem xÐt kü l­ìng.

4. Qu¸ tr×nh D§§T kh«ng thÓ t¸ch rêi víi vÊn ®Ò qu¶n lÝ ruéng ®Êt. Trªn thùc tÕ nh÷ng néi dung vÒ qu¶n lÝ ®Êt ®ai nh­ quy ho¹ch vµ sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶, ®¨ng kÝ thèng kª vµ x¸c nhËn c¸c quyÒn ruéng ®Êt, vÊn ®Ò gi¸ c¶ ®èi víi bÊt ®éng s¶n lµ ruéng ®Êt…cã mèi quan hÖ chÏ vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh D§§T vµ tËp trung ruéng ®Êt.

5. Trong §BSH ®· xuÊt hiÖn nh÷ng m« h×nh D§§T kh¸c nhau trong c¸c vïng do n«ng d©n tù tæ chøc hay d­íi sù chØ ®¹o cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp tõ tØnh ®Õn x·, th«n. Tuy nhiªn, vÒ vÊn ®Ò thùc hiÖn D§§T cßn lµ chñ ®Ò ®ang ®­îc th¶o luËn trªn nhiÒu chñ ®Ò nh­ ®· thÊy:

• 
  VÒ chñ tr­¬ng: Víi tÝnh chÊt manh món hiÖn nay cña ruéng ®Êt ë §BSH th× yªu cÇu D§§T lµ yªu cÇu mang tÝnh kh¸ch quan vµ phï hîp quy luËt. Tuy nhiªn, thêi ®iÓm ®Ó thùc hiÖn D§§T ë mçi vïng, mçi ®Þa ph­¬ng víi mçi lo¹i h×nh s¶n xuÊt th× cã nhiÒu ý kiÕn ch­a thèng nhÊt, thËm chÝ tr¸i ng­îc nhau. Mét sè ý kiÕn cho r»ng ch­a nªn tæ chøc D§§T mét c¸ch ®ång lo¹t v× nh÷ng chi phÝ tèn kÐm trong khi tr×nh ®é ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ch­a ®ßi hái ®Õn møc ph¶i thùc hiÖn ngay D§§T. Mét sè kh¸c ®Ò nghi ph©n ra c¸c vïng kh¸c nhau vµ tuy vµo ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu cña tõng n¬i ®Ó thùc hiÖn cho hiÖu qu¶: Vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµm tr­íc, vïng c©y l­¬ng thùc lµm sau…
  
• 
  VÒ ph­¬ng ph¸p vµ kÕt qu¶ D§§T: D­êng nh­ chóng ta cßn thiÕu nh÷ng nghiªn cøu kü thuËt, ch­a x©y dùng ®­îc nh÷ng c¬ së khoa häc cho phÐp n«ng d©n th¶o luËn ®Ó dån ghÐp ruéng ®Êt. ViÖc kÕt hîp gi÷a D§§T vµ qu¶n lÝ hîp ph¸p ruéng ®Êt sau khi thùc hiÖn D§§T còng ch­a ®­îc thùc hiÖn tèt. C¸c tæng kÕt ®¸nh gi¸ cña c¸c ®Þa ph­­¬ng ®· ®Ò cËp nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ gi¶m sè thöa khi thùc hiÖn D§§T, ®Ò cÊp ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lÝ quü ®Êt vµ kh¾c phôc sai sãt trong thùc hiÖn N§ 64/CP… Nh­ng nh­ng t¸c ®éng kh¸c cña D§§T ®Õn sù ph¸t triÓn cña NN vµ NT th× th­êng Ýt ®­îc ®Ò cËp. Mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò vÉn ®­îc ®Æt ra vµ ch­a cã c©u tr¶ lêi x¸c ®¸ng ®»ng sau c¸c nghiªn cøu vµ tæng kÕt vÒ D§§T hiÖn nay lµ :
  

• 
  Kh«ng chØ râ ®­­îc nhu cÇu thùc sù vÒ D§§T cña c¸c n«ng hé?
  

• 
  Ai cã nhu cÇu D§§T? Ai ch­a hoÆc ch­a cã nhu cÇu?
  
• 
  Ho¹t ®éng s¶n xuÊt nµo cÇn D§§T? §èi víi vïng ®Êt nµo cÇn D§§T? vµ khi nµo?
  

• 
  Chñ yÕu ph©n tÝch kÕt qu¶ sö dông nguån lùc vÒ ®Êt:
  

• 
  ChØ ph©n tÝch mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a con ng­­êi vµ ®Êt
  
• 
  ThiÕu mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ con ng­êi th«ng qua R§
  
• 
  Ch­­a ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ph¸t triÓn n«ng th«n (CSHT)
  

• 
  ThiÕu nh÷ng ®¸nh gi¸ ph©n tÝch t¸c ®éng cña D§§T
  

• 
  T¸c ®éng ¶nh h­­ëng ®Õn s¶n xuÊt
  
• 
  T¸c ®éng vÒ kinh tÕ vµ x· héi
  
• 
  ThiÕu ph©n tÝch CS ruéng ®Êt víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c: L§, Vèn