B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò Tµi

Thùc tr¹ng manh món ruéng ®Êt ë ®BSH

tải về 1.08 Mb.

trang	6/15
Chuyển đổi dữ liệu	19.07.2016
Kích	1.08 Mb.
	#2032

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15

3.2 Thùc tr¹ng manh món ruéng ®Êt ë ®BSH.

3.2.1 Manh món ruéng ®Êt ë §ång b»ng s«ng Hång

3.2.1.1 T×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt ë cÊp ®é n«ng hé

Muèn cã ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p triÖt ®Ó cho viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng manh món ë §BSH, tríc hÕt ph¶i nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sù manh món ruéng ®Êt vµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn t×nh tr¹ng manh món nµy. Sù manh món ruéng ®Êt ë ®ång b»ng s«ng Hång lµ mét hiÖn tîng mang tÝnh lÞch sö. T×nh tr¹ng manh món thÓ hiÖn trªn c¶ 2 gãc ®é manh món vÒ « thöa vµ b×nh qu©n quy m« ruéng ®Êt/hé gia ®×nh n«ng d©n. Vµo nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû tríc, ®ång b»ng s«ng Hång ®· cã ®Õn 16,0 triÖu m¶nh ruéng to nhá kh¸c nhau. DiÖn tÝch trung b×nh mçi m¶nh ë B¾c ninh lóc bÊy giê lµ 680 m² (Gourou, 1936). NÕu tÝnh riªng diÖn tÝch ph¶i giµnh ra ®Ó lµm bê vïng bê thöa th× §BSH ®· mÊt ®i trªn 3% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. §Õn nh÷ng n¨m 1997, ®ång b»ng s«ng Hång t×nh trang manh món ruéng ®Êt ë §BSH vÉn ®øng ë vÞ trÝ thø 2 trong 7 vïng sinh th¸i c¶ níc, chØ sau miÒn nói phÝa b¾c

T×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt cÊp n«ng hé tuy kh«ng liªn quan nhiÒu ®Õn chñ ®Ò cña nghiªn nµy nhng chóng t«i vÉn nªu ra ë ®©y bëi kinh nghiÖm ë nhiÒu n¬i cho thÊy r»ng th«ng thêng lu«n cã mèi quan hÖ t¬ng t¸c gi÷a qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt ë cÊp n«ng hé vµ qu¸ tr×nh tËp trung hay chia nhá diÖn tÝch c¸c m¶nh ruéng. Nãi c¸ch kh¸c qu¸ tr×nh D§§T cã thÓ thóc ®Èy hoÆc h¹n chÕ qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt vµ ngîc l¹i. Trong ®ång b»ng s«ng Hång hiÖn nay sù manh món ruéng ®Êt cÊp n«ng hé thÓ hiÖn ë c¸c ®Æc ®iÓm nh:

DiÖn tÝch canh t¸c BQ trªn hé hay trªn lao ®éng rÊt thÊp (chØ kho¶ng 0,25 ha/hé)
Sè lîng c¸c hé cã diÖn tÝch tõ 1 ha trë lªn kh«ng ®¸ng kÓ (cha ®Çy 15%) ®a sè cã diÖn tÝch nhá h¬n 0,50 ha.
B×nh qu©n diÖn tÝch canh t¸c trªn hé vµ trªn khÈu lu«n cã xu thÕ gi¶m do sù mÊt ®Êt n«ng nghiÖp vµ sù gia t¨ng cña d©n sè n«ng th«n.

Quy m« vµ sù thay ®æi quy m« ®Êt NN ë n«ng hé (%)

Lo¹i quy m« hé	2001	1994	So s¸nh 2001/1994
1. Hé kh«ng sö dông ®Êt	4,16	1,15	3,01
2. Hé cã díi 0,2 ha	25,15	26,95	-1,80
3. Hé cã tõ 0,2 ha ®Õn díi 0,5 ha	39,19	43,96	-4,77
4. Hé cã tõ 0,5 ha ®Õn díi 1 ha	16,42	16,23	0,19
5. Hé cã tõ 1 ha ®Õn díi 3 ha	13,06	10,52	2,54
6. Hé cã tõ 3 ha ®Õn díi 5 ha	1,57	0,98	0,59
7. Hé cã tõ 5 ha ®Õn díi 10 ha	0,4	0,19	0,21
8. Hé cã tõ 10 ha trë lªn	0,05	0,02	0,03

Nguån: TCTK, KÕt qu¶ tæng ®iÒu tra NN, NT vµ TS 2001 (2003)

3.2.1.2 T×nh tr¹ng manh món vÒ sè « thöa

Nh ®· nªu ë phÇn ®Æt vÊn ®Ò, t¹i thêi ®iÓm chia ruéng n¨m 1993 ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng viÖc chia ruéng ®Êt cho c¸c hé n«ng d©n cã cao-thÊp, xa-gÇn, tèt-xÊu ®· dÉn ®Õn mét thùc tÕ lµ ruéng ®Êt bÞ ph©n chia thµnh rÊt nhiÒu lo¹i, h¹ng ®Êt kh¸c nhau vµ sù manh món rÊt cao. T×nh tr¹ng manh món ë §BSH còng nh c¸c vïng kinh tÕ kh¸c trong c¶ níc tËp trung chñ yÕu trªn c¸c lo¹i ®Êt trång c©y hµng n¨m vµ møc ®é manh món thÓ hiÖn ë 2 mÆt:

DiÖn tÝch/thöa: Víi c©y lóa diÖn tÝch/thöa cã thÓ diÔn biÕn tõ 200 ®Õn 400 m², víi c©y mµu th× nhá h¬n 100-200 m² ®Æc biÖt víi c©y rau th× rÊt nhá chØ 20-50 m². Tû lÖ thöa cã diÖn tÝch < 100 m² chiÕm ®Õn 5-10% tæng sè thöa.

Sè thöa/hé: Sè hé cã tõ 7 ®Õn 10 thöa lµ phæ biÕn, thËm chÝ cã n¬i lªn tíi 25 thöa, c¸ biÖt cã hé cã 47 thöa (VÜnh phóc). VÒ sè thöa/hé gi÷a c¸c vïng còng cã sù kh¸c nhau. VÝ dô: Nam ®Þnh lµ 5,7 thöa, Hµ nam lµ 8.3 thöa trong ®ã H¶i d¬ng lµ 11 thöa.

Møc ®é manh món ruéng ®Êt ë c¸c vïng trong c¶ níc.

TT	Vïng sinh th¸i	Tæng sè thöa/hé		Diªn tÝch b×nh qu©n/thöa (m2)
TT	Vïng sinh th¸i	Trung b×nh	C¸ biÖt	§Êt lóa	§Êt rau
1	Trung du miÒn nói B¾c bé	10-20	150	150-300	100-150
2	§ång b»ng S«ng Hång	7	25	300-400	100-150
3	Duyªn h¶i B¾c trung bé	7-10	30	300-500	200-300
4	Duyªn h¶i nam Trung bé	5-10	30	300-1000	200-1000
5	T©y nguyªn	5	25	200-500	1000-5000
6	§«ng nam bé	4	15	1000-3000	1000-5000
7	§ång b»ng S«ng Cöu long	3	10	3000-5000	500-1000

(Nguån: Tæng côc §Þa chÝnh n¨m 1997)

KÕt qu¶ ®iÒu tra cña ViÖn quy ho¹ch vµ thèng kª n«ng nghiÖp còng ph¶n ¶nh râ møc ®é manh món ®Êt n«ng nghiÖp ë 7 tØnh thuéc vïng §BSH:

Møc ®é manh món ruéng ®Êt ë mét sè tØnh vïng §BSH

TT	TØnh	Tæng sè thöa/hé			DiÖn tÝch b×nh qu©n/thöa(m²)
TT	TØnh	Ýt nhÊt	NhiÒu nhÊt	Trung b×nh	Nhá nhÊt	Lín nhÊt	Trung b×nh
1	Hµ t©y	-	-	9.5	20	700	216
2	H¶i phßng	5.0	18	6-8	20	-	-
3	H¶i d¬ng	9.0	17	11.0	10	-	-
4	VÜnh phóc	7.1	47	9.0	10	5868	228
5	Nam ®Þnh	3.1	19	5.7	10	1000	288
6	Hµ nam	7.0	37	8.2	14	1265	-
7	Ninh b×nh	3.3	24	8.0	5	4224	-

Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy møc ®é manh món t¹i c¸c m« h×nh nghiªn cøu ®îc thÓ hiÖn trong b¶ng díi ®©y:

T×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt cña c¸c m« h×nh tríc khi thùc hiÖn D§§T

M« h×nh	Tæng sè thöa	B×nh qu©n thöa/hé	B×nh qu©n m²/thöa	§Êt c«ng ®iÒn
Quèc tuÊn	14.365	8.0	246	Ph©n t¸n ë c¸c th«n*
Mü thä	12.288	16.0	289	Ph©n t¸n manh món**
Ngò kiªn	15.330	9.3	193	Ph©n t¸n manh món
§«ng quý	14.337	4.6	467	Ph©n t¸n manh món
Thanh X¸		4.7	430	Ph©n t¸n, gän khu
Nam cêng	4.130	6.0	500	Ph©n t¸n manh món

* §Êt c«ng ®iÒn ®Ó theo th«n, nhng tËp trung ë mét khu

** §Êt c«ng ®iÒn ®Ó xen kÏ t¹i c¸c m¶nh ruéng cña n«ng d©n.

C¸c ®Æc ®iÓm manh món ruéng ®Êt ë §BSH.

Trong lÞch sö, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sù manh món ruéng ®Êt ë §BSH ®· ®îc miªu t¶ kh¸ cô thÓ, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nh sau: Thø nhÊt, ®ã lµ sù manh món ruéng ®Êt kh«ng mèi quan nµo ®Õn mËt ®é d©n sè. Nãi c¸ch kh¸c kh«ng ph¶i cø ë ®©u ®«ng d©n th× ë ®ã ruéng ®Êt manh món. Thø hai, sù manh món ruéng ®Êt thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt qua c¸c vïng kh¸c nhau. Dêng nh ë thîng ®ång b»ng, ®Êt ®ai bÞ xÐ nhá h¬n so víi c¸c vïng h¹ ®ång b»ng, hoÆc cµng ra gÇn biÓn, c¸c « thöa cña c¸c m¶nh ruéng cµng lín h¬n. Tuy nhiªn, ®Æc ®iÓm thø 3, ngay trong cïng vïng sù thÓ hiÖn manh món còng kh«ng gièng nhau : ®Êt cµng tròng ngËp níc thêng xuyªn hay c¸c ruéng ngoµi ®ª, « thöa Ýt bÞ xÐ nhá h¬n lµ ruéng ®Êt cao ®îc ®ª che ch¾n. Cuèi cïng, sù manh món ruéng ®Êt cßn phô thuéc vµo c¶ t×nh tr¹ng së h÷u ruéng ®Êt ë mçi n¬i. Nhng n¬i tû lÖ diÖn tÝch ®Êt c«ng ®iÒn thÊp th× møc ®é manh món cµng cao. Nãi c¸ch kh¸c lµ ®Êt ®ai cµng bÞ t h÷u triÖt ®Ó th× t×nh trang manh món « thöa cµng lín. Nh÷ng tÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm nµy lµ cña qu¸ khø. GÇn mét thÕ kû ®· tr«i qua, vËy ®©u sÏ lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm manh món ruéng ®Êt hiÖn nay ë §BSH?

KÕt qu¶ nghiªn cøu trong c¸c x· ®¹i diÖn cña c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau ë ®ång b»ng chØ ra r»ng (xem b¶ng 8): HiÖn nay, c¸c vïng ven ®ång b»ng vµ vïng ®ång b»ng trung t©m, sù manh món ruéng ®Êt còng cao h¬n so víi vïng ven biÓn, nam ®ång b»ng. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ ®· cã sù t¸i hiÖn ®Æc ®iÓm manh món ruéng ®Êt ë §BSH nÕu so s¸nh t×nh tr¹ng hiÖn nay víi lÞch sö hµng nöa thÕ kû tríc.

§Æc ®iÓm manh món ruéng ®Êt ë c¸c vïng kh¸c nhau trong §BSH.

Vïng nghiªn cøu	Sè thöa/hé	DiÖn tÝch thöa (m2)
Vïng ®åi ven §B (x· Ngò kiªn)	9,3	143
Vïng trung t©m §B (x· Quèc TuÊn)	8,0	246
Vïng tròng H.nam (x· Mü Thä)	16,0	289
Vïng ven biÓn (x· Nam cêng)	6,0	500

Nguån: Sè liÖu ®iÒu tra hé ND t¹i mçi x·, tríc D§§T.

Nhng nÕu xÐt theo c¸c kiÓu hé th× sù manh món ruéng ®Êt ë ®ång b»ng thÓ hiÖn kh«ng râ rµng h¼n ®· râ rµng. Sè thöa/hé cña lo¹i hé trung b×nh cao h¬n ®«i chót so víi hé nghÌo vµ giµu, tuy nhiªn sù kh¸c biÖt nµy lµ kh«ng nghiÒu (b¶ng 2). Theo chóng t«i, sù kh¸c biÖt kh«ng râ rµng mét phÇn lµ do chÝnh s¸ch chia ®Òu ruéng ®Êt/khÈu khi chia ruéng n¨m 93 g©y ra, phÇn kh¸c lµ do thÞ trêng trao ®æi mua b¸n ruéng ®Êt n«ng nghiÖp nh×n chung ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ.

§Æc ®iÓm manh món ruéng ®Êt ë c¸c kiÓu hé.

Lo¹i hé	Sè thöa/hé	DiÖn tÝch thöa (m2)
NghÌo	7,2	381
Trung b×nh	9,2	412
Kh¸, giµu	8,0	492

Nguån: Sè liÖu ®iÒu tra hé ND t¹i mçi x·, tríc D§§T.

Nguyªn nh©n ®Çu tiªn, quan träng nhÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt ph¶i kÓ ®Õn lµ sù phøc t¹p cña trong ®Þa h×nh ®Þa m¹o ®Êt ®ai ë mçi ®Þa ph¬ng trong §BSH. HÇu nh trong mçi lµng x·, ®Òu tån t¹i 3 lo¹i ®Êt : ®Êt cao, ®Êt vµn vµ ®Êt thÊp. §©y chÝnh lµ hÖ qu¶ cña viÖc x©y dùng ®ª ®iÒu tõ rÊt sím trong ®ång b»ng (Gourou, 1936, tr.320 ; §µo ThÕ TuÊn, 1996). Trong mét tæng thÓ mµ sù chªnh chØ vµi chôc centimet gi÷a m¶nh ruéng nä víi m¶nh ruéng kia còng cã thÓ m¹ng l¹i sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ vÒ hoa lîi thu ®îc tõ ®Êt ®· khiÕn cho c¸c n«ng hé ®Òu kh«ng muèn tõ chèi së h÷u cña m×nh trªn c¸c m¶nh ®Êt mµu mì (P. Bergeret, 2002). Nguyªn nh©n thø 2 lµ chÕ ®é thõa kÕ b»ng c¸ch chia ®Òu ruéng ®Êt cho tÊt c¶ con c¸i. ë ViÖt nam ruéng ®Êt cña cha mÑ thêng ®îc chia ®Òu cho tÊt c¶ c¸c con sau khi chung ra ë riªng, v× thÕ mµ t×nh tr¹ng ph©n t¸n ruéng ®Êt g¾n liÒn víi chu kú ph¸t triÓn cña n«ng hé. Nguyªn nh©n thø 3 ph¶i kÓ ®Õn lµ t©m lÝ tiÓu n«ng cña c¸c hé s¶n xuÊt nhá (L©m ThÞ Mai Lan, 2001). Nh×n trung do quy m« s¶n xuÊt nhá lÎ, c¸c hé n«ng d©n ng¹i ®øng tríc mçi thay ®æi, nhÊt lµ nh÷ng thay ®æi liªn quan ®Õn ruéng ®Êt. KÕt qu¶ ®iÒu tra cña trung t©m KHXHNV Quèc gia n¨m 2001 cho thÊy ë ®ång b»ng cã ®Õn 96,5% sè hé ®îc hái kh«ng muèn ®iÒu chØnh l¹i ruéng ®Êt cho phï hîp víi s¶n xuÊt (Lª Ngäc V¨n, NguyÔn Linh KhiÕu vµ §ç thÞ B×nh, 2002). Vµ cuèi cïng, nguyªn nh©n thø t mµ hÇu nh tÊt c¶ nhng ai quan t©m ®Õn sù manh món ruéng ®Êt ë ®ång b»ng ®Òu nhÊt trÝ, ®ã lµ nguyªn nh©n liªn quan ®Õn ph¬ng ph¸p chia ruéng b×nh qu©n theo nguyªn t¾c xÊu cã, tèt cã khi thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 64 CP n¨m 1994. ViÖc chia nhá c¸c m¶nh ruéng ®Ó cã sù c«ng b»ng gi÷a c¸c hé ®· gãp phÇn kh«ng nhá lµm t¨ng t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt ë §BSH (ViÖn QHTKNN, 2001; L©m ThÞ Mai Lan, 2001). Quan ®iÓm muèn b¶o vÖ sù c«ng b»ng cho nh÷ng ngêi d©n ®îc chia ruéng vµ nhiÒu lÝ do sau ®©y ®· khiÕn ®a sè c¸c ®Þa ph¬ng thùc hiÖn viÖc chia nhá ruéng cho n«ng d©n, ®ã lµ:

TÊt c¶ c¸c hé ®Òu ph¶i cã ruéng xa, gÇn, tèt, xÊu, cao, thÊp. Cã nh vËy míi thÓ hiÖn tÝnh c«ng b»ng.
§é ph× tù nhiªn cña ®Êt cña c¸c khu kh¸c nhau ph¶i chia ®Òu cho c¸c hé.
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c lo¹i sö dông ®Êt kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i chia ®Òu ®Êt cho c¸c hé.
HÖ sè an toµn trong s¶n xuÊt cha cao nhÊt lµ ë c¸c ch©n ®Êt cã vÊn ®Ò (óng, h¹n, chua...) do ®ã viÖc chia ®Òu c¸c rñi ro cho c¸c hé lµ chØ tiªu quan träng trong khi chia ruéng.
Ngoµi ra gi¸ ®Êt lu«n biÕn ®éng, t¨ng cao ®Æc biÖt lµ c¸c khu ®Êt gÇn c¸c trôc ®êng chÝnh hoÆc trong t¬ng lai sÏ n»m trong quy ho¹ch khu ®« thÞ, khu c«ng nghiÖp... v× thÕ ®Êt ë ®ã cÇn ph¶i ®îc chia ®Òu cho c¸c hé ®Ó mäi ngêi ®Òu cã thÓ hëng „thµnh qu¶“ ®Òn bï ®Êt hay cïng chÞu „rñi ro“ nÕu c¸c ®Êt ®ai bÞ chuyÓn môc ®Ých sö dông.

3.2.4 Nh÷ng h¹n chÕ cña t×nh tr¹ng manh món ruéng ®Êt ®èi víi SXNN vµ qu¶n lÝ ruéng ®Êt ë ®Þa ph¬ng.

H¹n chÕ kh¶ n¨ng ¸p dông c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp, dÉn ®Õn kh«ng gi¶m ®îc chi phÝ lao ®éng ®Çu vµo, vÝ dô: x· Ngò kiªn, tØnh VÜnh phóc tríc D§§T do kÝch thíc c¸c m¶nh ruéng nhá nªn chØ cã kho¶ng 30% diÖn tÝch ®îc lµm b»ng m¸y, sau D§§T kÝch thíc m¶nh ruéng t¨ng vµ cã 80% diÖn tÝch ®îc lµm b»ng m¸y.
M¶nh ruéng qu¸ nhá khiÕn n«ng d©n Ýt nghÜ ®Õn viÖc ®Çu t c¸c tiÕn bé kü thuËt (TBKT) ®Ó n¨ng suÊt t¨ng. Theo hä, cã ®Çu t TBKT n¨ng suÊt cã thÓ t¨ng nhng trªn diÖn tÝch qu¸ nhá th× s¶n lîng t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ.
M¶nh ruéng ®· nhá, nhiÒu m¶nh l¹i ph©n t¸n, ®iÒu nµy lµm t¨ng rÊt nhiÒu c«ng th¨m ®ång, vËn chuyÓn ph©n bãn vµ thu ho¹ch, mÆt kh¸c n«ng d©n kh«ng muèn trång c©y hµng ho¸ do ph¶i t¨ng c«ng b¶o vÖ. Sau khi thùc hiÖn D§§T, t¹i Ngò kiªn tØnh VÜnh Phóc sè c«ng lao ®éng ®Çu t cho 1 sµo ®· gi¶m tõ 14 c«ng xuèng cßn 9 c«ng, t¹i x· Mü thä, tØnh Hµ nam gi¶m ®îc tõ 14,5% xuèng 12,5% c«ng lao ®éng so víi tríc ®©y.
Quy m« ruéng ®Êt nhá lµm gi¶m vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong bèi c¶nh gi¸ n«ng s¶n lu«n cã xu thÕ gi¶m (xem phÇn trªn).
NhiÒu m¶nh ruéng dÉn tíi l·ng phÝ ®Êt canh t¸c do ph¶i lµm nhiÒu bê ng¨n. TÝnh trung b×nh vïng §BSH mÊt kho¶ng 2,4 - 4% ®Êt canh t¸c dïng ®Ó ®¾p bê vïng, bê thöa. VÝ dô, sau D§§T x· Ngò kiªn ®· d«i ra gÇn 30.000m² do gi¶m bê vïng, bê thöa.
Nhµ níc còng tiÕt kiÖm ®îc mét kho¶n tiÒn kh¸ lín cho qu¸ tr×nh lËp hå s¬ ruéng ®Êt (nÕu ruéng ®Êt manh món nh tríc ®©y chi t¨ng 35-50%).
Khã kh¨n trong qu¶n lÝ ®Êt vµ kh«ng phï hîp víi s¶n xuÊt hµng ho¸

Thuû lîi: tiÕt kiÖm níc ????? (bQUý)

Каталог: images -> 2006
2006 -> Lúa gạo Việt Nam Giới thiệu
2006 -> Nghiªn cøu triÓn väng quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i viÖt nam – trung quèc ViÖn nghiªn cøu th¬ng m¹i 2000 Lêi nãi ®Çu
2006 -> BÁo cáo nghiên cứu khả năng cạnh tranh của các mặt hàng nông sản chính của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập afta
2006 -> NGÀnh lúa gạo việt nam nguyễn Ngọc Quế Trần Đình Thao Hà Nội, 5-2004 MỤc lụC
2006 -> Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2006
2006 -> §inh Xun Tïng Vò träng B×nh TrÇn c ng Th¾ng Hµ NéI, th¸ng 12 N¡M 2003
2006 -> Nhãm nghiªn cøu: Hoµng Thuý b ng (M. Sc) NguyÔn V¨n NghÖ (mba) Lª Hoµng Tïng
2006 -> PHÁt triển hệ thống tín dụng nông thôN Ở việt nam1
2006 -> ¶nh hëng cña viÖc Trung Quèc vµo wto vµ mét sè bµi häc cho ViÖt Nam1
2006 -> Bé n ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n ng th n B¸o c¸o tæng quan ngµnh chÌ viÖt Nam

tải về 1.08 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: