III. THỰC TRẠNG BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG

2.4 . Khoanh nuôi rừng

Do đặc điểm rừng Bến Tre là rừng ngập mặn và có diện tích không nhiều, mục đích chủ yếu là để phòng hộ bảo vệ môi trường cho nên trong những năm qua việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất lâm nghiệp chưa nhiều, chỉ áp dụng các biện pháp kỹ thuật lâm sinh trong gieo ươm, trồng, chăm sóc, nuôi dưỡng và phát triển rừng các theo quy trình của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành. Công tác khuyến lâm còn hạn chế, các mô hình khuyến lâm không đa dạng mà chủ yếu là mô hình trồng tre lấy măng, trồng cây phân tán… nên hiệu quả công tác khuyến lâm tác động đến việc trồng rừng, phát triển rừng không lớn.

Trong năm 2009, thực hiện Quy chế quản lý giống cây trồng lâm nghiệp, tỉnh xây dựng 2 khu rừng giống chuyển hoá, diện tích 20,6 ha với loài cây Đước và Phi lao nhằm đáp ứng nhu cầu phục vụ giống trồng rừng trước mắt tại địa phương. Ngoài ra, về lâu dài nhằm đảm bảo cung cấp giống chất lượng phục vụ cho trồng rừng, địa phương còn xây dựng 1 khu rừng giống trồng loài cây Đước với diện tích 7,8 ha. Các loài cây chủ lực được trồng ở địa phương gồm: cây Đước, Đưng, Bần, Mắm, Phi lao...

Năm 1999 đã xây dựng mô hình lâm – ngư kết hợp tại khu rừng đặc dụng Thạnh Phú: cụ thể là trồng Su ổi kết hợp nuôi tôm trên diện tích 10,5 ha với kinh phí 100 triệu đồng từ vốn ODA.

Từ năm 2000 – 2003 xây dựng chương trình giám sát môi trường ở Khu bảo tồn Thạnh Phú với tổng kinh phí 335 triệu đồng do Phân viện Điều tra Quy hoạch Rừng Nam bộ thực hiện.

Nhìn chung, các mô hình, công trình khoa học nói trên chưa phát huy hiệu quả rõ nét do kinh phí cho theo dõi còn hạn chế.

Hàng năm, nhân dịp sinh nhật Bác tỉnh Bến Tre tổ chức “trồng cây nhớ Bác” và phát động phong trào trồng cây, trồng rừng trong nhân dân. Qua phong trào, hàng năm đã trồng mới thêm hàng trăm hécta rừng tập trung và khoảng 1 triệu cây phân tán các loại, góp phần cung cấp một phần nhu cầu sử dụng gỗ, củi của nhân dân địa phương, đặc biệt là phát huy hiệu quả chức năng  phòng hộ bảo vệ môi trường của rừng. Qua phong trào này, đã xuất hiện nhiều mô hình trồng cây hiệu quả và nhiều tổ chức, cá nhân điển hình tiên tiến, góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc trồng rừng và bảo vệ rừng.

Năm 2010, tỉnh đã tổ chức trồng hơn 1 triệu cây phân tán, ở các huyện Ba Tri (200.000 cây); huyện Bình Đại (180.000 cây); huyện Thạnh Phú (300.000 cây); huyện Mỏ Cày Nam (95.000 cây); huyện Mỏ Cày Bắc (60.000 cây); huyện Giồng Trôm (100.000 cây); huyện Châu Thành (20.000 cây); huyện Chợ Lách (30.000 cây); thành phố Bến Tre (15.000 cây).

Trồng cây, trồng rừng là việc làm ít tốn kém nhưng nó mang lại lợi ích vô cùng to lớn, nhất là trong tình hình biến đổi khí hậu đang diễn ra như hiện nay. Phong trào trồng cây gây rừng và phấn đấu trồng 1 triệu cây phân tán các loại, cung cấp các sản phẩm gỗ củi cho nhu cầu của nhân dân địa phương. Đồng thời góp phần tạo cảnh quan, bảo vệ môi trường và thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu đang diễn ra.

Để tổ chức triển khai và thực hiện Dự án, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre thành lập Ban điều hành và Ban quản lý dự án 661.

Ban điều hành Dự án 661 tỉnh Bến Tre cơ cấu thành phần gồm: 1 đồng chí Phó chủ tịch UBND tỉnh là Trưởng ban, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là Phó ban và lãnh đạo các sở: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Kiểm lâm, Kho bạc Nhà nước, Ban chỉ huy Bộ Đội biên phòng, Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân 3 huyện có rừng là thành viên.

Do quy mô diện tích nhỏ nên Ban quản lý rừng phòng hộ và đặc dụng tỉnh Bến Tre là Ban quản lý cấp tỉnh đồng thời cũng là Ban quản lý cấp cơ sở trực tiếp triển khai thực hiện dự án. Ban quản lý vừa trực tiếp quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Thạnh Phú vừa quản lý hệ thống rừng phòng hộ của tỉnh.

Tổng số nhân sự của Ban quản lý hiện nay là 46 người. Trong đó: 30 người trong biên chế được ngân sách nhà nước chi trả lương, còn lại 16 người hợp đồng do Ban quản lý tự cân đối từ các nguồn thu của đơn vị để chi trả. Bộ máy tổ chức gồm: Phòng Tổ chức – Hành chính; Phòng Kỹ thuật; Phòng Kế toán; Phân khu phòng hộ huyện Bình Đại; Phân khu phòng hộ huyện Ba Tri.

Ban điều hành và Ban quản lý dự án tỉnh có nhiệm vụ quản lý và điều hành thực hiện các dự án cơ sở, tổ chức phối hợp các cơ quan chức năng trong tỉnh triển khai thực hiện dự án; theo dõi, kiểm tra, thanh tra, sơ kết, tổng kết báo cáo với Ban điều hành Trung ương về kết quả thực hiện dự án.

Tỉnh xác định nhiệm vụ triển khai và thực hiện dự án 661 là rất quan trọng, do vậy, nhằm đảm bảo việc lãnh đạo thực hiện dự án được tập trung và xuyên suốt, tỉnh đã cử một đồng chí Phó chủ tịch tỉnh làm trưởng ban và các thành viên là lãnh đạo các ban ngành có liên quan của tỉnh, lãnh đạo UBND của 3 huyện có rừng. Nhìn chung các thành viên của Ban điều hành đều thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, đóng góp rất quan trọng cho việc hoàn thành nhiệm vụ của dự án. Tuy nhiên, do nhân sự của các cơ quan thường xuyên thay đổi cho nên nhân sự của Ban điều hành 661 của tỉnh cũng từng lúc thay đổi theo, vì vậy việc tham gia cũng không xuyên suốt làm ảnh hưởng phần nào đến công tác chỉ đạo, điều hành.

Ban quản lý dự án vừa là cấp tỉnh, vừa là cấp cơ sở trực tiếp thực hiện và nhiệm vụ kiêm nhiệm nên gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ.

Việc kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm; việc giám sát thực hiện dự án đã được thực hiện tốt, công tác phối hợp các lực lượng Kiểm lâm - Quân đội - Công an - Ban quản lý rừng và chính quyền địa phương trong việc tuần tra, kiểm tra nên đã kịp thời ngăn chặn và xử lý các vụ việc phá rừng nên tệ nạn phá rừng ở địa phương được kéo giảm và mức độ thiệt hại không đáng kể.

Trong quá trình thực hiện dự án, các đoàn đến giám sát tình hình thực hiện dự án 661 tổng cộng 3 lần. Qua giám sát, các đoàn đánh giá việc thực hiện dự án của địa phương nhìn chung tuân thủ các quy định của nhà nước, không sai phạm.

Từ năm 1998 – 2010, tổng vốn đầu tư cho dự án thực hiện được ở địa phương là 34.865,01 triệu đồng, bình quân 2.681,9 triệu đồng/năm. Trong đó:

- Ngân sách trung ương phân bổ: 15.312 triệu đồng, thực hiện 12.635,906 triệu đồng, tỉ lệ giải ngân đạt 82,5%

- Ngân sách địa phương phân bổ: 2.257 triệu đồng, thực hiện 2.182,8 triệu đồng, tỉ lệ giải ngân đạt 96,71%

- Vốn ODA: 100 triệu đồng (năm 1999).

Việc quản lý ngân sách chi tiêu nói chung đều tuân thủ các quy định Nhà nước, đã thực hiện kiểm toán tài chính 1 lần vào năm 2004. Nguồn vốn được cấp phát kịp thời, sử dụng đúng mục đích và hiệu quả. Chi phí quản lý dự án được chi cho các công việc như: công tác phí, đi lại, kiểm tra, hội họp, tiếp khách… Tuy nhiên, suất đầu tư của dự án 661 về trồng rừng phòng hộ còn mang tính bình quân, chưa cụ thể cho các vùng miền đã hạn chế đến hiệu quả dự án. Định mức đầu tư xây dựng cơ bản theo quy định của dự án 661 là 10% không đủ để đầu tư các công trình phục vụ dự án.

Nhìn chung, việc đầu tư bảo vệ và phát triển rừng ở địa phương chủ yếu sử dụng nguồn vốn dự án 661 do Trung ương cấp để thực hiện. Ở địa phương chỉ hỗ trợ thêm suất đầu tư cho công tác bảo vệ rừng đặc dụng và phòng hộ rất xung yếu; đầu tư trồng lại rừng sau khi khai thác và các công trình hạ tầng cơ sở thiết yếu. Do quy mô rừng của tỉnh ít, giá trị rừng ngập mặn không cao, vì vậy rất khó khuyến khích các tổ chức, cá nhân khác tham gia đầu tư trồng rừng. Chính vì vậy, việc huy động các nguồn vốn khác để đầu tư trồng rừng hầu như không có.

4. Tổ chức quản lý và sản xuất kinh doanh

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh; tham mưu, giúp Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước ở địa phương về lâm nghiệp có các nhiệm vụ sau:

- Hướng dẫn việc lập và chịu trách nhiệm thẩm định quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng của Uỷ ban nhân dân cấp huyện.

- Giúp Uỷ ban nhân dân tỉnh quyết định xác lập các khu rừng phòng hộ, khu rừng đặc dụng, khu rừng sản xuất trong phạm vi quản lý của địa phương sau khi được phê duyệt; tổ chức thực hiện việc phân loại rừng, xác định ranh giới các loại rừng, thống kê, kiểm kê, theo dõi diễn biến rừng theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

- Tổ chức thực hiện việc giao rừng, cho thuê rừng, thu hồi rừng, chuyển mục đích sử dụng rừng, công nhận quyền sử dụng rừng, quyền sở hữu rừng sản xuất là rừng trồng cho tổ chức, người Việt Nam định cư ở nước ngoài và tổ chức, cá nhân nước ngoài thực hiện dự án đầu tư về lâm nghiệp tại Việt Nam; tổ chức việc lập và quản lý hồ sơ giao, cho thuê rừng và đất để trồng rừng.

- Giúp Uỷ ban nhân dân tỉnh chỉ đạo Uỷ ban nhân dân cấp huyện thực hiện giao rừng cho cộng đồng dân cư và giao rừng, cho thuê rừng cho hộ gia đình, cá nhân theo quy định.

- Tổ chức việc bình tuyển và công nhận cây mẹ, cây đầu dòng và rừng giống trên địa bàn tỉnh. Xây dựng phương án, biện pháp, chỉ đạo, kiểm tra và chịu trách nhiệm về sản xuất giống cây trồng lâm nghiệp và sử dụng vật tư lâm nghiệp; trồng rừng; chế biến và bảo quản lâm sản; phòng và chống dịch bệnh gây hại rừng, cháy rừng;

- Chịu trách nhiệm phê duyệt phương án điều chế rừng, thiết kế khai thác rừng; giúp Uỷ ban nhân dân tỉnh chỉ đạo và kiểm tra việc trồng rừng, bảo vệ rừng đặc dụng, rừng phòng hộ theo quy định.

- Hướng dẫn, kiểm tra việc cho phép mở cửa rừng khai thác và giao kế hoạch khai thác cho chủ rừng là tổ chức và Uỷ ban nhân dân cấp huyện sau khi được phê duyệt; việc thực hiện các quy định về trách nhiệm của Uỷ ban nhân dân cấp huyện, Uỷ ban nhân dân cấp xã trong quản lý, bảo vệ rừng ở địa phương; việc phối hợp và huy động lực lượng, phương tiện của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn trong bảo vệ rừng, quản lý lâm sản và phòng cháy, chữa cháy rừng.

Ngoài các phòng chức năng giúp việc cho Ban giám đốc Sở còn có 2 đơn vị trực thuộc thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn và tổ chức thực hiện các hoạt động lâm nghiệp, đó là:

+ Chi cục Kiểm lâm thực hiện chức năng quản lý bảo vệ rừng. Chi cục Kiểm lâm có 30 cán bộ công nhân viên, thành lập 3 hạt kiểm lâm tại 3 huyện (Thạnh Phú, Bình Đại và Ba Tri).

+ Ban quản lý rừng đặc dụng và phòng hộ: chịu trách nhiệm tổ chức và thực hiện các hoạt động quản lý bảo vệ rừng phòng hộ và rừng đặc dụng của tỉnh với biên chế nhân sự là 30 người, gồm Ban giám đốc (2 người); Nhân viên, chuyên viên (10 người); Nhân viên bảo vệ (20 người).

Nhìn chung, đội ngũ cán bộ, các điều kiện và trang thiết bị làm việc còn thiếu.

5. Hoạt động khai thác chế biến gỗ và lâm sản

5.1. Khai thác gỗ, lâm sản

Theo Cục Thống kê Bến Tre 2010 (Niên giám thống kê tỉnh Bến Tre năm 2010, tại bảng 9), sản lượng sản phẩm gỗ, tre, củi, và cừ đước đều giảm dần từ năm 2005 đến 2010. Trong đó, sản lượng các sản phẩm gỗ khai thác trên địa bàn của tỉnh là 7.052 m³ (năm 2005) giảm xuống còn 2.780 m³ (năm 2010), chủ yếu là cây trồng phân tán, cây đường phố, cây trồng trong khuôn hộ.

Toàn tỉnh có khoảng 62 cơ sở sản xuất kinh doanh đồ gỗ. Các mặt hàng chủ yếu là đồ gia dụng, sửa chữa và đóng thuyền, xuồng nhỏ, đồ tang lễ.

Nguồn nguyên liệu được sử dụng khá đa dạng, những sản phẩm là thuyền, xuồng chủ yếu là gỗ cây họ dầu mua từ các tỉnh Tây nguyên, các sản phẩm đồ mộc dùng trong gia đình là gỗ cây trồng phân tán.

Bảng 9 cho thấy, giá trị sản phẩm gỗ và dịch vụ có xu hướng tăng, còn giá trị khai thác lâm sản giảm dần trong giai đoạn 2005 – 2010.