Biểu 14. Sản lượng khai thác lâm sản chủ yếu giai đoạn 2000-2008

Ngoài ra theo các số liệu thống kê, hàng năm bình quân toàn tỉnh có thể khai thác lâm sản ngoài gỗ bình quân khoảng 280 tấn măng tươi, 125 tấn nhựa Thông, nhựa Trám, nhựa Sau sau...Sản lượng các lâm sản ngoài gỗ được thu hái chủ yếu bởi người dân nên rất khó thống kê nhưng qua phỏng vấn một số hộ dân ở các xã gần rừng như Thanh Luận, Lục Sơn…cho thấy thu nhập từ các sản phẩm này có thể chiếm từ 3-5% tổng thu nhập của gia đình.

+ Dự án trồng rừng cung cấp nguyên liệu gỗ mỏ: tại các huyện Lục Nam, Lục Ngạn và Yên Thế: Dự án được xây dựng năm 1995 với mục đích trồng rừng cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp khai thác than với quy mô 20.000 ha trên địa bàn 3 huyện Lục Nam, Lục Ngạn và Yên Thế. Kết quả bình quân mỗi năm trồng được 750 ha.

+ Dự án Lâm nghiệp Việt –Thái (do Hoàng Gia Thái Lan tài trợ): Dự án bắt đầu thực hiện từ năm 1998-2007. Dự án chủ yếu tổ chức các lớp tập huấn, xây dựng mô hình cho khu vực thôn khuôn thần xã kiên lao huyện Lục ngạn, đến nay đã trồng được 648 ha rừng, xây dựng 10 km đường ranh cản lửa.

1.4. Tổ chức quản lý và sản xuất kinh doanh

+Hệ thống quản lý nhà nước

Hệ thống quản lý nhà nước về lâm nghiệp tỉnh Bắc Giang cũng tương tự như nhiều địa phương khác được cơ cấu như sau:

- Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là cơ quan quản lý nhà nước về ngành lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh.

-Chi cục Lâm nghiệp giúp Sở thực hiện chức năng quản lý Nhà nước và tổ chức thực hiện các chương trình về phát triển lâm nghiệp.

- Chi cục Kiểm lâm là cơ quan thừa hành pháp luật có chức năng quản lý và bảo vệ rừng.

- Các huyện, thị xã và thành phố đều có cán bộ phụ trách lâm nghiệp ở trong phòng địa chính - nông nghiệp, các ban quản lý dự án 661.

Trước 2007 trên địa bàn Bắc Giang có 6 lâm trường quốc doanh do địa phương quản lý và 1 lâm trường Đồng Sơn do công ty lâm nông nghiệp Đông Bắc quản lý. Hầu hết các lâm trường đều được thành lập trong giai đoạn những năm 60 – 70 và năm 2002. UBND tỉnh đã phê duyệt đề án đổi mới của 6 lâm trường theo Quyết định số 262/2005/QĐ-TTg, ngày 24/10/2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt đề án sắp xếp đổi mới tổ chức và cơ chế quản lý nông lâm trường quốc doanh tỉnh Bắc Giang.

Trong những năm qua, các lâm trường ở Bắc Giang đã có nhiều hoạt động tích cực trong việc quản lý bảo vệ, khoanh nuôi tái sinh, trồng rừng góp phần phát triển kinh tế lâm nghiệp và nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Hầu hết các lâm trường đều bảo toàn được vốn, kinh doanh có lãi, nộp ngân sách đầy đủ, đời sống cán bộ công nhân viên được đảm bảo. Một số lâm trường đã có vai trò trung tâm kinh tế kỹ thuật, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật cung cấp giống lâm nghiệp, tiêu thụ sản phẩm cho nhân dân trong vùng, góp phần vào việc phát triển kinh tế – xã hội, giải quyết việc làm và cải thiện đời sống cho đồng bào ở các khu vực miền núi.

Tuy nhiên, hiện tại hầu hết các lâm trường đều chưa phát huy hết khả năng và tiềm năng nguồn lực sẵn có (đất đai, lao động) để đẩy mạnh phát triển sản xuất kinh doanh. Hầu hết các lâm trường kinh doanh còn đơn thuần, chưa chú ý đến các lĩnh vực chế biến, tiêu thụ sản phẩm…, nên hiệu quả sản xuất kinh doanh của các lâm trường còn thấp.

Cuối năm 2006, Bắc Giang đã chuyển đổi 6 lâm trường thành các Công ty lâm nghiệp (5 Công ty lâm nghiệp quốc doanh và 1 BQL rừng phòng hộ). Các Công ty lâm nghiệp làm nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh lâm nghiệp theo các Quyết định số 1941-1946/2006/QĐ-UBND ngày 6/12/2006: đó là Công ty lâm nghiệp Sơn động II, Lục Ngạn, Lục Nam, Mai Sơn và Yên Thế trực thuộc Sở NN&PTNT. Ngoài ra trên địa bàn lâm trường Đồng Sơn trực thuộc công ty lâm nông nghiệp Đông Bắc. Hiện nay các công ty lâm nghiệp đã chính thức đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh theo mô hình mới:

- Các công ty lâm nghiệp làm nhiệm vụ kinh doanh rừng và dịch vụ lâm nghiệp, cung ứng kỹ thuật, cây giống cho các dự án lâm nghiệp.

- Các công ty lâm nghiệp là nòng cốt và cầu nối thực hiện chính sách phát triển lâm nghiệp của Nhà nước và là nơi chuyển giao khoa học kỹ thuật lâm nghiệp cho người dân.

Tổng số lao động của các lâm trường tại thời điểm tháng 12/2006 theo sổ sách là 492 người. Sau khi sắp xếp lại, số lao động ở lại làm việc cho các Công ty lâm nghiệp và BQL rừng phòng hộ chiếm 20,5% so với trước sắp xếp. Việc qui hoạch sử dụng đất đai đã hợp lý hơn trước. Những diện tích gần dân, thuận lợi cho việc sản xuất nông lâm kết hợp được giao về cho địa phương, các công ty lâm nghiệp chỉ để lại các diện tích cao xa, liền vùng liền khoảnh dễ quản lý sản xuất. Các hộ dân gần rừng của công ty lâm nghiệp đã được tạo điều kiện nhận khoán các công đoạn trồng, chăm sóc, bảo vệ …để tăng thu nhập. Công ty lâm nghiệp đảm đương khâu kỹ thuật, giống và tiêu thụ sản phẩm .

Các công ty lâm nghiệp đều đã xây dựng phương án quản lý, sử dụng đất đai và phương án kinh doanh cụ thể, phù hợp với chế độ chính sách; phù hợp với thực tế ở địa phương và thị trường tiêu thụ sản phẩm, theo qui hoạch, kế hoạch và có tính khả thi cao. Công tác quản lý, sử dụng đất đai trong các Công ty lâm nghiệp cơ bản đáp ứng được mục đích, yêu cầu đề ra.

Tuy nhiên việc chuyển đổi các lâm trường vẫn còn một số tồn tại như các đơn vị chưa có kinh phí để đo đạc, lập hồ sơ địa chính cấp giấy CNQSD đất. Một số công ty lâm nghiệp quản lý diện tích lớn so với khả năng sản xuất trong khi người dân sống gần rừng lại thiếu đất. Việc phân chia lợi nhuận giữa công ty lâm nghiệp và người nhận khoán còn chưa thoả đáng. Do vậy trong quá trình triển khai sản xuất vẫn còn tranh chấp đất đai xảy ra giữa các Công ty lâm nghiệp và người dân địa phương ở một số nơi.

Diện tích đất lâm nghiệp của các Công ty lâm nghiệp sau khi chuyển đổi đã chuyển giao cho các địa phương 7.937ha. Việc hoàn thành thủ tục hồ sơ, xây dựng phương án sản xuất kinh doanh trên diện tích đất này đang chậm được thực hiện nên gây bức xúc cho người dân ở một số địa phương. Trong thời gian tới các công ty lâm nghiệp đang rà soát và xây dựng phương án chuyển đổi tiếp khoảng 6000 ha đất lâm nghiệp về cho các huyện để giao cho các hộ gia đình quản lý sử dụng.

Trong các Công ty lâm nghiệp có Công ty lâm nghiệp Sơn Động chủ yếu được giao quản lý diện tích rừng tự nhiên. Do không được khai thác rừng tự nhiên, đất trồng rừng ít nên sản xuất và đời sống cán bộ CNV gặp nhiều khó khăn.

Trên địa bàn tỉnh Bắc Giang có các Ban quản lý rừng sau đây:

- Ban Quản lý rừng phòng hộ Sơn Động

• 
  Ban quản lý rừng phòng hộ Cấm Sơn.
  
• 
  Ban quản lý khu bảo tồn thiên nhiên Tây Yên Tử (Thành lập từ khu bảo tồn thiên nhiên Khe Rỗ).
  
• 
  8 Ban quản lý rừng 661 (gồm 6 Công ty lâm nghiệp và các huyện: Yên Dũng, liên huyện Việt Yên, Tân Yên và Lạng Giang).
  

Trong các ban quản lý rừng phòng hộ, đặc dụng chỉ có ban quản lý rừng phòng hộ Cấm Sơn, Ban Quản lý rừng phòng hộ Sơn Động và Ban quản lý khu bảo tồn thiên nhiên Tây Yên Tử hoạt động theo đúng chức năng, nhiệm vụ được quy định trong quyết định số 08/2001/QĐ-TTG, số còn lại hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm.

Ngoài các BQL rừng phòng hộ thì Công ty lâm nghiệp Lục Ngạn vẫn còn quản lý 705,7 ha rừng phòng hộ tại khu vực hồ Khuôn Thần ngoài diện tích rừng sản xuất của Công ty.

Các Công ty lâm nghiệp và BQL rừng phòng hộ đang thực hiện hình thức giao khoán đất, giao khoán rừng theo nghị định số 135/2005/NĐ-CP ngày 08/11/2005 của Chính phủ và Thông tư hướng dẫn số 102/2006/TT-BNN ngày 13/11/2006 của Bộ Nông Nghiệp &PTNT. Với hình thức khoán này đang được nhân dân các địa phương hưởng ứng.

Hiện nay, Bắc Giang có một số nhà máy chế biến lâm sản qui mô vừa và nhỏ sau:

- Cơ sở bột giấy Tuấn Đạo thuộc Công ty chế biến nông-lâm sản Hạ Long, công suất 5000 tấn /năm.

Phần lớn các cơ sở sản xuất giấy và bột giấy trên địa bàn tỉnh có quy mô nhỏ, thiết bị công nghệ ở mức trung bình, tình trạng gây ô nhiễm môi trường là phổ biến. Doanh nghiệp sản xuất giấy lớn nhất tại Bắc Giang là Nhà máy giấy Xương Giang thuộc Công ty CP xuất nhập khẩu Bắc Giang có tổng mức đầu tư 96 tỷ đồng, công suất 12.500 tấn giấy viết, giấy in/năm, sản xuất theo công nghệ hiện đại của Trung Quốc, được đầu tư xây dựng và đi vào hoạt động từ tháng 7 năm 2006. Hiện nay nhà máy đang sản xuất giấy từ bột giấy chế biến ở ngoài tỉnh mà chưa có khả năng tự chế biến bột giấy từ nguyên liệu trong tỉnh.

- Giá trị sản xuất, tỷ trọng của công nghiệp chế biến lâm sản, nhất là chế biến một số nông lâm sản có lợi thế như gỗ rừng trồng, mây tre… còn thấp so với nguyên liệu và thị trường hiện có.

- Chất lượng sản phẩm chế biến chưa cao, chủ yếu là sơ chế, mặt hàng đơn điệu, tính cạnh tranh kém, giá trị gia tăng thấp. Thị trường chủ yếu là tiêu thụ tại chỗ và các địa phương lân cận.

- Nguyên nhân tồn tại là do phần lớn các cơ sở chế biến lâm sản trên địa bàn có quy mô nhỏ bé, phổ biến là các hộ kinh doanh cá thể, thiết bị công nghệ lạc hậu, sản xuất thủ công, phân tán.

6. 
   Các hoạt động sản xuất lâm nghiệp khác
   

- Ứng dụng KHKT lâm nghiệp- Khâu lâm sinh: Bước đầu đã ứng dụng công nghệ mô, hom trong sản xuất cây giống trồng rừng thâm canh. Diện tích trồng rừng sản xuất những năm gần đây chủ yếu bằng giống mô, hom và trồng thâm canh thay cho cách trồng quảng canh để tăng độ che phủ như trước đây..

Từ những phân tích, đánh giá tình hình phát triển lâm nghiêp của Bắc Giang trong thời gian qua như trình bày ở trên, rút ra những thành tựu và những mặt tồn tại cần khắc phục của ngành lâm nghiệp Bắc Giang làm cơ sở cho việc lập quy hoạch để đẩy nhanh tiến trình phát triển lâm nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá trong thời kỳ 2009 – 2020 như sau: Công tác bảo vệ và phát triển rừng đã đem lại ý nghĩa rõ rệt về kinh tế, bảo vệ được môi trường sinh thái; Đã chuyển mạnh từ sản xuất lâm nghiệp thuần tuý nhà nước sang sản xuất lâm nghiệp xã hội với nhiều thành phần tham gia; Từ khai thác rừng tự nhiên là chính sang trồng rừng và sử dụng gỗ rừng trồng; Chất lượng rừng trồng ngày một được cải thiện; Các chỉ tiêu đều thực hiện đạt và vượt kế hoạch đề ra; Vốn rừng và độ che phủ tăng giúp bảo vệ môi trường và cung cấp gỗ cho hoạt động chế biến và dịch vụ lâm nghiệp; Đã tạo ra được vùng nguyên liệu tập trung qui mô trên 18 ngàn ha với chất lượng khá; Cơ sở hạ tầng đã và đang phát huy tác dụng tốt; Mô hình phát triển kinh tế lâm nghiệp có hiệu quả ngày càng được nhân rông; tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người dân địa phương.

Sau đây sẽ điểm qua một số thành tựu nổi bật ở một số lĩnh vực:

+Công tác phát triển rừng và cơ sở hạ tầng

-Thông qua việc thực hiện các chương trình, dự án, đề án trong lĩnh vực nông lâm nghiệp, nông thôn đã được UBND tỉnh phê duyệt như các dự án 661, dự án KFW, dự án phát triển cây ăn quả, dự án phát triển tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề nông thôn, các dự án thuộc chương trình 135…đã làm cho sản xuất lâm nghiệp tiếp tục giành được thắng lợi. Độ che phủ rừng năm 2008 là 37,4% (không tính rừng trồng từ 1-3 tuổi). Tỷ lệ đất lâm nghiệp có rừng (bao gồm cả cây ăn quả trên đất lâm nghiệp) từ 37,6% năm 2003 nâng lên 40,7% năm 2008 giúp phòng hộ và bảo vệ cảnh quan, môi trường, cung cấp lâm sản cho tiêu dùng tại chỗ và xuất khẩu. Theo số liệu tính toán của Trung tâm điều tra qui hoạch nông lâm nghiệp Bắc Giang, tổng trữ lượng rừng trên toàn tỉnh năm 2008 là 5,34 triệu m³, tăng hơn 1,8 triệu m³ so với 2005 và tăng so với số liệu kiểm kê rừng năm 1999 là 3,05 triệu m³.

Công tác bảo vệ rừng, phòng chống cháy rừng và xây dựng lực lượng bảo vệ rừng cũng được tăng cường. Hiện nay đã giao khoán bảo vệ rừng cho trên 45.900 ha (trên 80% đất có rừng). Cơ bản diện tích rừng giao khoán đã được bảo vệ tốt. Các lực lượng bảo vệ rừng đã tăng cường công tác kiểm tra kiểm soát nên đã giảm số vụ vi phạm khoảng 50% so với năm 2000. Công tác PCCCR cũng được tỉnh chú ý. Hàng năm UBND tỉnh đã chỉ đạo thành lập Ban chỉ đạo phòng cháy chữa cháy rừng từ cấp tỉnh đến cơ sở. Số vụ cháy rừng đã giảm đáng kể, tuy nhiên vẫn còn nguy cơ cháy rừng do ý thức chấp hành các qui định PCCCR của người dân chưa cao. Hàng năm từ 1999-2008 vẫn còn thiệt hại do cháy rừng bình quân khoảng 56 ha/năm.

Công tác giao đất lâm nghiệp đã được thực hiện khá tốt. Đến nay toàn tỉnh đã giao đất lâm nghiệp cho các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân 145.706 ha chiếm 87% diện tích đất qui hoạch cho lâm nghiệp. Tuy nhiên việc cấp giấy CNQSD đất còn chậm. Diện tích được cấp giấy CNQSD đất mới đạt khoảng 50% tổng số diện tích đất lâm nghiệp đã giao.

+ Việc qui hoạch sử dụng rừng và đất lâm nghiệp

Qui hoạch phát triển lâm nghiệp tỉnh Bắc Giang được xây dựng và phê duyệt tháng 7/2003 đã được thực hiện và vượt các chỉ tiêu đề ra về bảo vệ và phát triển rừng. Thực hiện chỉ thị số 38/2005/CT-TTg ngày 5/12/2005 của Thủ tướng chính phủ về việc rà soát qui hoạch ba loại rừng và sự chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp &PTNT, đến nay tỉnh Bắc Giang đã hoàn thành. Công tác sản xuất lâm nghiệp đang được thực hiện theo rang giới qui hoạch ba loại rừng được UBND tỉnh phê duyệt theo Quyết định số 416/QĐ-UBND ngày 29 tháng 3 năm 2007.

Việc qui hoạch lại ba loại rừng ngay trước kỳ qui hoạch mới phù hợp giúp đẩy mạnh phát triển sản xuất lâm nghiệp theo hướng chuyên canh sản xuất gỗ nguyên liệu theo cơ chế thị trường, vừa đảm bảo chức năng phòng hộ và bảo vệ đa dạng sinh học cần thiết. Để thực hiện tốt tổ chức sản xuất lâm nghiệp theo qui mô ba loại rừng mới được qui hoạch rất cần đến qui hoạch bảo vệ phát triển rừng đang được xây dựng

+ Việc áp dụng KHKT trong sản xuất lâm nghiệp

Việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất lâm nghiệp đang được quan tâm đúng mức, coi đây là khâu đột phá để tăng trưởng giá trị sản xuất của ngành. Tỉnh đã làm tốt công tác khuyến lâm và chuyển giao kỹ thuật tới các hộ nông dân...Trong những năm gần đây, sản xuất lâm nghiệp của Bắc Giang đã có sự chuyển cơ cấu đáng kể, nhất là trong cơ cấu giống thông qua chương trình giống cây lâm nghiệp, đưa giống cây mọc nhanh, áp dụng kỹ thuật thâm canh rừng, khuyến lâm vào trồng rừng đã làm tăng chất lượng và hiệu quả (đạt 15-20 m³/ha/năm), rút ngắn chu kỳ kinh doanh từ 10 năm xuống còn 6-8 năm. Việc lựa chọn cây trồng thích hợp với điều kiện đất đai, khí hậu của tỉnh làm cho năng suất và chất lượng rừng trồng ngày một được cải thiện. Do việc áp dụng các công nghệ mới vào sản xuất, chu kỳ kinh doanh được rút ngắn, đáp ứng nhu cầu về số lượng, chất lượng gỗ nguyên liệu cho công nghiệp chế biến. Do có sự hỗ trợ đầu tư của các dự án, có đội ngũ cán bộ có trình độ năng lực của các Công ty lâm nghiệp, BQL rừng, BQL dự án, Hạt Kiểm lâm…hướng dẫn chuyển giao kỹ thuật cho nông dân trong tỉnh. Do vậy đã góp phần khuyết khích người dân tham gia bảo vệ và phát triển rừng. Giúp nông dân áp dụng công nghệ tiên tiến, tăng thu nhập cho các hộ nông dân và hình thành các vùng sản xuất gỗ nguyên liệu tập trung. Từ đó đã góp phần khuyết khích người dân tham gia bảo vệ và phát triển rừng. Giúp nông dân áp dụng công nghệ mô hom, giống lai... làm tăng năng suất rừng trồng, tăng thu nhập cho các hộ nông dân và hình thành các vùng sản xuất gỗ nguyên liệu tập trung.

Quan hệ sản xuất trong lâm nghiệp được đổi mới, ngày càng phù hợp có tác dụng thúc đẩy sản xuất phát triển nhanh. Việc chuyển đổi các lâm trường thành các các Công ty lâm nghiệp và các BQL rừng, việc đổi mới tổ chức và cơ chế quản lý đất lâm nghiệp lấy người dân địa phương làm trọng tâm... đã tạo ra nhiều việc làm cho người lao động và góp phần hỗ trợ kinh tế hộ gia đình phát triển. Thông qua phát triển sản xuất lâm nghiệp đã giải quyết đựoc việc làm cho hàng vạn lao động thường xuyên khu vực nông thôn, góp phần cải thiện thu nhập, ổn định an ninh xã hội. Thu nhập từ sản xuất lâm nghiệp đã góp phần vào xoá đói giảm nghèo vùng nông thôn miền núi.

Mặc dù ngành lâm nghiệp Bắc Giang trong những năm gần đây đã bắt đầu khởi sắc, tuy vậy vẫn còn một số khó khăn tồn tại cần khắc phục trong thời gian tới:

- Diện tích rừng nguyên liệu còn nhỏ lẻ. Chưa thu hút được nhiều thành phần kinh tế tham gia đầu tư sản xuất lâm nghiệp và đầu tư nhà máy chế biến công suất lớn. Ngành chế biến lâm sản vẫn phát triển tự phát với qui mô nhỏ, chủ yếu thực hiện công đoạn sơ chế nên giá trị gia tăng thấp.

- Việc quản lý rừng và đất lâm nghiệp còn bất cập, lỏng lẻo; Tình trạng chặt phá rừng trái phép vẫn còn diễn ra; Chưa có đánh giá được trữ lượng và định giá rừng lô rừng trước khi giao đất giao rừng. Tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn chậm. Chưa định giá rừng và thu được phí sử dụng rừng để bổ sung cho ngân sách bảo vệ phát triển rừng.

- Đóng góp của ngành lâm nghiệp vào GDP còn thấp so với tiềm năng đất đai hiện có.

- Đời sống người làm rừng còn khó khăn, thiếu vốn cho đầu tư phát triển sản xuất.

- Kết quả thực hiện lồng ghép chương trình phát triển rừng và giảm nghèo bền vững còn hạn chế.

- Vùng nguyên liệu và công nghiệp chế biến chưa có sự gắn kết chặt chẽ.

Ngoài ra ngành lâm nghiệp trong thời gian qua còn có một số khó khăn khác như:

-Suất đầu tư cho trồng rừng phòng hộ, đặc dụng còn mang tính hỗ trợ, trong khi đó đối tượng tham gia dự án đại bộ phận là hộ nghèo sống ở miền núi nên không khuyến khích người dân tham gia bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ, rừng đặc dụng.

- Trước đây do chưa áp dụng kỹ thuật thâm canh nên năng suất rừng trồng thấp, hiệu quả kém. Việc hợp đồng sản xuất và phân chia lợi nhuận theo kết quả thực tế chưa thật hài hoà nên một số nơi người dân còn băn khoăn. Việc tranh chấp đất đai, khai thác trái phép rừng của các công ty lâm nghiệp vẫn xảy ra phổ biến.

- Diện tích đất trống và đất đồi núi chưa sử dụng còn tương đối nhiều, thường phân bố ở nơi cao xa, đất bị xói mòn, giảm độ phì và thoái hoá nên khó khăn cho việc trồng và tạo rừng mới. Trồng rừng với vốn vay, tỷ lệ lãi suất vẫn còn cao, do vậy chưa khuyến khích được sản xuất phát triển. Suất đầu tư cho việc trồng rừng và bảo vệ rừng thấp, do vậy ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng rừng trồng.

- Công tác bảo vệ rừng còn khó khăn, nạn khai thác trái phép từ rừng tự nhiên rừng trồng vẫn còn rất phổ biến. Ngoài ra do yêu cầu phát triển kinh tế, một số dự án phát triển công nghiệp đã có nguy cơ xâm hại diện tích rừng như ở rừng đặc dụng Tây Yên Tử…

-Về qui hoạch và thực hiện qui hoạch: Giai đoạn trước 2006 qui hoạch đất lâm nghiệp cho rừng phòng hộ và đặc dụng lớn (trên 50%). Đất qui hoạch cho rừng sản xuất và quĩ đất dành cho trồng rừng kinh tế ít nên giá trị sản xuất lâm nghiệp còn thấp trong cơ cấu nền kinh tế. Việc qui hoạch sử dụng đất chưa có sự thống nhất giữa các ngành nên có những bất cập, các số liệu thống kê đất lâm nghiệp giữa các ngành có sự chênh lệch lớn gây khó khăn cho việc tổ chức sản xuất. Công tác sản xuất lâm nghiệp dựa vào người dân là chủ yếu nhưng một số sản xuất theo kiểu tự phát, ít có thông tin hướng dẫn từ các qui hoạch đã được phê duyệt, do vậy giữa qui hoạch và thực hiện qui hoạch vẫn còn có khỏang cách.

Những tồn tại nói trên do một số nguyên nhân:

-Mật độ dân số cao và tỷ lệ hộ nghèo còn khá lớn gây ảnh hưởng tiêu cực tới rừng và đất rừng thông qua việc phát nương rẫy và thu hái lâm sản quá mức từ rừng tự nhiên. Công tác tuyên truyền dự án, công bố qui hoạch, phổ biến chủ trương, chính sách, pháp luật… đến tận người dân chưa được thực hiện đầy đủ thường xuyên. Công tác khuyến lâm, nhân rộng các mô hình tiên tiến còn ít được chú ý.

-Quản lý nhà nước về lâm nghiệp ở cấp huyện xã còn nhiều bất cập. Một số nơi thiếu cán bộ lâm nghiệp hoặc phải kiêm nhiệm do thiếu biên chế, do vậy việc quản lý nhà nước về lâm nghiệp cấp cơ sở chưa được quan tâm đúng mức.

- Ngành Lâm nghiệp Bắc Giang giai đoạn trước 2003 tập trung thực hiện dự án 661 trồng rừng phủ xanh đất trống đồi trọc, lấy độ che phủ rừng làm mục tiêu phấn đấu, chưa đầu tư đúng mức để có hiệu quả kinh tế cao của rừng. Diện tích trồng rừng quảng canh còn lớn. Qui hoạch trước đây bố trí diện tích rừng phòng hộ và rừng đặc dụng có diện tích lớn, đất dành cho trồng rừng sản xuất quá ít không tương xứng với tiềm năng phát triển kinh tế lâm nghiệp của tỉnh.

    - Công tác giao đất, giao rừng chưa thực hiện đồng thời với công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sử dụng rừng. Diện tích đất lâm nghiệp có rừng được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn chậm và chưa kịp thời.Công tác quản lý, cập nhật hồ sơ giao đất, giao rừng ở cấp xã chưa chặt chẽ. Hệ thống chính sách về giao đất, cho thuê đất lâm nghiệp, sử dụng rừng, quyền hưởng lợi còn thiếu hoặc được triển khai còn chậm.

- Chu kỳ kinh doanh cây lâm nghiệp dài, đầu tư cho sản xuất lâm nghiệp thời gian trước đây còn dàn trải, vốn huy động cho phát triển sản xuất còn khó khăn. Hộ gia đình khó vay vốn sản xuất trên đất được giao nên hiệu quả đầu tư còn thấp. Một số doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân được giao rừng và đất lâm nghiệp có diện tích lớn, vượt quá khả năng quản lý, bảo vệ nên chưa thực hiện có hiệu quả công tác bảo vệ, phát triển rừng trên diện tích được giao. Nhiều diện tích rừng trước đây trồng theo phương thức quảng canh …cho năng suất và hiệu quả kinh tế còn thấp.

     IV. NHỮNG LỢI THẾ, HẠN CHẾ VÀ THÁCH THỨC

Dự án bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2008-2020 có một số thuận lợi về vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên đã nêu ở phần trên còn có một số lợi thế cần nắm bắt và phát huy như:

- Về phát triển kinh tế: Từ khi tái lập tỉnh đến nay, đặc biệt là trong 5 năm vừa qua, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Bắc Giang đạt khá cao từ 7-9%năm, GDP/đầu người từ 2,32 triệu trồng (năm 2002), đến năm 2008 đạt 7,82 triệu đồng và. Thu ngân sách trên địa bàn từ 133,3 tỷ đồng (năm 2000) năm 2005 đạt 527,2 tỷ đồng và năm 2008 đạt 836,9 tỷ đồng. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 30,66% năm 2005 xuống 17,78% năm 2008. Sự phát triển kinh tế của tỉnh như trên có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc tăng đầu tư cho sản xuất lâm nghiệp, để thúc đẩy sản xuất lâm nghiệp của tỉnh phát triển mạnh hơn trong những năm tới.

- Về khoa học kỹ thuật: Bắc Giang có hệ thống các Công ty lâm nghiệp quốc doanh với đội ngũ cán bộ CNV và nhân dân có kinh nghiệm trồng rừng, trồng cây ăn quả, cây bản địa... là động lực tốt để phát triển lâm nghiệp một cách toàn diện. Trong sản xuất lâm nghiệp đã có sự chuyển mạnh từ lâm nghiệp thuần tuý sang lâm nghiệp cộng đồng, từ lấy Quốc doanh là chính sang phát triển lâm nghiệp xã hội với nhiều thành phần tham gia, từ khai thác rừng tự nhiên là chính sang trồng rừng, bảo vệ rừng, sử dụng gỗ rừng trồng, công tác khoanh nuôi tái sinh rừng phục hồi rừng là một biện pháp tạo rừng quan trọng. Rừng được tạo mới và bảo vệ tốt hơn. Đã áp dụng các tiến bộ về công tác giống và công nghệ sinh học, kỹ thuật thâm canh rừng, khuyến lâm vào trồng rừng đã làm tăng chất lượng và hiệu quả. Kinh tế lâm nghiệp và nghề rừng trong tỉnh đã có bước phát triển, cơ sở hạ tầng từng bước được cải thiện so với những năm trước, do có sự hỗ trợ đầu tư của các dự án. Có nguồn lao động dồi dào, có đội ngũ cán bộ có trình độ năng lực hướng dẫn chuyển giao kỹ thuật cho nông dân trong tỉnh.

-Về thị trường tiêu thụ lâm sản: Thị trường lâm sản ngày càng mở rộng. Nhu cầu lâm sản trong và ngoài tỉnh gia tăng. Số lượng các cơ sở chế biến lâm sản trong tỉnh đang trên đà phát triển. Người dân đã nhận thức được tầm quan trọng của rừng trong việc phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường. Nhiều hộ gia đình đã có thể làm giàu từ việc trồng rừng. Rừng trồng đã đem lại lợi nhuận cho người trồng rừng và kích thích người dân đầu tư vào trồng rừng nên phong trào trồng rừng đang phát triển mạnh tại các địa phương trong tỉnh.

Nhu cầu thị trường lâm sản quốc tế tăng mạnh, nền kinh tế Việt nam tiếp tục phát triển ổn định với tốc độ tăng trưởng cao và quá trình hội nhập quốc tế sẽ tạo ra cơ hội lớn cho việc mở rộng sản xuất kinh doanh nghề rừng, chế biến và thương mại lâm sản của các hộ nông dân, cộng đồng, các doanh nghiệp của nhà nước và tư nhân. Năm 2007, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ chế biến cả nước đạt khoảng 2,5 tỷ USD (trong đó đồ mộc nội thất, mộc mỹ nghệ là chủ yếu), tăng 21% so với năm 2006. Sản phẩm gỗ Việt Nam đã có mặt tại 120 quốc gia và vùng lãnh thổ và gỗ trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực lớn thứ 5 của Việt Nam sau dầu thô, dệt may, giày dép và thủy sản.

- Đời sống của người làm nghề rừng còn gặp nhiều khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh còn cao so với trung bình chung toàn quốc ảnh hưởng tới việc huy động vốn cho bảo vệ và phát triển rừng.

- Bên cạnh đó, việc kinh doanh lâm nghiệp cũng chậm đổi mới trong cơ chế thị trường nên sản phẩm còn đơn điệu, vùng nguyên liệu còn nhỏ bé lại chưa có sự gắn kết chặt chẽ với việc chế biến và tiêu thụ nên đóng góp của lâm nghiệp trong GDP của tỉnh còn nhỏ và chưa tương xứng với tiềm năng về lâm nghiệp của địa phương.

-Nguyên nhân: tình trạng trên là do người trồng rừng chưa đầu tư đầy đủ cho sản xuất đặc biệt là rừng phòng hộ, rừng đặc dụng vì nhu cầu vốn hiện mới chỉ đáp ứng khoảng 60% suất đầu tư và thực chất mới chỉ là hỗ trợ, chính sách hưởng lợi chưa có sức thuyết phục đối với người thực thi dự án mà đại bộ phận họ lại là những hộ nghèo ở miền núi. Rừng tự nhiên khu vực sản xuất lớn nhưng chưa cho sản phẩm đáng kể do đang phải khoanh nuôi bảo vệ. Quỹ đất lâm nghiệp thực hiện dự án của tỉnh có nhiều nhưng lại tập trung ở vùng ít lợi thế, phân tán, nhu cầu sử dụng đất để phát triển kinh tế ở vùng thuận lợi ngày càng tăng cũng tác động xấu đến diện tích rừng. Việc tuyên truyền về dự án, thực hiện chính sách hưởng lợi, nhân rộng mô hình tiên tiến trong quá trình thực hiện dự án chưa được quan tâm đúng mức nên hiện cũng còn nhiều người chưa hiểu đúng về mục đích, nội dung của các dự án bảo vệ phat triển rừng. Công tác quản lý nhà nước về lâm nghiệp ở nhiều nơi còn lỏng lẻo; cán bộ lâm nghiệp ở 4 huyện trọng điểm về lâm nghiệp của tỉnh còn thiếu; sự phối hợp của cơ quan chuyên ngành lâm nghiệp với các cấp, các ngành ở địa phương cũng còn hạn chế.

3. Thách thức

- Yêu cầu của ngành lâm nghiệp thời gian tới phải phát triển nhanh và bền vững nhưng nguồn lực về vốn, cơ sở hạ tầng, trình độ quản lý…vẫn còn hạn chế.

-Tuy đời sống của các hộ nông dân đã được nâng cao một bước, song hiện nay mức thu nhập còn thấp so với cả nước. Tốc độ phát triển kinh tế có sự chuyển biến, song chất lượng tăng trưởng lâm nghiệp còn thấp, tỷ trọng ngành nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ cao trên 35% trong cơ cấu kinh tế. Thu ngân sách trên địa bàn tăng mạnh nhưng tỉnh vẫn chưa cân đối được thu chi ngân sách. Đây là một trở ngại trong việc huy động vốn đầu tư sản xuất lâm nghiệp.

- Tuy trình độ của người lao động đã dần được nâng cao, song nhìn chung trình độ kỹ thuật sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá gắn với thị trường của người dân còn ở mức thấp. Tỷ lệ lao động được đào tạo trong ngành lâm nghiệp còn thấp. Việc đầu tư sản xuất lâm nghiệp của người dân còn theo phong trào, ít chú ý đến các định hướng qui hoạch. Đây là một trở ngại không nhỏ trong sản xuất nông lâm nghiệp hàng hoá và hướng tới kinh doanh rừng bền vững gắn với bảo vệ môi trường.

- Sức cạnh tranh của sản phẩm lâm nghiệp của cả nước nói chung (gồm cả tỉnh Bắc Giang ) còn thấp, công nghệ chế biến lạc hậu và chủ yếu là sơ chế, giá thành sản phẩm cao làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường. Sau khi gia nhập WTO các tiêu chuẩn về môi trường đặt ra các yêu cầu ngày càng gắt gao đối với thương mại sản phẩm gỗ cả thị trường xuất khẩu cũng như nhập khẩu, bao gồm việc đảm bảo tính hợp pháp của việc khai thác và sử dụng nguyên liệu gỗ và khả năng tái sinh của rừng sau khai thác. Xu hướng chung trên thị trường lâm sản thế giới sẽ đòi hỏi có chứng chỉ rừng trong khi công tác quản lý rừng bền vững chưa được quan tâm.

- Sự suy thoái kinh tế thế giới từ năm 2008 đã ảnh hưởng tới sản xuất trong nước và thị trường xuất khẩu trong một vài năm tới và sẽ ảnh hưởng tới các nguồn vốn đầu tư cho sản xuât lâm nghiệp

Rừng có vai trò quan trọng trong nền kinh tế và có ý nghĩa lớn trong việc phòng hộ đầu nguồn, bảo vệ môi trường sinh thái của tỉnh.

Hoạt động bảo vệ và phát triển rừng giúp giải quyết số lao động dôi dư ở vùng trung du miền núi, góp phần nâng cao thu nhập và xoá đói giảm nghèo, giảm áp lực xấu cho xã hội.

Dự án qui hoạch ba loại rừng và sử dụng đất trống đồi núi trọc năm 2003-2010 sắp kết thúc, kết quả rà soát qui hoạch ba loại rừng mới được phê duyệt. Do vậy cần thiết xây dựng phương án qui hoạch bảo vệ phát triển rừng mới giai đoạn 2008-202 sát thực với điều kiện hiện tại và phù hợp với qui hoạch phát triển kinh tế xã hội đến 2020 của tỉnh cũng như chiến lược phát triển lâm nghiệp đến 2020 của ngành lâm nghiệp; Phát huy được lợi thế của địa phương và khắc phục được những hạn chế hiện nay.

Với chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế khá cao và phát triển mạnh công nghiệp - dịch vụ trong những năm tới sẽ tạo tiền đề cho phát triển nông lâm nghiệp cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu hàng hoá. Ngoài ra còn một số chỉ tiêu KTXH khác có ảnh hưởng tới phát triển kinh tế nông lâm nghiệp, thuỷ sản như sau:

- Tốc độ tăng trưởng Nông nghiệp (bao gồm cả Lâm nghiệp và Thuỷ sản) đạt bình quân khoảng 4% năm cho giai đoạn 2006-2010; 3,8% năm giai đoạn 2011-2015 và xấp xỉ 3,5% năm giai đoạn 2016-2020. Phát triển nông nghiệp hàng hoá; kinh tế trang trại, kinh tế rừng. Mở rộng các mô hình liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ nông lâm sản. Hộ nông dân thu nhập 50- 100 triệu đồng/ năm; Trong giai đoạn 2006-2010, UBND tỉnh đã xây dựng một số dự án kêu gọi vận động vốn đầu tư nước ngoài từ nguồn vốn ODA, FDI, NGOs…

Trong những năm tới đặc biệt là từ nay đến năm 2010, Nhà nước tập trung chỉ đạo việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu đầu tư cho các ngành, đặc biệt là ngành nông – lâm nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp, dịch vụ. Trọng tâm là gắn sản xuất nông – lâm nghiệp, thuỷ sản với phát triển công nghiệp chế biến, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm cả ở trong và ngoài nước. Phát triển đa dạng ngành nghề nông thôn, thực hiện Chương trình hành động số 47-CTr/TU của Ban Chấp hành Đảng Bộ tỉnh (khoá XVI) về nông nghiệp – nông dân - nông thôn . Quy hoạch bảo vệ và phát triển rừng của tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2009 – 2020 cũng nằm trong thuận lợi chung đã trình bày ở trên.

Theo các chỉ tiêu KTXH tỉnh, riêng năm 2009 do ảnh hưởng kinh tế thế giới, tỉnh Bắc Giang vẫn phấn đấu đạt chỉ tiêu tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) từ 7,5-8%; huy động trên 5.500 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội; giải quyết việc làm mới cho 23.500 lao động; giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 15,78%... như nghị quyết HĐND tỉnh khóa XVI, kỳ họp thứ 14 đã đề ra.

Việt nam gia nhập WTO là cơ hội thuận lợi trong việc xuất khẩu lâm sản ra thị trường thế giới. Do vậy dự báo ngành lâm nghiệp trong nước thời gian tới cũng có nhiều cơ hội cho việc phát triển mạnh mẽ như Chiến lược phát triển lâm nghiệp đến 2020 đã đề ra.

Theo chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt nam đến năm 2020 có một số dự báo phát triển liên quan đến nhiệm vụ bảo vệ và phát triển rừng Bắc giang đến 2020 như sau:

- Tốc độ tăng trưởng của ngành lâm nghiệp toàn quốc (bao gồm cả công nghiệp chế biến lâm sản và dịch vụ môi trường) từ 3,5-4%/năm. Phấn đấu đến năm 2020 giá trị sản xuất lâm nghiệp đạt khoảng 2-3% GDP quốc gia.

- Trồng rừng mới sau 2010 là 1,5 triệu ha, trồng lại rừng sau khai thác 0,3 triệu ha/năm. Trồng cây phân tán 200 triệu cây/năm.

- Xuất khẩu sản phẩm gỗ và lâm sản ngoài gỗ đạt 7,8 tỷ USD vào năm 2020.

- Dự đoán khả năng sinh lời và nhu cầu thị trường xuất khẩu dăm gỗ có triển vọng phát triển rất tốt.

• 
  Biểu 19: Dự báo thị trường lâm sản trong nước và xuất khẩu đến 2020.