BÀi giảng kinh tế thủy sản giảng viên: Nguyễn Minh Đức chưƠng 1: khái niệm về kinh tế HỌc I. Định nghĩa kinh tế học
tải về 253 Kb.
|
- Điều hướng trang này:
- Sản xuất như thế nào
- Sản xuất cho ai
Bài giảng Kinh tế thủy sản – ĐH Nông Lâm TPHCM BÀI GIẢNG KINH TẾ THỦY SẢN Giảng viên: Nguyễn Minh Đức CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM VỀ KINH TẾ HỌC I. Định nghĩa kinh tế học Trong lịch sử phát triển của kinh tế học, đã có nhiều định nghĩa và khái niệm về kinh tế. Sau những cuộc thảo luận về sản xuất và phân phối, kinh tế học được xem là một khoa học độc lập chỉ được xác định chính thức vào thời điểm xuất bản cuốn sách "Sự giàu có của các quốc gia" viết bởi Adam Smith1 năm 1776. Smith đã dùng thuật ngữ "kinh tế chính trị" để gọi tên môn khoa học này, nhưng dần dần, thuật ngữ này đã được thay thế bằng thuật ngữ "kinh tế học" từ sau năm 1870. Ông cho rằng "sự giàu có" chỉ xuất hiện khi con người có thể sản xuất nhiều hơn với nguồn lực lao động và tài nguyên sẵn có. Như vậy, theo Smith, định nghĩa kinh tế liên quan nhiều đến sự giàu có. Từ năm 1932, Lionel Robbins2 (1935) đã đưa ra một định nghĩa bao quát hơn cho kinh tế học hiện đại khi ông cho rằng kinh tế học là môn khoa học nghiên cứu hành vi con người cũng như mối quan hệ giữa nhu cầu và nguồn lực khan hiếm; trong đó có giải pháp chọn lựa cách sử dụng tài nguyên để đáp ứng các nhu cầu của con người. Theo ông, sự khan hiếm nguồn lực có nghĩa là tài nguyên không đủ để thỏa mãn tất cả mọi ước muốn và nhu cầu của mọi người. Không có sự khan hiếm và các cách lựa chọn sử dụng nguồn lực khác nhau thì sẽ không có vấn đề kinh tế nào cả. Do đó, kinh tế học, giờ đây trở thành khoa học của sự lựa chọn, bị ảnh hưởng bởi các động lực để thỏa mãn nhu cầu của con người và bởi sự sẵn có của các nguồn lực. Đến năm 1963, Oskar Lange3 khái quát môn kinh tế chính trị hay kinh tế xã hội như là một môn khoa học nghiên cứu các quy luật xã hội quy định các hoạt động sản xuất và phân phối sản phẩm nhằm thoả mãn nhu cầu của con người. Tuy nhiên, định nghĩa của Edmond Malinvaud4 (1972) có vẻ như được nhiều nhà kinh tế chấp nhận nhất khi ông ta cho rằng kinh tế là “môn khoa học nghiên cứu việc sử dụng các tài nguyên hữu hạn nhằm thoả mãn nhu cầu vô hạn của con người trong xã hội”. Như vậy, kinh tế học quan tâm đến việc sử dụng các tài nguyên hữu hạn vào các hoạt động sản xuất và phân phối sản phẩm nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu vô hạn của con người. Một trong các ứng dụng của kinh tế học là giải thích làm thế nào mà nền kinh tế, hay hệ thống kinh tế hoạt động và có những mối quan hệ nào giữa những người chơi (tác nhân) kinh tế trong một xã hội rộng lớn hơn. Những phương pháp phân tích vốn ban đầu là của kinh tế học, giờ đây, cũng được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác liên quan đến sự lựa chọn của con người trong các tình huống xã hội như tội phạm, giáo dục, gia đình, khoa học sức khoẻ, luật, chính trị, tôn giáo, thể chế xã hội hay chiến tranh. 2. Các khái niệm cơ bản trong kinh tế học 2.1. Sự khan hiếm Sự khan hiếm là sự giới hạn khả năng cung cấp về nguồn lực sản xuất, sản phẩm vật chất hay dịch vụ. Trên trái đất, tài nguyên thường có hạn và không đủ tài nguyên để sản xuất ra đủ sản phẩm thoả mãn nhu cầu dường như là vô hạn của con người. Nếu không khan hiếm, tất cả tài nguyên đều được sử dụng tự do và xã hội không có nhu cầu sử dụng tài nguyên một cách hợp lý. Vì tài nguyên là có hạn, quá trình sản xuất cần lựa chọn hình thức sử dụng tốt nhất các tài nguyên sẵn có. Trong cuộc sống, một con người thường phải sử dụng tốt nhất các tài nguyên hay nguồn lực sẵn có để phù hợp với mục đích sống của mỗi cá nhân và của toàn xã hội. Nguồn tài nguyên có hạn phải được phân phối tốt nhất cho các mục đích sử dụng khác nhau của mỗi cá nhân, mỗi đơn vị sản xuất. Để đạt được một mức thỏa mãn nhu cầu như nhau, con người thường giảm thiểu việc sử dụng nguồn lực sao cho việc sử dụng nguồn lực là tốt nhất, thỏa mãn tốt nhất nhu cầu của mình. Khi ấy, con người thường phải giải bài toán cho mục tiêu cơ bản thứ nhất của kinh tế học: tối thiểu hóa chi phí hay tối thiểu hóa nguồn lực. 2.2. Sự lựa chọn Sự khan hiếm được hình thành là do các nhu cầu, đòi hỏi của con người là vô hạn, không thể thoả mãn. Do vậy, con người cần phải có sự lựa chọn. Nếu tất cả các hoạt động của con người là hoàn hảo thì trước tiên tất cả mọi người sẽ đáp ứng nhu cầu của chính bản thân họ; những vật chất và sản phẩm có đòi hỏi cao hơn sẽ được lựa trọn trước. Như vậy, việc lựa chọn là nội dung cơ bản của kinh tế. Khi bạn không muốn làm một việc này, bạn có thể làm các công việc khác thay thế. Thời gian cũng là một tài nguyên có hạn nên phải lựa chọn các sử dụng thời gian phù hợp cho các công việc khác nhau. Trong cuộc sống, lựa chọn thường xảy ra nhất là việc sử dụng tài chính. Các nhà sản xuất thường đặt câu hỏi “Tôi nên đầu tư bao nhiêu tiền để sản xuất ra một sản phẩm mới? hay “Chúng ta có thể tiết kiệm bao nhiêu tiền khi thay đổi công nghệ?”,… Trong cuộc sống đời thường, chúng ta cũng thường đặt câu hỏi nên chi bao nhiêu tiền cho việc mua thực phẩm, quần áo, bao nhiêu tiền cho các hoạt động học tập, giải trí,... Trong một khoản kinh phí nhất định, chúng ta không thể mua một (vài) thứ này nếu như vẫn còn mong muốn mua những thứ khác hơn. Mục tiêu và nhu cầu của con người là vô hạn trong khi tài nguyên, nguồn lực là có hạn. Do đó, để lựa chọn, chúng ta cần phải quyết định hình thành hệ thống các ưu tiên về nhu cầu và đòi hỏi cũng như ưu tiên phân phối tài nguyên nhằm đạt được các nhu cầu đó. Do vậy, kinh tế trở thành môn khoa học về việc đưa ra các lựa chọn như Robbins (1932) đã khẳng định trước đây. 2.3. Mức thỏa dụng Mức thỏa dụng thể hiện sử thỏa mãn về nhu cầu của con người. Nhà sản xuất mong muốn đạt được sản lượng hay lợi nhuận cao nhất, người tiêu dùng mong muốn được hưởng thụ nhiều nhất sản phẩm và dịch vụ. Một giả định quan trọng trong kinh tế là trong cuộc sống, con người thường đưa ra các quyết định đúng đắn để thỏa mãn cao nhất nhu cầu hay mong muốn của mình. Như vậy, trong việc lựa chọn các sản phẩm (để sản xuất hay để tiêu dùng), ta có thể nói sản phẩm được lựa chọn luôn là sản phẩm thoả mãn nhất đối với người lựa chọn trong điều kiện của họ. Trong nuôi thủy sản, người nuôi cá thường gặp phải các vấn đề trong lựa chọn đối tượng nuôi, lựa chọn mua các loại thức ăn và hoá chất khác nhau do tiềm lực kinh tế của họ bị hạn chế. Các nhà quản lý thủy sản cũng có thể phải đưa ra các quyết định sử dụng một thủy vực cho việc đầu tư vào khai thác tự nhiên hay nuôi trồng thuỷ sản. Cũng tương tự như người dân, các nhà quản lý cũng gặp phải khó khăn về tài chính và những rang buộc khác. Do vậy, họ có thể quyết định vừa có sản phẩm đánh bắt thông qua khai thác quy mô nhỏ vừa có sản phẩm nuôi thủy sản. Thông thường, việc đưa ra quyết định không chỉ trong giới hạn giữa hai hình thức lựa chọn mà trong vô số khả năng khác nhau. Sơ đồ 1 thể hiện hình thức lựa chọn hữu hiệu trong sản xuất nuôi thủy sản với hai sản phẩm được lựa chọn là tôm và cá. Ta có thể thấy trên sơ đồ gồm 2 vùng, vùng có thể thực hiện được (bên dưới đường cong) và vùng không thể thực hiện được (bên trên đường cong).
 Sơ đồ 1: Đường cong thay thế trong sản xuất
Đường cong phản ánh các cách kết hợp để có các mức sản lượng khác nhau của hai loại sản phẩm được gọi là đường giới hạn sản xuất (production possibility frontier). Nếu sản xuất ở một điểm kết hợp nằm dưới đường cong này, người sản xuất chưa sử dụng hết các nguồn lực của họ. Nhà sản xuất thường mong muốn mở rộng đường giới hạn này ra xa gốc tọa độ hơn, khi đó họ sẽ sản xuất nhiều tôm và nhiều cá hơn. Tuy nhiên, họ chỉ có thể đạt được điều này khi họ sử dụng nhiều nguồn lực hơn hay gia tăng năng suất của việc sử dụng nguồn lực. Cùng với một mức chi tiêu nhất định, người tiêu dùng cũng mong muốn mua được những số lượng cao nhất của các sản phẩm khác nhau để có thể đạt được mức thỏa mãn cao nhất. Việc mong muốn mở rộng sự thỏa dụng chính là việc làm thế nào để giải bài toán cho mục tiêu cơ bản thứ hai của kinh tế học: tối đa hóa sự thỏa dụng, từ đó, thỏa mãn nhu cầu vô hạn của con người. 2.4 Chi phí cơ hội Đường cong giới hạn sản xuất có chiều hướng đi xuống thể hiện rằng: trong giới hạn của một đơn vị nguồn lực, việc gia tăng sản lượng của một loại sản phẩm sẽ làm giảm sản lượng của sản phẩm thay thế. Hay nói cách khác, đường cong phản ánh giá trị của một loại sản phẩm theo sản phẩm khác. Đây chính là giá trị cơ hội hoặc giá trị của một cơ hội đã bị bỏ qua để thay thế bằng một cơ hội mới. Khi một tài nguyên được sử dụng cho một mục tiêu, chi phí cơ hội của sự lựa chọn đó là giá trị của sự lựa chọn tốt nhất đã bị bỏ qua. Khi thực hiện một sự lựa chọn, ta có thể đánh giá tính hợp lý bằng cách so sánh lợi ích mà sự lựa chọn đó tạo ra với chi phí cơ hội của nó. 2.5 Ba câu hỏi cơ bản của kinh tế Kinh tế học nghiên cứu các vấn đề trong quá trình sản xuất và phân phối các sản phẩm, các dịch vụ; nghiên cứu ứng xử của con người trong việc lựa chọn các phương thức sản xuất, các hình thức sử dụng các nguồn lực nhằm thoả mãn nhu cầu và đòi hỏi của con người. Kinh tế học quan tâm đến tất cả các công đoạn từ sản xuất, phân phối và tiêu thụ sản phẩm, kể cả hành vi của người sản xuất, sự thay đổi của thị trường và phản ứng thị hiếu của người tiêu thụ đối với một loại sản phẩm. Như vậy, nghiên cứu kinh tế nhằm trả lời các câu hỏi:
Sản xuất cái gì? Vì nguồn lực khan hiếm nên không thể dễ dàng đáp ứng mọi nhu cầu của con người. Trong một mức nguồn lực, một trữ lượng tài nguyên hiện có, con người phải lựa chọn để sản xuất một số loại hàng hóa nhất định. Việc lựa chọn loại hàng hóa, dịch vụ gì nên được ưu tiên sản xuất sẽ được căn cứ vào nhiều yếu tố, ví dụ như cầu của thị trường, khả năng về các yếu tố đầu vào của doanh nghiệp, tình hình cạnh tranh, giá cả trên thị trường. Trong nền kinh tế thị trường, giá cả sẽ là tín hiệu trực tiếp nhất giúp người sản xuất quyết định sản xuất cái gì. Câu hỏi thứ nhất này có thể được hiểu như là: "Sản phẩm và dịch vụ nào sẽ được sản xuất?". Trong nền kinh tế thị trường, sự tương tác giữa người mua và người bán vì lợi ích cá nhân sẽ xác định sản phẩm và dịch vụ nào sẽ được sản xuất. Adam Smith (1776) đã cho rằng sự cạnh tranh giữa các nhà sản xuất sẽ đem lại lợi ích cho toàn xã hội. Sự cạnh tranh làm cho các nhà sản xuất cung cấp các sản phẩm thỏa mãn nhu cầu của người tiêu dùng. Trong việc tìm kiếm lợi nhuận, nhà sản xuất cố gắng cung cấp các sản phẩm có chất lượng cao hơn nhằm phục vụ tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng. Điều này có thể giải thích tại sao người tiêu dùng có "quyền tối thượng" xác định những sản phẩm và dịch vụ nào sẽ được sản xuất. Các hoạt động tiếp thị của các công ty lớn có thể ảnh hưởng đáng kể đến cầu tiêu dùng trong ngắn hạn. Nếu vì lý do nào đó, người tiêu dùng mong muốn tiêu dùng sản phẩm nhiều hơn, điều này sẽ làm tăng cầu. Trong ngắn hạn, sự gia tăng cầu có thể làm tăng giá cả của sản phẩm, lượng sản xuất cũng tăng lên và lợi nhuận của các công ty trong ngành cũng cao hơn. Lợi nhuận cao trong ngành sẽ hấp dẫn các công ty mới gia nhập thị trường trong dài hạn và vì vậy cung thị trường sẽ tăng lên. Sự tăng cung sẽ làm cho giá cả hàng hóa giảm xuống trong khi đó lượng bán vẫn tiếp tục tăng lên. Lợi nhuận trong ngắn hạn do sự gia tăng cầu trong ngắn hạn dần dần sẽ bị mất đi khi giá giảm xuống. Do đó, theo Adam Smith (1776), giá cả thị trường được hình thành là do “bàn tay vô hình” của thị trường can thiệp. Chương 2 sẽ giải thích rõ ràng hơn vai trò và sự tương tác giữa cung và cầu này.
Vấn đề này liên quan đến việc xác định những nguồn lực nào được sử dụng và phương pháp để sản xuất ra những sản phẩm và dịch vụ. Chẳng hạn để sản xuất ra điện, các quốc gia có thể xây dựng các nhà máy nhiệt điện, thủy điện, điện gió, điện hạt nhân. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp sản xuất nào còn phải xem xét trên khía cạnh hiệu quả kinh tế - xã hội, nguồn lực và trình độ khoa học kỹ thuật của mỗi quốc gia. Trong nền kinh tế thị trường, các nhà sản xuất vì mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận sẽ phải tìm kiếm các nguồn lực có chi phí thấp nhất có thể (giả định với số lượng và chất lượng sản phẩm không thay đổi). Các phương pháp và công nghệ sản xuất mới chỉ có thể được chấp nhận khi chúng giúp cho các nhà sản xuất tối thiểu hóa việc sử dụng các nguồn lực sản xuất để làm giảm chi phí sản xuất, từ đó gia tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm làm ra. Một lần nữa, "bàn tay vô hình" của thị trường (Adam Smith, 1776) dẫn dắt cách thức sử dụng nguồn lực để đem lại giá trị sử dụng cao nhất. Trong thương mại quốc tế, một số quốc gia lựa chọn tập trung sản xuất một số hàng hóa và trao đổi với các quốc gia khác. Vấn đề này liên quan đến việc xem xét chi phí cơ hội và bằng cách so sánh chi phí tương đối trong việc sản xuất các hàng hóa, các quốc gia sẽ tập trung vào sản xuất những loại hàng hóa có chi phí cơ hội thấp nhất và trao đổi chúng để có được các sản phẩm khác. Sản xuất cho ai?Sau khi xác định được loại hàng hóa, dịch vụ được sản xuất và phương pháp sản xuất các loại sản phẩm đó, nhà sản xuất còn phải trả lời câu hỏi cơ bản thứ ba là "Sản xuất cho ai?". Câu hỏi này liên quan đến việc lựa chọn người tiêu dùng và lựa chọn cách thức phân phối các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ được sản xuất ra tới tay người tiêu dùng như thế nào. Trong nền kinh tế thị trường, thu nhập và giá cả xác định ai sẽ nhận hàng hóa và dịch vụ cung cấp. Điều này được xác định thông qua tương tác của người mua và bán trên thị trường sản phẩm và thị trường nguồn lực. Thu nhập chính là nguồn tạo ra năng lực mua sắm của các cá nhân và phân phối thu nhập được xác định thông qua: tiền lương, tiền lãi, tiền cho thuê và lợi nhuận trên thị trường nguồn lực sản xuất. Trong nền kinh tế thị trường, những ai có nguồn tài nguyên thiên nhiên, lao động, vốn và kỹ năng quản lý cao hơn sẽ nhận thu nhập cao hơn. Với thu nhập này, các cá nhân trong vai trò là người tiêu dung sẽ đưa ra quyết định nên mua loại sản phẩm nào và số lượng mua là bao nhiêu trên thị trường sản phẩm. Giá sản phẩm sẽ định hướng cách thức phân bổ nguồn lực cho những ai mong muốn trả với mức giá thị trường. Vì nguồn lực là khan hiếm, số lượng sản phẩm và dịch vụ cung ứng cho thị trường cũng hạn chế, người tiêu dùng cũng sẽ cạnh tranh để có những sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của mình. Trong thị trường cạnh tranh tự do, sản phẩm sẽ thuộc về người có khả năng trả giá cao nhất cho sản phẩm hay dịch vụ khan hiếm. Tuy nhiên, vấn đề này sẽ được chính phủ xem xét và điều tiết thông qua các chính sách về thuế, giá cả và trợ cấp, nhằm đảm bảo cho cả những người nghèo, khó khăn, có thu nhập thấp cũng được hưởng những thành quả từ nguồn lực của xã hội. Vì nguồn lực là khan hiếm, người tiêu dùng cũng không thể mua tất cả các sản phẩm và dịch vụ hiện có trên thị trường. Trong mức thu nhập hữu hạn, họ phải lựa chọn để có những sản phẩm và dịch vụ thỏa mãn tốt nhất nhu cầu của họ theo hai mục tiêu cơ bản của kinh tế: tối đa hóa sự thỏa dụng và tối thiểu hóa chi phí. Do đó, khi trả lời được câu hỏi “sản xuất cho ai?”, nhà sản xuất phải cung cấp cho khách hang của mình những sản phẩm có chất lượng cao nhất, với số lượng nhiều nhất và với giá cả hợp lý nhất. Sự canh tranh trong tiêu dung và cạnh tranh trong sản xuất làm cho việc áp dụng kinh tế học vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh ngày càng hấp dẫn và hữu ích hơn.
- Vốn: bao gồm vốn tư bản và vốn vật chất - Lao động: khả năng lao động, nghiệp vụ chuyên môn của con người được sử dụng vào quá trình sản xuất - Kỹ năng quản lý: khả năng của người lãnh đạo đơn vị kinh tế, khả năng kết hợp các nguồn tài nguyên sẵn có để tạo ra những sản phẩm đáp ứng tốt nhất cho nhu cầu của người tiêu dùng. Tuy nhiên trên quan điểm của kinh tế phát triển, Ellis (2000) cho rằng bất kỳ một tổ chức hay cá nhân nào đều phát triển kinh tế và đa dạng sinh kế dựa trên năm loại nguồn lực kinh tế sau: 
Hình 2. Naêm loaïi nguoàn löïc kinh tế 3.1 Nguoàn Löïc Töï Nhieân
3.2 Nguoàn Löïc Taøi Chính
3.3 Nguoàn Löïc Vaät Chaát
3.4 Nguoàn Löïc Lao Ñoäng
3.5 Nguoàn Löïc Xaõ Hoäi
Cũng theo Ellis (2000), năm loại nguồn lực kinh tế có tác động qua lại và chuyển hóa lẫn nhau. Nếu một quốc gia, một tổ chức kinh tế hay một cá nhân giàu có về một loại nguồn lực trong năm loại trên, quốc gia đó, tổ chức đó, cá nhân đó đều có thể sử dụng nguồn lực đó để chuyển hóa sang các loại nguồn lực khác. Tuy nhiên, hiệu quả của việc chuyển hóa các nguồn lực và kết hợp chúng với nhau trong quá trình sản xuất kinh doanh đòi hỏi rất lớn vào kỹ năng quản trị, sự nhạy bén kinh tế của người lãnh đạo. 4. Phân loại kinh tế Kinh tế học bao gồm cả kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc. Trong khi kinh tế học thực chứng đưa ra các nhận định có thể chứng minh hay bác bỏ được với các chứng cứ, số liệu và các phương pháp thống kê toán học, kinh tế học chuẩn tắc đưa ra những nhận xét mang tính lý luận và không thể cưng minh hay bác bỏ được thông qua các nghiên cứu, khảo nghiệm,… Trong nghiên cứu kinh tế, người ta thường chia ra làm hai loại kinh tế chính, đó là kinh tế vi mô và kinh tế vĩ mô. Kinh tế vi mô nghiên cứu về các đơn vị kinh tế cụ thể trong nền kinh tế nói chung. Kinh tế vi mô tập trung vào một đơn vị kinh tế hoặc tập hợp của các đơn vị khác nhau trong nền kinh tế, liên quan đến việc nghiên cứu các mối quan hệ giữa các đơn vị sản xuất với nhau. Trong khi đó, kinh tế vĩ mô quan tâm đến toàn ngành kinh tế, nghiên cứu các chức năng của hệ thống kinh tế nhằm phù hợp với các vấn đề về tăng trưởng, lạm phát, đình trệ hay thất nghiệp ở mức độ quốc gia hoặc ở mức ngành kinh tế như nông nghiệp, thuỷ sản.... Ngày nay, kinh tế học còn được chia ra rất nhiều chuyên ngành nhỏ như: kinh tế nông nghiệp, kinh tế ứng dụng, kinh tế phát triển, kinh tế tài nguyên môi trường, kinh tế tài chính, kinh tế ngoại thương, kinh tế lượng, chính sách kinh tế, kinh tế công… 5. Các hệ thống kinh tế Các hệ thống kinh tế được hình thành dựa trên các hình thức sử dụng tài nguyên. Các hệ thống kinh tế không hoàn toàn phụ thuộc hoặc không cần thiết phải liên quan đến hệ thống chính trị. Hơn nưa, tất cả các hệ thống kinh tế đều phải đưa ra các quyết định về:
Một hệ thống kinh tế sẽ được đánh giá thông qua việc liệu hệ thống đó có mang lại hiệu quả cao nhất trong giới hạn tài nguyên và công nghệ cho phép. Hay nói cách khác, việc sản xuất ra các loại sản phẩm phải đảm bảo có lợi và tối đa hoá phúc lợi xã hội và lợi ích cộng đồng. Tài nguyên thiên nhiên Sinh thái Môi trường  
 
Trang trại gia đình
Каталог: data -> nmduc nmduc -> Chim dơi bốn sọc Striped mono; Striped fingerfish Thông tin chung General information nmduc -> Cá Tứ vân; Xê can Tiger barb; Sumatra barb Thông tin chung General information nmduc -> Cá Sặc ánh trăng; Sặc bạc Moonlight gourami Thông tin chung General information nmduc -> HIỆn trạng kinh doanh cá CẢnh biển tại thành phố HỒ chí minh nguyễn Ngọc Quyến, Vũ Cẩm Lương và Nguyễn Minh Đức nmduc -> Cá Tai tượng phi châu; Heo lửa Oscar Thông tin chung General information nmduc -> Nâu Spotted scat Thông tin chung General information nmduc -> Cá tỳ bà Suckermouth catfish; Spotted pleco Thông tin chung General information nmduc -> PHẦN 2 kinh tế SẢn xuất thủy sản chưƠng 3: SẢn xuất thủy sản I. Mục đích của sản xuất nmduc -> Cá Tứ vân; Xê can Tiger barb; Sumatra barb Thông tin chung General information nmduc -> Nguyen minh duc tải về 253 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|