Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé y tÕ ViÖn dinh d­ìng Ph¹m hoµng h­ng HiÖu qu¶ cña truyÒn th ng tÝch cùc ®Õn ®a d¹ng ho¸ b÷a ¨n vµ

Ch­¬ng 4
bµn luËn

4.1.1. T×nh tr¹ng dinh d­ìng ë trÎ em t¹i céng ®ång nghiªn cøu

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i tû lÖ SDD thÓ thÊp cßi 50,4% (b¶ng 3.5) thuéc møc rÊt cao vÒ YNSKC§ cña TCYTTG vµ cao h¬n nhiÒu so víi tû lÖ SDD thÊp cßi chung trong toµn quèc 30,7% vµ cña khu vùc vïng n«ng th«n lµ 40,6%[41][42], cña Huúnh V¨n Nªn vµ CS(2003)[51] t¹i An Giang 30,9%, ghi nhËn cña Ph¹m v¨n Phó, NguyÔn Xu©n Ninh, Ph¹m Duy T­êng(2005) t¹i Qu¶ng nam lµ 29,5%[57] . Theo NguyÔn C«ng KhÈn[41] th× do møc sèng vïng ®« thÞ cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n, khu vùc n«ng th«n mÆc dÇu ®· cã nhiÒu dù ¸n gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng SDD cÊp tÝnh. Tuy vËy, ®èi víi SDD thÓ thÊp cßi cÇn cã thªm nhiÒu thêi gian. Ph©n tÝch theo nhãm tuæi (b¶ng 3.6) cho thÊy tû lÖ SDD thÓ thÊp cßi còng t¨ng nhanh tõ 18,9% ë nhãm trÎ 0-12 th¸ng lªn 50,6% ë nhãm trÎ 13-24 th¸ng vµ tiÕp tôc duy tr× møc cao trªn 50% ë c¸c nhãm trÎ lín h¬n.

Tû lÖ SDD thÓ gÇy cßm trong nghiªn cøu cña chóng t«i lµ 5,2% thuéc vÒ møc trung b×nh vÒ YNSKC§ cña TCYTTG. Tû lÖ SDD thÓ gÇy cßm ë møc t­¬ng ®­¬ng nhau t¹i hai x· nghiªn cøu (b¶ng 3.7). So víi kÕt qu¶ ®iÒu tra ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau trong toµn quèc cña viÖn Dinh d­ìng quèc gia [41][42]lµ 7,7% th× kÕt qu¶ cña chóng t«i thÊp h¬n. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ nµy t­¬ng ®­¬ng víi ghi nhËn cña Phan ThÞ Liªn Hoa vµ CS (2002) còng t¹i Thõa Thiªn HuÕ [19]. Tû lÖ SDD thÓ gÇy cßm qua c¸c nhãm tuæi t¨ng lªn cã ý nghÜa (p<0,05) tõ 3,1% ë nhãm <12 th¸ng t¨ng lªn 10,7% ë nhãm tuæi 13-24 th¸ng vµ chØ duy tr× ë møc cao trªn 4,5% ë c¸c nhãm tiÕp theo. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi ghi nhËn cña NguyÔn C«ng KhÈn vµ CS[42] tuy vËy, trong nghiªn cøu cña chóng t«i, nh÷ng nhãm tuæi tiÕp theo møc SDD thÓ gÇy cßm duy tr× ë møc thÊp h¬n.

Ph©n tÝch t×nh tr¹ng dinh d­ìng ë trÎ em<60 th¸ng, cho 3 chØ sè, theo quÇn thÓ tham kh¶o NCHS 1977 vµ WHO 2005: Tõ n¨m 1980, TCYTTG ®· dùa trªn c¸c sè liÖu cña Trung t©m Thèng kª søc khoÎ cña Hoa kú (NCHS) lµm quÇn thÓ tham kh¶o ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d­ìng trÎ em. Do quÇn thÓ nµy thu thËp tõ hai nguån kh¸c nhau vÒ thêi gian vµ c¸ch chän mÉu: trÎ <2tuæi tõ c¸c nghiªn cøu däc Fels ë Yellow Spring bang Ohio, trong thêi gian 1929 ®Õn 1975. PhÇn lín trÎ trong nghiªn cøu nµy ®­îc nu«i b»ng s÷a nh©n t¹o vµ ¨n bæ sung sím. TrÎ >2 tuæi , sè liÖu ®­îc lÊy tõ nguån ®iÒu tra c¾t ngang tõ 1960-1970 ë Mü. Do sù kh¸c biÖt kh¸ lín cña chiÒu cao tr­íc 2 tuæi ( chiÒu cao n»m) vµ sau 2 tuæi (chiÒu cao ®øng) do vËy ®­êng ph©n phèi c©n nÆng v« t×nh ®· bao gåm mét sè trÎ thõa c©n. V× v©y, khi sö dông quÇn thÓ tham chiÕu NCHS sÏ cã mét phÇn “kh«ng b×nh th­êng” v× bá sãt trÎ thõa c©n mµ vÉn ®­îc coi lµ b×nh th­êng. H¬n n÷a quÇn thÓ nµy kh«ng thÝch hîp cho nh÷ng trÎ ®­îc nu«i b»ng s÷a mÑ. Do tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy ®èi víi søc khoÎ. TCYTTG ®· quyÕt ®Þnh r»ng cÇn cã bé tham kh¶o míi. KhuyÕn c¸o nµy ®· ®­îc TCYTTG phª duyÖt n¨m 1994 vµ ®­îc thùc hiÖn nghiªn cøu tõ 1997 ®Õn 2003. Sau khi hoµn thµnh phÇn xö lý sè liÖu. Th¸ng 4/2006, TCYTTG ®· xuÊt b¶n cuèn” ChuÈn t¨ng tr­ëng trÎ em”. Khi sö dông quÇn thÓ tham chiÕu míi cña TCYTTG so s¸nh víi sè liÖu ph©n tÝch theo quÇn thÓ tham chiÕu NCHS (b¶ng 3.9) chóng t«i cã mét sè nhËn xÐt sau: Tû lÖ SDD thÓ nhÑ c©n(CN/T) ë trÎ <60 th¸ng theo quÇn thÓ tham kh¶o WHO 2005 28,1% thÊp h¬n cã ý nghÜa(p<0,05) khi so s¸nh víi cïng víi chØ sè ®ã theo quÇn thÓ tham kh¶o NCHS 1977 lµ 33,3% (biÓu ®å 3.4). Tû lÖ SDD thÓ thÊp cßi(CC/T) ë trÎ <60 th¸ng theo quÇn thÓ tham kh¶o WHO 2005 lµ 58,2% l¹i cao h¬n cã ý nghÜa(p<0,01) khi so s¸nh cïng chØ sè ®ã víi quÇn thÓ tham kh¶o NCHS 1977 lµ 50,5% (biÓu ®å 3.5). Tû lÖ SDD thÓ gÇy cßm (CN/CC) ë trÎ <60 th¸ng theo quÇn thÓ tham kh¶o WHO 2005 6,1% cao h¬n khi so s¸nh víi cïng víi chØ sè ®ã theo quÇn thÓ tham kh¶o NCHS 1977 lµ 5,2%(biÓu ®å 3.6) tuy nhiªn, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa (p>0,05). Do ®©y lµ quÇn thÓ tham chiÕu míi mÆc dÇu cã rÊt nhiÒu ­u ®iÓm nh­ng v× phÇn lín tµi liÖu tham kh¶o so s¸nh trong nghiªn cøu cña chóng t«i c¸c t¸c gi¶ ®Òu sö dông quÇn thÓ NCHS. V× v©y, ®Ó so s¸nh cã sù t­¬ng ®ång chóng t«i ph©n tÝch kÕt qu¶ can thiÖp cña m×nh theo quÇn thÓ tham chiÕu NCHS[223][224].

4.1.2. T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em taÞ céng ®ång nghiªn cøu.

Nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy (biÓu ®å 3.8) tû lÖ thiÕu m¸u chung ë trÎ em løa tuæi 6-24 th¸ng t¹i céng ®ång nghiªn cøu lµ 54,5% thuéc møc nÆng vÒ YNSKC§. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt (p>0,05) vÒ tû lÖ thiÕu m¸u trÎ em t¹i hai x·: x· Phong s¬n lµ 57.1% vµ x· Phong xu©n lµ 52%. KÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i 6 tØnh ®¹i diÖn ViÖt Nam cña NguyÔn Xu©n Ninh vµ CS (2006)[54] vÒ tû lÖ thiÕu m¸u chung ë trÎ em < 5 tuæi lµ 34,1%. Theo t¸c gi¶[54] tû lÖ nµy ®· gi¶m ®i râ rÖt so víi n¨m 1995 nh­ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng gi¶m nµy lµ do tû lÖ thiÕu m¸u gi¶m ®i ë nhãm trÎ 24-60 th¸ng. Tû lÖ thiÕu m¸u ë nhãm trÎ 0-24 th¸ng vÉn cßn cao 51,2% t­¬ng ®­¬ng víi sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1995. So s¸nh víi kÕt qu¶ cña NguyÔn C«ng khanh vµ CS(1987) [130][131] th× kÕt qu¶ trong nghiªn cøu cña chung t«i møc thÊp h¬n. C¸c t¸c gi¶ [130][131] còng ghi nhËn tÇn suÊt thiÕu m¸u cao nhÊt lµ løa tuæi 6-24 th¸ng: 60,1% vïng ®ång b»ng vµ 65% vïng miÒn nói. KÕt qu¶ nghiªn cøu Ph¹m V¨n Phó vµ CS(2005)[57] t¹i Nói thµnh vµ Th¨ng b×nh, Qu¶ng nam, cña Phan ThÞ Liªn Hoa vµ CS (2003)[19] vÒ thùc tr¹ng thiÕu m¸u cña trÎ em 2-60 th¸ng tuæi t¹i Thñy phï, H­¬ng thñy, Thõa Thiªn HuÕ cho còng cho thÊy tû lÖ thiÕu m¸u lµ 60,9%. Trong khi , nghiªn cøu cña Tr­¬ng Ngäc Lan vµ CS (1996)[45] t¹i B×nh ®Þnh víi tû lÖ thiÕu m¸u ë trÎ em thÊp h¬n lµ 36,98%. KÕt qu¶ cña sù chªn lÖch trªn cã thÓ ®ã lµ biÓu hiÖn vÒ møc ®é thiÕu m¸u trÎ em kh¸c nhau ë nh÷ng vïng sinh th¸i kh¸c nhau. Còng cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña sù kh«ng ®ång ®Òu trong kü thuËt chän mÉu hoÆc lµ sù kh¸c nhau vÒ thêi ®iÓm nghiªn cøu cña mçi t¸c gi¶. Nh­ng dï sao nã vÉn nªu lªn mét bøc tranh chung lµ tû lÖ thiÕu m¸u cßn cao ë trÎ em <5 tuæi ë n­íc ta. Theo TCYTTG [212][213]th× thiÕu m¸u ë trÎ em vÉn cßn lµ vÊn ®Ò YNSKC§. Tû lÖ thiÕu m¸u trÎ em t¹i c¸c n­íc kh«ng c«ng nghiÖp møc cao 39% nhãm tuæi 0-4 vµ møc rÊt cao 48,1% ë nhãm tuæi 5-14. T¹i c¸c n­íc c«ng nghiÖp tû lÖ nµy thÊp h¬n møc trung b×nh 20,1% ë nhãm tuæi 0-4 vµ møc nhÑ 5,9% ë nhãm tuæi 5-14.

Trªn thÕ giíi nh×n chung tû lÖ thiÕu m¸u ë nhãm tuæi häc ®­êng(5-14 tuæi) ë møc rÊt cao 53% cao h¬n nhãm trÎ tuæi tiÒn häc ®­êng (0-4 tuæi) 43%. Khu vùc §«ng Nam ¸ tû lÖ thiÕu m¸u ë c¶ hai nhãm tuæi nµy ë møc rÊt cao>50%. KÕ tiÕp lµ Ch©u Phi tû lÖ thiÕu m¸u møc rÊt cao ë nhãm tuæi häc ®­êng vµ møc cao víi nhãm trÎ tiÒn häc ®­êng. C¸c n­íc kh«ng c«ng nghiÖp ch©u Mü vµ §«ng ®Þa Trung H¶i tû lÖ thiÕu m¸u ë c¶ hai nhãm tuæi nµy ë møc cao. Riªng c¸c n­íc kh«ng c«ng nghiÖp T©y Th¸i b×nh d­¬ng thiÕu m¸u møc rÊt cao ë nhãm trÎ häc ®­êng 56,9% vµ møc nhÑ ë nhãm trÎ tiÒn häc ®­êng. Mét sè n­íc cã tû lÖ thiÕu m¸u cao nh­ Nepal 68,8%, Pakistan 65,0%, Srinlanka 53,0%, KaZakhstanb 50,1%, Indonesia 45,0%.

Theo NguyÔn Xu©n Ninh[54] vÊn ®Ò h¹ thÊp thiÕu m¸u hiÖn nay còng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, theo Marson[54] th× gÇn ®©y tû lÖ thiÕu m¸u vÉn gi¶m mét c¸ch chËm ch¹p ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Cho ®Õn nay WHO vÉn ch­a ®­a ra ®­îc ph¸c ®å phßng vµ ®iÒu trÞ thiÕu m¸u ë trÎ em mét c¸ch cã hiÖu qu¶.

KÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng t«i (b¶ng 3.11) cho thÊy møc ®é thiÕu m¸u ë trÎ em løa tuæi 6-24 th¸ng chñ yÕu lµ thiÕu m¸u nhÑ 23,2%, thiÕu m¸u trung b×nh lµ 29,3% vµ thiÕu m¸u nÆng víi tû lÖ thÊp 2%. NhËn xÐt nµy phï hîp víi nhËn xÐt cña Phan Liªn Hoa vµ CS (2003)[19] t¹i Thñy phï, H­¬ng thñy Thõa thiªn HuÕ còng nh­ nhËn xÐt cña Tr­¬ng Ngäc Lan vµ CS(1996) [45] t¹i B×nh ®Þnh. NguyÔn C«ng Khanh vµ CS [7][38][127][128] còng cho r»ng thiÕu m¸u ë trÎ 6-24 th¸ng ë c¸c vïng kh¸c nhau t¹i ViÖt nam chñ yÕu lµ thiÕu m¸u nhÑ, hiÕm gÆp thiÕu m¸u trung b×nh vµ rÊt hiÕm gÆp thiÕu m¸u nÆng. Trong nghiªn cøu cña chóng t«i tû lÖ thiÕu m¸u nhÑ 23,2%, trung b×nh 29,3% . Nghiªn cøu cña Vò ThÞ BÝch V©n vµ CS (2006) t¹i Th¸i Nguyªn th× thiÕu m¸u nhÑ lµ 50,8%, trung b×nh lµ 39,0% cao h¬n nhiÒu trong nghiªn cøu cña chóng t«i vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c. Cã thÓ lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña nhãm t¸c gi¶ t¹i Th¸i nguyªn lµ trÎ em thiÕu m¸u nhËp viÖn trong khi nghiªn cøu cña chóng t«i ®­îc tiÕn hµnh t¹i c«ng ®ång. §©y lµ ®iÓm thuËn lîi cho chóng t«i khi ®Æt vÊn ®Ò can thiÖp vÒ t×nh tr¹ng thiÕu m¸u cho c¶ ®èi t­îng bµ mÑ, trÎ em t¹i céng ®ång nghiªn cøu b»ng biÖn ph¸p can thiÖp dinh d­ìng: Xóc tiÕn, c¶i thiÖn §a d¹ng ho¸ b÷a ¨n, c¶i thiÖn t×nh tr¹ng vi chÊt dinh d­ìng ë bµ mÑ trÎ em gãp phÇn h¹ thÊp tû lÖ thiÕu m¸u t¹i céng ®ång nghiªn cøu.

4.1.3. T×nh tr¹ng dinh d­ìng ë phô n÷ 20-35 tuæi

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i tû lÖ TNLTD ë phô n÷ løa tuæi 20-35 chung t¹i céng ®ång nghiªn cøu lµ 26,3%, trong ®ã Phong s¬n lµ 23,7% vµ Phong xu©n 30,5%. Chñ yÕu lµ TNLTD thÓ nhÑ 21,2%, trung b×nh 4,4% vµ nÆng 0,7%.(b¶ng 3.1), Tû lÖ TNLTD chung ë nhãm bµ mÑ tuæi 29-39 lµ 23,6% vµ ë nhãm bµ mÑ tuæi 30-35 lµ 26,9%(b¶ng3.2) Kh«ng cã sù kh¸c biÖt. Tû lÖ TNLTD trong nghiªn cøu cña chóng t«i ë møc cao theo møc ph©n lo¹i YNSNKC§ theo TCYTTG. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ cña ViÖn Dinh d­ìng Quèc gia vµ Tæng côc thèng kª[41] vÒ tiÕn triÓn cña t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña bµ mÑ vµ trÎ em vµ hiÖu qu¶ cña ch­¬ng tr×nh can thiÖp ë ViÖt nam giai ®o¹n 1999-2004 th× chØ sè khèi (BMI) cña bµ mÑ ViÖt nam n¨m 2004 lµ 22,9%. Tû lÖ thiÕu n¨ng l­îng tr­êng diÔn cã xu h­íng gi¶m tõ 26,7% n¨m 2000 xuèng cßn 22,9% n¨m 2004, tû lÖ nµy thay ®æi theo vïng sinh th¸i, vïng cã tû lÖ thiÕu n¨ng l­îng tr­êng diÔn cao nhÊt lµ vïng T©y b¾c 26,1%, vïng B¾c trung bé lµ 25,7%. DiÔn biÕn TNLTD còng kh¸c nhau ë hai vïng : thµnh thÞ vµ n«ng th«n qua c¸c thêi kú 1987-2004. KÕt qu¶ ph©n tÝch còng cho thÊy TNLTD bµ mÑ TNLTD kh«ng liªn quan tíi SDD nhÑ c©n vµ thÊp cßi ë trÎ em. Nh­ng con cña bµ mÑ TNLTD cã nguy c¬ SDD gÇy cßm cao h¬n 1,6 lÇn so víi c¸c bµ mÑ t×nh tr¹ng dinh d­ìng b×nh th­êng. Nh­ vËy, TNLTD ë ng­êi mÑ cã liªn quan ®Õn SDD thÓ gÇy cßm( thÓ cÊp tÝnh do trÎ thiÕu ¨n t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra). Nh­ vËy, Tû lÖ TNLTD trong nghiªn cøu cña chóng t«i cao sè liÖu ®iÒu tra chung cña toµn quèc tuy nhiªn, kÕt qu¶ nµy t­¬ng ®­¬ng kÕt qu¶ ®iÒu tra toµn quèc vÒ tû lÖ TNLTD ë khu vùc B¾c miÒn Trung. KÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng t«i ®èi chiÕu víi ph©n lo¹i møc YNSKC§ cña TCYTTG vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra cña ViÖn Dinh d­ìng quèc gia ®· cho thÊy ®­îc thùc tr¹ng cña t×nh tr¹ng dinh d­ìng cña bµ mÑ t¹i céng ®ång nghiªn cøu lµ vÊn ®Ò nghiªm träng vµ cã tÝnh cÊp b¸ch, cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c t¸c ®éng can thiÖp cña nhµ n­íc vÒ mÆt Y tÕ ®èi víi céng ®ång.

T×nh tr¹ng thiÕu n¨ng l­îng tr­êng diÔn(TNLTD) ë phô n÷ lµ mét vÊn ®Ò søc khoÎ ®­îc quan t©m trªn thÕ giíi. Theo TCYTTG (1994) 21% phô n÷ løa tuæi 15-49 bÞ TNLTD. Theo Syed.M.A vµ Alyane.A[185], 17% phô n÷ ë Bangladesh bÞ TNLTD. ë Zimbabwe18% phô n÷ [93] bÞ TNLTD trong khi phô n÷ ë Ethiopian 57% vµ 61% phô n÷ ë Ên ®é bÞ TNLTD. Nghiªn cøu ë Bihar [186] mét trong nh÷ng bang chËm ph¸t triÓn nhÊt phÝa B¾c Ên ®é tõ 1998-2003 cho thÊy 71,2% phô n÷ ë ®©y TNLTD ë c¸c møc ®é kh¸c nhau: 9,5% TNLTD ®é 3, 17,1% TNLTD ®é 2 vµ 44,6% TNLTD ®é 1. Nghiªn cøu cña Nurdiati vµ CS t¹i Purworejo Indonesia cho thÊy 17% Phô n÷ ë ®©y TNLTD. Mét ph©n tÝch håi quy ®a biÕn ®­îc so s¸nh gi÷a nhãm phô n÷ b×nh th­êng vµ TNLTD cho thÊy TNLTD th­êng gÆp ë nhãm trÎ hoÆc giµ h¬n 30-39 tuæi, kh«ng sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai, kh«ng cã c¸c ph­¬ng tiÖn nghe nh×n nh­ radio, tivi, kh«ng cã c¸c ph­¬ng tiÖn ®i l¹i nh­ xe ®¹p. TheoSyed.M.A vµ Alyane.A [185] c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn TNLTD bao gåm : Phô n÷ tuæi >35 cao h¬n 2 lÇn so víi nhãm phô n÷ trÎ. Phô n÷ ®­îc ®i häc Ýt nhÊt 2 n¨m ë tr­êng Ýt bÞ TNLTD h¬n so víi nhãm phô n÷ kh«ng ®­îc ®i häc. Nhãm phô n÷ kinh tÕ kh¸ gi¶ 0,77 lÇn Ýt bÞ TNLTD h¬n so víi nhãm phô n÷ hé nghÌo.

Nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy (biÓu ®å 3.7) tû lÖ thiÕu m¸u chung ë phô n÷ lµ 29,7% (Phong S¬n lµ 24% vµ x· Phong Xu©n lµ 35,3%) thuéc møc trung b×nh vÒ YNSKC§. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt (p>0,05) gi÷a hai x· nghiªn cøu. KÕt qu¶ cña chóng t«i cao h¬n so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh thiÕu m¸u dinh d­ìng qua c¸c vïng sinh th¸i ®¹i diÖn cho toµn quèc qua 2 cuéc ®iÒu tra 1996-2000 cña NguyÔn Xu©n Ninh vµ Cs[55] th× tû lÖ thiÕu m¸u ë nhãm phô n÷ kh«ng cã thai lµ 24,3%. NguyÔn Xu©n Ninh vµ CS(2006)[54]nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh thiÕu m¸u phô n÷ tuæi sinh ®Î t¹i 6 tØnh ®¹i diÖn ViÖt nam còng cho thÊy: víi phô n÷ kh«ng cã thai tû lÖ thiÕu m¸u trung b×nh 26,7%. Theo c¸c t¸c gi¶, vïng nói, vïng khã kh¨n vÒ kinh tÕ cã tû lÖ thiÕu m¸u cao nhÊt, nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tèt h¬n th× tû lÖ thiÕu m¸u sÏ h¹ thÊp h¬n. Tuy nhiªn còng trong cuéc ®iÒu tra nµy th× tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ kh«ng cã thai t¹i HuÕ kÕt qu¶ thÊp h¬n trong nghiªn cøu cña chóng t«i : khu vùc néi thµnh lµ 12,2% vµ ngo¹i thµnh 15,2%. So s¸nh kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i víi mét sè t¸c gi¶ kh¸c trong n­íc th× tû lÖ thiÕu m¸u phô n÷ tuæi sinh ®Î trong nghiªn cøu cña chóng t«i thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh thiÕu m¸u dinh d­ìng t¹i khu vùc T©y nguyªn cña ng­êi d©n téc Jrai, tØnh Gia lai cña Vâ ThÞ lÖ vµ CS (2003) [46] lµ 44,3%. Tuy nhiªn, Tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ trong nghiªn cøu cña chóng t«i cao h¬n nhiÒu so víi nghiªn cøu t¹i khu vùc §ång b»ng t¹i Thanh MiÖn H¶i d­¬ng cña Lª ThÞ B¹ch Maivµ CS (2004)[48] lµ 9,3%. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ do huyÖn Thanh miÖn lµ mét huyÖn ®­îc h­ëng thô nhiÒu ch­¬ng tr×nh can thiÖp dinh d­ìng liªn tôc cho c¸c nhãm nguy c¬ cao tõ n¨m 1994 ®Õn nay. Tû lÖ thiÕu m¸u ë 2 x· trong nghiªn cøu cña chóng t«i cßn cao cã thÓ lµ do ®©y lµ c¸c x· nghÌo, thuéc khu vùc trung du, xa thµnh phè, ng­êi d©n thiÕu kiÕn thøc thùc hµnh dinh d­ìng, tËp qu¸n ¨n uèng l¹c hËu. MÆc dÇu ë ®©y vÉn cã c¸c ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång theo c¸c ch­¬ng tr×nh Y tÕ quèc gia tuy nhiªn, ®Ó ®­îc h­ëng thô thËt sù mét ch­¬ng tr×nh can thiÖp dinh d­ìng th× ®©y lµ ®iÒu mong mái cña mäi ng­êi d©n.

C¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c quèc kh¸c nhau trªn thÕ giíi còng ®· giµnh nhiÒu c«ng søc kinh phÝ ®Ó thanh c¨n to¸n bÖnh trªn trong nhiÒu n¨m. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay gÇn nh­ mét nöa phô n÷ trªn thÕ giíi ®­îc ­íc ®o¸n lµ thiÕu m¸u: 52% ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn so s¸nh víi 23% ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. [212] . T×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë phô n÷ tá ra tréi h¬n ë c¸c n­íc Nam ¸. VÝ dô ë Ên §é lªn tíi 88% ë phô n÷ cã thai. Toµn bé ch©u Phi, kho¶ng 50% phô n÷ cã thai vµ 40% phô n÷ kh«ng mang thai bÞ thiÕu m¸u. Phô n÷ ë T©y Phi hÇu hÕt bÞ thiÕu m¸u trong khi Nam Phi th× Ýt h¬n. ë ch©u Mü la tinh lµ 40% vµ Caribean lµ 30%. Tû lÖ thiÕu m¸u cao nhÊt ë vïng Caribean cã thÓ ®Õn 60% phô n÷ mang thai ë mét sè ®¶o. ë hÇu hÕt c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, tû lÖ thiÕu m¸u ë phô n÷ mang thai kho¶ng 20%[211][212]. Theo c¸c t¸c gi¶, c¸c ®èi t­îng cã tû lÖ thiÕu m¸u cao theo thø tù vÉn lµ: trÎ em tuæi tr­íc häc ®­êng, phô n÷ cã thai, phô n÷ tuæi sinh ®Î. C¸c khu vùc cã tû lÖ thiÕu m¸u cao xÕp theo ph©n lo¹i møc YNSKC§ lµ Nam ¸, ch©u Phi møc rÊt cao, ch©u Mü la tinh vµ vïng biÓn Caribbean møc ®é rÊt cao ë nhãm phô n÷ cã thai vµ cao ë nhãm phô n÷ tuæi sinh ®Î.

VÒ møc ®é thiÕu m¸u, nghiªn cøu cña chóng t«i (b¶ng 3.10) cho thÊy møc ®é thiÕu m¸u cho thÊy chñ yÕu lµ thiÕu m¸u nhÑ 21,8%. ThiÕu m¸u trung b×nh lµ 6,9% thiÕu m¸u nÆng lµ 1%. §©y cã thÓ lµ ®iÓm thuËn lîi cho chóng t«i khi muèn can thiÖp h¹ thÊp tû lÖ thiÕu m¸u t¹i céng ®ång b»ng can thiÖp dinh d­ìng. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lª ThÞ B¹ch Mai vµ CS (2004) [48] t¹i Thanh MiÖn - H¶i D­¬ng còng cã nhËn xÐt t­¬ng tù: thiÕu m¸u phô n÷ tuæi sinh ®Î trong nghiªn cøu t¹i ®©y còng chñ yÕu lµ thiÕu m¸u nhÑ vµ trung b×nh, kh«ng cã thiÕu m¸u nÆng.

4.1.5. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u:

• 
  C¸c yÕu tè ¶nh liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë bµ mÑ
  

• 
  YÕu tè x· héi
  

Theo ViÖn Tim phæi vµ HuyÕt häc quèc gia Hoa kú[141] ba nhãm nguy c¬ chÝnh lµ: c¸c yÕu tè vÒ nh©n khÈu häc: gåm nh÷ng ng­êi cao tuæi, thanh thiÕu niªn, phô n÷..., C¸c yÕu tè vÒ chÕ ®é ¨n: gåm chÕ ®ä¨n nghÌo s¾t, nghÌo vitamin C..., c¸c yÕu tè vÒ x· héi/thÓ t¹ng; gåm nghÌo, phiÒn muén, bÖnh ®­êng tiªu ho¸

Theo Christopher vad CS (2007)[83], thiÕu m¸u thiÕu s¾t cã thÓ lµ hËu qu¶ cña nhiÒu yÕu tè nguy c¬ nh­: thiÕu s¾t trong b÷a ¨n, kÐm hÊp thu s¾t, mÊt m¸u liªn tôc vµ giai ®o¹n c¬ thÓ ph¸t triÓn nhanh.

• 
  YÕu tè kiÕn thøc thùc hµnh dinh d­ìng
  

• 
  Yªó tè vÒ ¨n uèng
  

• 
  C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu m¸u ë trÎ em
  

• 
  YÕu tè ¨n uèng dinh d­ìng:
  

• 
  YÕu tè ¨n uèng vµ kiÕn thøc, thùc hµnh dinh d­ìng
  

VÒ c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn thiÕu m¸u cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau cña c¸c t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n­íc: T¹p chÝ New york time(2008)[148] môc h­íng dÉn søc khoÎ vÒ c¸c yÕu tè nguy c¬ chung thiÕu m¸u ë trÎ em: cã tíi 20% trÎ em Mü vµ 80% trÎ em ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ thiÕu m¸u trong giai ®o¹n Êu th¬ ®Õn tuæi tr­ëng thµnh. ThiÕu m¸u thiÕu s¾t lµ nguyªn nh©n chñ yÕu. ThiÕu m¸u thiÕu s¾t cã thÓ do mét trong c¸c yÕu tè nguy c¬ sau ®©y: ngõng bó mÑ qu¸ sím hoÆc sö dông s÷a c«ng thøc kh«ng t¨ng c­êng s¾t, bó b×nh qu¸ dµi, ¨n dÆm víi chÕ ®é ¨n nghÌo thùc phÈm giµu s¾t. Quü tµi trî nghiªn cøu gi¸o dôc y tÕ Mayo, Arizona, Florida, Hoa Kú (2005)[141] cho r»ng nh÷ng yÕu tè t¨ng nguy c¬ thiÕu m¸u thiÕu s¾t ë trÎ em lµ: chÕ ®é ¨n dÆm víi ®Ëm ®é s¾t thÊp, trÎ nhá kh«ng ®­îc nhËn ®Çy ®ñ s¾t trong s÷a c«ng thøc, nhu cÇu cao ë trÎ cho sù ph¸t triÓn vµ vËn ®éng, nh÷ng trÎ kh«ng cã chÕ ®é ¨n ®a d¹ng. NguyÔn Lan Anh vµ CS(2005)[3] th× TrÎ cã c©n nÆng s¬ sinh thÊp, m¾c bÖnh tiªu ch¶y, bµ mÑ thiÕu n¨mg l­îng tr­êng diÔn, bµ mÑ kh«ng uèng s¾t khi mang thai, thu nhËp b×nh qu©n gia ®×nh thÊp lµ nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn thiÕu m¸u. Tr­¬ng Ngäc Lan vµ CS (1994)[45] th× yÕu tè dinh d­ìng( do thiÕu s¾t) cã lÏ lµ yÕu tè quan träng v× thiÕu m¸u chñ yÕu gÆp ë løa tuæi bó mÑ. C¸c t¸c gi¶ còng cho thÊy mèi liªn quan mËt thiÕt gi÷a thiÕu m¸u vµ SDD: 52,78% víi SDD ®é II, 85,71% víi SDD ®é III. Bªn c¹nh ®ã c¸c yÕu tè nhiÔm ký sinh trïng, nhiÔm khuÈn t¸i diÔn còng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng liªn quan tíi t×nh tr¹ng thiÕu m¸u.

Cßn c¸c yÕu tè kh¸c nh­ : Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña bµ mÑ, sè con trong gia ®×nh, sè khÈu trong gia ®×nh, møc thu nhËp b×nh qu©n trong gia ®×nh còng cã sù kh¸c nhau gi÷a hai nhãm. Tuy nhiªn, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (P>0,05) gi÷a hai nhãm trÎ thiÕu m¸u vµ kh«ng thiÕu m¸u. Còng cã thÓ trong nghiªn cøu cña chóng t«i do cì mÉu cßn h¹n chÕ ch­a ®ñ lín ®Ó ph©n tÝch thËt ®Çy ®ñ vÒ c¸c yÕu tè liªn quan.