BỘ giáo dục và ĐÀo tạo bộ VĂn hóA, thể thao và du lịch trưỜng đẠi họC thể DỤC thể thao thành phố HỒ chí minh

PHẦN MỞ ĐẦU

Bắn cung đã được lấy làm biểu tượng tại thế vận hội ở Barcelona năm 1992, khi người Tây Ban Nha Antonio Rebollo đã cố gắng để bắn một mũi tên lửa thắp sáng ngọn đuốc Olympic trong lễ khai mạc. Ngày nay trên thế giới Hàn Quốc, Mỹ, Trung Quốc có thể được xem là những cường quốc về môn thể thao này. Trên thế giới hiện có 4 giải thi đấu lớn: Vô địch Bắn cung thế giới, Vô địch Bắn cung thế giới trong nhà, Vô địch Bắn cung thế giới ngoài trời, Vô địch Bắn cung Trẻ thế giới.

Ở Việt Nam, năm 1995 Hà Nội là tỉnh thành đầu tiên đào tạo huấn luyện môn Bắn cung, năm 1998 giải Cúp Bắn cung toàn quốc và giải Vô địch Bắn cung toàn quốc mới được tổ chức. Cho đến nay,đã có khá nhiều tỉnh thành đầu tư luyện tập phát triển bộ môn này như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Dương, Thanh Hóa, Hưng Yên, Bắc Kạn, Hải Phòng, Quảng Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Trà Vinh, Đồng Tháp, Cần Thơ, Sóc Trăng, Vĩnh Long….

Trên đấu trường quốc tế, Bắn cung Việt Nam cũng đã giành được nhiều thành tích nổi trội như huy chương vàng giải Asian Archery Grand Pix năm 2001, 2007, 2008, 2013. Huy chương vàng Seagames 24, 25, 26. Trong nền Bắn cung Việt Nam cho đến nay, có thể nói gương mặt nổi bật nhất là vận động viên Nguyễn Tiến Cương của Hà Nội khi hầu hết những tấm huy chương vàng quốc tế đều có sự đóng góp của anh, và mới đây nhất chính là tấm huy chương vàng tại Sea Games 27 diễn ra tại Myanmar vào tháng 12 năm 2013.

Tại TP. HCM, môn Bắn cung đã được đưa vào chương trình đào tạo huấn luyện thể thao năm 2004 và bộ môn Bắn cung thành phố cũng đã đạt được những thành tích đẳng cấp, huy chương trong nước và quốc tế, có những vận động viên nằm trong đội tuyển Bắn cung Quốc gia. Trong đó có VĐV Trần Mỹ Phương của thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được huy chương vàng giải Thailan Princess Cup 2012 và huy chương bạc, đồng nội dung đồng đội giải Vô địch Đông Nam Á 2013. Và tại Seagames 27 vừa diễn ra tại Myanmar cô cũng đạt được thành tích huy chương bạc nội dung đồng đội.

Tuy nhiên, so với các môn thể thao khác thì môn thể thao Bắn Cung ở thành phố Hồ Chí Minh vẫn là môn thể thao mới phát triển, còn nhiều vấn đề cần nghiên cứu và giải quyết, trong đó việc nâng cao thể lực cho VĐV Bắn Cung là một trong những vấn đề quan trọng, gắn với yêu cầu nâng cao thành tích trong nước và quốc tế của Bộ môn Bắn Cung thành phố Hồ Chí Minh.

Xuất phát từ yêu cầu cần thiết nghiên cứu phát triển thể lực đối với đội tuyển Bắn Cung của thành phố Hồ Chí Minh, chúng tôi mạnh dạn chọn nghiên cứu đề tài :

“Nghiên cứu hệ thống các bài tập phát triển thể lực chuyên môn cho vận động viên nữ đội tuyển Bắn cung Thành phố Hồ Chí Minh sau 1 năm tập luyện”.

Mục đích của đề tài là nghiên cứu các bài tập phát triển thể lực chuyên môn cho VĐV nữ đội tuyển Bắn cung Thành phố Hồ Chí Minh sau 1 năm tập luyện

Để đạt được mục đích nghiên cứu của đề tài, cần phải giải quyết 3 nhiệm vụ sau:

- Lựa chọn, xác định các chỉ tiêu đánh giá thực trạng thể lực của vận động viên nữ đội tuyển Bắn cung thành phố Hồ Chí Minh.

- Nghiên cứu xây dựng và ứng dụng hệ thống các bài tập phát triển thể lực chuyên môn của vận động viên nữ Bắn cung thành phố Hồ Chí Minh.

- Đánh giá hiệu quả sử dụng các bài tập phát triển thể lực chuyên môn cho vận động viên nữ Bắn cung thành phố Hồ Chí Minh sau 1 năm tập luyện.

CHƯƠNG I

TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Lịch sử hình thành và phát triển môn bắn cung thể thao.

Bộ môn Bắn cung xâm nhập vào Châu Mỹ bởi sự kết nối từ Alaska đến Siberia khoảng 6.000 năm trước và được phổ biến rộng rãi bởi các bộ lạc bản địa từ thế kỷ XIII. Trong thời kỳ trung đại đồ đồng, cung thủ trên xe ngựa đã đóng góp một phần quan trọng trong cuộc chiến tranh từ Châu Âu đến Đông Á và Ấn Độ. Tuy nhiên với sự phát triển của chiến thuật bộ binh, bắn cung cũng giảm đi tầm quan trọng trong chiến tranh ở Châu Âu. Tuy nhiên, khoảng thời gian đó Bắn cung trên xe ngựa đã trở thành một tính năng mang tính xác định của các nền văn hóa Âu – Á như Mông Cổ và là nền tảng của thành công trong quân sự của họ cho đến khi súng được sử dụng.

Như đã nói ở trên, mọi nền văn hóa đều có Bắn cung:

• 
  Những người Ai Cập cổ đại đã tiếp xúc với bộ môn Bắn cung vào 5.000 năm trước và đã sử dụng cho cả trong săn bắn và chiến đấu trong chiến tranh.
  
• 
  Ở Trung Đông, người Assyri và Babylon đã sử dụng rộng rãi cung và tên. Kinh thánh thiên chúa giáo có nhiều tài liệu tham khảo về Bắn cung như một kỹ năng tổ chức của ngườ Do Thái cổ đại.
  
• 
  Ở Địa Trung Hải người dân Crete ( Kriti) đã sử dụng Bắn cung và nhu cầu về những cung thủ đánh thuê là rất lớn. Crete được biết đến với truyền thống không bị gián đoạn về bộ môn Bắn cung.
  
• 
  Ở Hy Lạp, thần Apollo là vị thần Bắn cung. Artemis là nữ thần săn bắn. Herakles và Odysseus và những nhân vật thần thoại khác thường được nhắc đến với hình ảnh Bắn cung.
  
• 
  Người La Mã thời kỳ đầu có rất ít cung thủ. Khi đế quốc của họ phát triển, họ tuyển dụng các cung thủ phụ trợ từ các quốc gia khác. Quân đội của Julius Caesar ở Gaul bao gồm các cung thủ ở đảo Crete, và Vercingetorix kẻ thù của anh ta ra lệnh “Tất cả các cung thủ, trong đó có một số lượng rất lớn ở Gaul được chiêu mộ”.
  

Sau sự sụp đổ của đế quốc phương Tây, người La Mã đã phải chịu sức ép nặng nề từ các cung thủ điêu luyện trên lưng ngựa thuộc quân xâm lược Hun, và quân đội La Mã.

Trên thực tế, mỗi quốc gia xung quanh Địa Trung Hải đều có những cung thủ phục vụ trong quân đội.

Vào năm 1066, người Norman xâm chiếm nước Anh và vua Harold đã bị giết chết bằng một mũi tên Norman xuyên qua mắt. Người dân sinh ra ở Anh không sử dụng nhiều cung thủ và sau này lịch sử nói rằng người Anh bắt đầu sử dụng cung dài (longbow) bởi hiệu quả tàn phá của nó. Có lẽ nổi tiếng nhất là trong trận chiến chống lại người Pháp trong suốt 100 năm chiến tranh là trận Agincourt năm 1415.

Gần hơn ở Đông Á nhiều nền văn hóa đã sử dụng cung tên hàng ngàn năm. Bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Mông Cổ và tại Việt Nam, nơi mà cung tên đã được sử dụng ở vùng cao nguyên qua nhiều thế kỷ. Thậm chí trong chiến tranh chống Mỹ, cung tên đã được người Việt Nam ngồi trên cao sử dụng để bắn máy bay Mỹ tầm thấp.

• 
  NHẬT BẢN
  

Từ khoảng năm 250 trước Công Nguyên đến năm 330 sau Công Nguyên nền văn hóa Yayoi phát triển mạnh mẽ. Trong thời gian này cung tên đã được sử dụng như một biểu tượng của quyền lực chính trị. Truyền thuyết nói rằng người trị vì đầu tiên của Nhật Bản là Thiên Hoàng Jimmu, trong nhiều bức tranh mô tả cuộc sống của Jimmu luôn luôn được miêu tả cầm một cây cung dài, một biểu tượng của quyền lực. Trong thời gian này Nhật Bản đã bị ảnh hưởng mạnh bởi văn hóa Trung Quốc, đó cũng là lúc nghi lễ Bắn cung đã trở thành một phần quan trọng của hệ thống. Các nhà sản xuất cung Nhật Bản bắt đầu vay mượn cấu trúc tổng hợp từ người Trung Quốc, và vào thế kỷ thứ X đã phát triển một sự kết hợp cung bằng tre và gỗ.

Giai đoạn cổ đại cũng chứng kiến sự nổi lên của các samurai, trong những cuộc chiến tranh các samurai đã sử dụng cung tên để chiến đấu thiết lập một tầng lớp xã hội mới mạnh mẽ. Đó là trong thời kỳ phong kiến, việc sản xuất cung Nhật Bản đã đạt đến đỉnh cao của nó. Vào cuối thế kỷ XVI được coi là gần như hòan hảo trong thiết kế. Vì vậy, cung tên bằng tre và gỗ được sử dụng trong Kyodo hiện đại gần như giống hệt với những người Nhật đã sử dụng 400 năm trước. Đến cuối thế kỷ XVI, là lúc việc sử dụng cung tên như một vũ khí chiến tranh gần như chấm hết khi Oda Nobunaga, chỉ huy lính nghĩa vụ được trang bị súng hỏa mai, đánh bại các lực luợng đối lập của cung thủ Kyujutsu trong trận Nagashino năm 1575.

Vào thế kỷ XVII, thời kỳ chiến tranh dân sự của Nhật Bản chấm dứt và biểu tượng cung tên Nhật Bản dần dần thay đổi từ Kyujutsu sang Kyodo, hay nói cách khác từ kỹ thuật chiến đấu với một cây cung đến con đường phát triển mang tính chất cá nhân.

• 
  TRUNG QUỐC
  

Lie Zi (một nhà triết học Đạo giáo) tại thời điểm đó là một cung thủ mà trên đời ai cũng tôn sùng. Nghi lễ Bắn cung đã bị mờ đi sau đời nhà Chu. Tuy nhiên, các nhà cầm quyền đã lấy Bắn cung làm tiêu chuẩn để lựa chọn các quan chức quân sự trong các triều đại nhà Hán, nhà Đường, nhà Minh, nhà Thanh.

Bởi vì các nền văn hóa gắn liền với xã hội Trung Quốc với phạm vi địa lý rộng và thời gian dài, các kỹ thuật và thiết bị liên quan đến Bắn cung Trung Quốc rất đa dạng. Có rất nhiều loại cung ở Trung Quốc cổ đại và người thuộc các tầng lớp xã hội khác nhau sẽ sử dụng cung khác nhau. Ví dụ, cung được sử dụng bởi các Hoàng đế được đặt tên là “Huagong” (cung sơn), được khắc hình thù đầy màu sắc, các cung được sử dụng bởi các chư hầu được gọi là “Tonggong” (cung đỏ), được vẽ bằng màu đỏ, và cung được sử dụng bởi các quan chức khác được gọi là “Heigong” (cung đen). Sự đa dạng của các cung là một sự phản ánh của hệ thống thứ bậc xã hội nghiêm ngặt của Trung Quốc cổ đại cũng như triều đại cai trị khác nhau của Trung Quốc. Một số đặc tính truyền thống của cung Trung Quốc là không có kệ để các mũi tên, và bắn bằng cách sử dụng ngón tay cái.

• 
  HÀN QUỐC
  

Ở Đông Á, Joseon Hàn Quốc đã thông qua một hệ thống kiểm tra quân sự từ Trung Quốc và Hàn Quốc vẫn còn là một nước mạnh trong các cuộc thi Bắn cung Olympic thậm chí cho đến ngày nay. Joseon là một tỉnh của Hàn Quốc được thành lập bởi Taejo Yi Seong-gye kéo dài khoảng 5 thế kỷ, từ tháng 7/1392 đến tháng 10/1897.

Các cây cung đã từng là vũ khí quan trọng nhất trong cuộc chiến tranh Hàn Quốc với các triều đại Trung Quốc và các dân tộc du mục, ghi nhận từ thế kỷ thứ I trước Công Nguyên. Truyền thuyết cho rằng vị vua đầu tiên và là người sáng lập của Goguryeo, Go Jumong là một bậc thầy của Bắn cung có thể bắn 5 con ruồi với 1 mũi tên. Hyeokgeose, vị vua đầu tiên của triều đại Silla cũng được cho là một cung thủ có tay nghề cao.

Cung phổ biến ở Hàn Quốc là cung mũi sừng (Gakgung) ; tên của nó xuất phát từ việc 2 đầu cánh cung được bọc bằng sừng ở mặt trong của cung (phía đối diện với các cung thủ). Tuy nhiên, dường như khó có khả năng các cung thủ trung bình trong quân đội của Hàn Quốc dùng cung mũi sừng vì loại cung này tương đối đắt tiền, như ngày nay giá trung bình của một cây cung sừng tại Hàn Quốc lên đến khoảng 1.000.000 $Won tương đương gần đến 1.000 $USD, cung thủ trung bình sẽ khó có khả năng có một loại vũ khí như vậy. Nhiều khả năng, cung thủ sử dụng cung đơn giản làm bằng tre hoặc gỗ, trong nhiều trường hợp họ đã tự làm cung riêng của họ. Ngoài ra còn có những loại khác, chẳng hạn như Jeong ryang gung đó là cung dài 1,65m và đã được sử dụng để bắn mũi tên rất nặng gọi là Yuk ryang jeon nặng khoảng 240 gram. Một loại khác chỉ được sử dụng trong nghi lễ, được gọi là Yegung dài 2,5 mét. Nghệ thuật làm cung truyền thống của Hàn Quốc được xem như một tài sản văn hóa phi vật thể quan trọng vào năm 1971.

Đến khi cuộc chiến tranh Ijmin (cuộc xâm lược của Nhật Bản năm 1592 và 1597) Bắn cung là hệ thống vũ khí tầm xa chính. Theo cải cách quân sự của vua Hyojong, mọi nỗ lực đã được thực hiện để làm sống lại Bắn cung trên lưng ngựa là một yếu tố quan trọng của quân đội. Sau cái chết đột ngột của ông năm 1659, Bắn cung không còn được sử dụng. Tuy nhiên, cho đến khi cải cách quân sự năm 1894, Bắn cung lại là một phần thiết yếu trong kiểm tra quân sự. Bắn cung cũng trở thành môn giải trí, rèn luyện sức khỏe nhiều nam thanh niên và một số phụ nữ bao gồm cả vua dành nhiều thời gian rảnh của họ để luyện tập Bắn cung.

• 
  SỰ SUY TÀN CỦA BẮN CUNG
  

Cung được sử dụng cuối cùng trong trận chiến ở Anh và dường như đã có một cuộc giao tranh tại Bridgnorth trong tháng 10 năm 1642, trong cuộc nội chiến Anh một lực lượng dân quân ngẫu hứng đã chống lại những người Bắn súng một cách hiệu quả.

Việc sử dụng tiếp tục của cung và mũi tên đã được duy trì trong các nền văn hóa nơi hẻo lánh, ít hoặc không có tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Việc sử dụng Bắn cung truyền thống trong một số cuộc xung đột Châu Phi đã được ghi nhận trong thế kỷ XXI, và Sentinelese vẫn sử dụng cung như một phần của một lối sống ít tiếp xúc với bên ngoài. Một nhóm hẻo lánh ở Brazil đã sử dụng cung nhắm vào máy bay, gần đây đã được chụp ảnh từ trên không. Cung và mũi tên đã thấy sử dụng đáng kể trong cuộc khủng hoảng Kenya 2007-2008

• 
  SỰ PHỤC HỒI CỦA BẮN CUNG
  

Tại Hoa Kỳ, Bắn cung nguyên thủy đã được hồi sinh trong những năm đầu thế kỷ XX. Cuối thời kỳ bộ tộc Yahi Ấn Độ, một người thổ dân Ishi đã lộ diện ở California vào năm 1911. Bác sĩ của ông Saxton Đức Giáo Hoàng học được nhiều kỹ năng Bắn cung truyền thống Ishi và phổ biến chúng. Câu lạc bộ Đức Giáo Hoàng và Câu lạc bộ Young được thành lập vào năm 1961 và được đặt tên danh dự của Đức Giáo Hoàng cùng người bạn của ông “Arthur Young” trở thành một trong những tổ chức Bắn cung săn bắn và bảo tồn hàng đầu của Bắc Mỹ.

Ở Hàn Quốc, việc chuyển đổi Bắn cung thành một trò tiêu khiển lành mạnh được dẫn dắt bởi Hoàng đế Gojong và là cơ sở của một môn thể thao phổ biến hiện đại. Vào năm 1899, trong chuyến viếng thăm Hoàng tử Heinrich của Prussia bày tỏ sự ngạc nhiên của mình đến Hoàng đế Gojong tại một cuộc trình diễn Bắn cung truyền thống. Hoàng đế ấn tượng và ra lệnh “Cho mọi người tham gia Bắn cung để phát triển sức mạnh thể chất của họ” và thành lập một câu lạc bộ Bắn cung. Trong sự hồi sinh tiếp theo của Bắn cung Hàn Quốc, bản chất của cây cung và mũi tên đã được chuẩn hóa cũng như các cự ly bắn. Bắn cung truyền thống Hàn Quốc hiện nay sử dụng cung composite, mũi tên tre và cự ly chuẩn ở khoảng 145 mét.

Nhật Bản tiếp tục thực hiện và sử dụng kỹ thuật truyền thống độc đáo của họ. Người da đỏ Cherokee, sử dụng phổ biến cung dài (longbows) truyền thống của họ.

• 
  BẮN CUNG VÀ OLYMPIC
  

Bắn cung được đưa vào thế vận hội lần đầu tiên năm 1900 tại Paris và được duy trì những năm sau đó 1904, 1908 cho đến năm 1920 trước khi biến mất 52 năm…trong suốt thời gian đó,có nhiều tranh cãi về sự khó hiểu trong các qui định của mỗi nước chủ nhà nên sau đó Bắn cung đã bị đưa ra khỏi chương trình thi đấu Olympic.

Năm 1931, Liên đoàn Interational de Tir a I’Arc (FITA) xuất hiện trở thành cơ quan quản lý Quốc tế, tổ chức các cuộc thi đấu toàn cầu bao gồm cả giải Vô địch Thế Giới, FITA đã đưa Bắn cung trở lại với cộng đồng Olympic. Cuối cùng Bắn cung được đưa trở lại vào thế vận hội ở Munich năm 1972 như một môn thể thao cá nhân.[87]

1.2. Một số đặc điểm cơ bản của môn bắn cung.