Bé b­u chÝnh, viÔn th ng

Phô lôc A. (Quy ®Þnh) C¸c phÐp ®o bøc x¹

A.1C¸c vÞ trÝ ®o kiÓm vµ s¬ ®å chung cho c¸c phÐp ®o liªn quan ®Õn c¸c tr­êng bøc x¹

Kh¸i niÖm “ngoµi trêi” ®­îc hiÓu theo quan ®iÓm ®iÖn tõ tr­êng. Mét vÞ trÝ ®o kiÓm nh­ vËy cã thÓ n»m thùc sù ngoµi trêi hoÆc ë vÞ trÝ c¸c bøc t­êng vµ trÇn nhµ trong suèt ®èi víi c¸c sãng v« tuyÕn t¹i c¸c tÇn sè sö dông.

Sö dông vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi ®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp ®o bøc x¹ tr×nh bµy trong môc 5.1 vµ môc 5.2. C¸c phÐp ®o gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi cã thÓ thùc hiÖn víi m¸y ph¸t hoÆc m¸y thu; c¸c phÐp ®o gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vÒ c­êng ®é tr­êng yªu cÇu cÇn hiÖu chuÈn vÞ trÝ ®o kiÓm.

CÇn ®Ò phßng cÈn thËn ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c ph¶n x¹ tõ c¸c vËt bªn ngoµi, bªn c¹nh vÞ trÝ ®o kiÓm sÏ kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ ®o kiÓm, cô thÓ nh­ sau:

• 
  Kh«ng cã c¸c vËt dÉn ®iÖn bªn c¹nh vÞ trÝ ®o kiÓm víi bÊt cø kÝch th­íc nµo v­ît qu¸ mét phÇn t­ b­íc sãng cña tÇn sè ®o kiÓm lín nhÊt.
  
• 
  TÊt c¶ c¸c c¸p nèi cµng ng¾n cµng tèt; cµng nhiÒu c¸p ®­îc ®Æt trªn mÆt ph¼ng ®Êt cµng tèt hoÆc tèt nhÊt lµ ®Æt thÊp h¬n mÆt ph¼ng ®Êt; vµ c¸c c¸p cã trë kh¸ng thÊp cÇn ®­îc che ch¾n.
  

1: ThiÕt bÞ cÇn ®o kiÓm

2: ¨ng ten ®o kiÓm

3: Bé läc th«ng cao

4: M¸y ph©n tÝch phæ hoÆc m¸y thu ®o

H×nh A.1. S¬ ®å ®o cho vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi

A.1.1.2ThiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a møc tÝn hiÖu vµ c­êng ®é tr­êng

T¹i mét vÞ trÝ cô thÓ, thñ tôc nµy cho phÐp t¹o ra c­êng ®é tr­êng biÕt ®­îc b»ng c¸ch nèi bé t¹o tÝn hiÖu víi ¨ng ten ®o kiÓm. §iÒu nµy chØ ®óng t¹i mét tÇn sè cho tr­íc ®èi víi mét ph©n cùc cô thÓ vµ t¹i vÞ trÝ chÝnh x¸c cña ¨ng ten ®o kiÓm.

1: V«n kÕ chän tÇn

2: ¨ng ten thay thÕ

3: ¨ng ten ®o kiÓm

4: Bé t¹o tÝn hiÖu

H×nh A.2. S¬ ®å ®o

TÊt c¶ thiÕt bÞ cÇn ®iÒu chØnh tíi tÇn sè ®­îc sö dông.

¨ng ten ®o kiÓm vµ ¨ng ten thay thÕ ph¶i cã ph©n cùc gièng nhau.

¨ng ten thay thÕ ®­îc nèi vµo v«n kÕ chän tÇn ®Ó t¹o thµnh mét m¸y ®o c­êng ®é tr­êng.

1. 
   §iÒu chØnh møc cña bé t¹o tÝn hiÖu ®Ó t¹o ra c­êng ®é tr­êng theo yªu cÇu hiÓn thÞ trªn v«n kÕ chän tÇn.
   
2. 
   §iÒu chØnh ¨ng ten ®o kiÓm lªn cao hoÆc xuèng thÊp trong ph¹m vi ®é cao quy ®Þnh ®Ó cho ®Õn khi v«n kÕ chän tÇn thu ®­îc møc tÝn hiÖu cùc ®¹i.
   
3. 
   §iÒu chØnh l¹i møc cña bé t¹o tÝn hiÖu ®Ó t¹o ra c­êng ®é tr­êng theo yªu cÇu hiÓn thÞ trªn v«n kÕ chän tÇn. VËy cã thÓ thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ gi÷a møc cña bé t¹o tÝn hiÖu vµ c­êng ®é tr­êng.
   

Phßng ®o kh«ng cã ph¶n x¹ lµ mét phßng ®­îc che ch¾n tèt toµn bé bªn trong b»ng c¸c vËt liÖu hÊp thô tÇn sè v« tuyÕn vµ m« pháng mét m«i tr­êng kh«ng gian tù do. Phßng nµy ®­îc chän lµ vÞ trÝ ®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp ®o bøc x¹ ®­îc tr×nh bµy trong môc 5.1 vµ môc 5.2. PhÐp ®o gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi cã thÓ thùc hiÖn víi m¸y ph¸t hoÆc m¸y thu. PhÐp ®o tuyÖt ®èi vÒ c­êng ®é tr­êng yªu cÇu cÇn hiÖu chuÈn phßng kh«ng cã ph¶n x¹. ¨ng ten ®o kiÓm, thiÕt bÞ cÇn ®o kiÓm vµ ¨ng ten thay thÕ ®­îc sö dông t­¬ng tù nh­ t¹i vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi, chØ kh¸c ë chç lµ chóng ®­îc ®Æt cïng ®é cao cè ®Þnh trªn nÒn nhµ.

Phßng ®o kh«ng cã ph¶n x¹ cÇn tho¶ m·n c¸c yªu cÇu vÒ suy hao che ch¾n vµ suy hao ph¶n x¹ t­êng nh­ trong h×nh A.3.

H×nh A.4 minh ho¹ mét vÝ dô vÒ c¸ch x©y dùng mét phßng kh«ng cã ph¶n x¹ víi diÖn tÝch mÆt b»ng lµ 5 m  10 m vµ cã chiÒu cao lµ 5 m. TrÇn nhµ vµ c¸c bøc t­êng ®­îc bao phñ bëi c¸c vËt liÖu hÊp thô cã d¹ng h×nh chãp cã chiÒu cao xÊp xØ 1 m. MÆt nÒn ®­îc bao phñ b»ng c¸c vËt liÖu hÊp thô ®Æc biÖt ®Ó cã thÓ t¹o thµnh mét mÆt ph¼ng nÒn. KÝch th­íc bªn trong cßn l¹i cña phßng lµ 3 m  8 m  3 m, v× vËy víi kho¶ng c¸ch ®o cùc ®¹i 5 m vµ chØ thùc hiÖn ®­îc theo chiÒu dµi cña phßng. C¸c vËt liÖu hÊp thô trªn nÒn nhµ sÏ triÖt c¸c ph¶n x¹ cña nÒn nhµ, v× vËy kh«ng cÇn thay ®æi ®é cao ¨ng ten. Chóng ta cã thÓ sö dông phßng kh«ng cã ph¶n x¹ víi c¸c kÝch th­íc kh¸c nhau.

T¹i tÇn sè 100 MHz th× kho¶ng c¸ch ®o cã thÓ kÐo dµi tèi ®a b»ng hai lÇn b­íc sãng.

MÆt ph¼ng ®Êt

m« pháng kh«ng gian tù do

§èi víi truyÒn dÉn kh«ng gian tù do trong tr­êng xa th× mèi quan hÖ gi÷a c­êng ®é tr­êng E vµ kho¶ng c¸ch R ®­îc tÝnh b»ng E = E₀ (R₀/R), trong ®ã E₀ lµ c­êng ®é tr­êng chuÈn vµ R₀ lµ kho¶ng c¸ch chuÈn. Mèi quan hÖ nµy cho phÐp thùc hiÖn c¸c phÐp ®o t­¬ng ®èi khi lo¹i bá tÊt c¶ c¸c hÖ sè trong tû sè vµ kh«ng tÝnh ®Õn suy hao c¸p, mÊt phèi hîp ¨ng ten hoÆc kÝch th­íc ¨ng ten.

NÕu lÊy l«garÝt ph­¬ng tr×nh ë trªn th× ®é lÖch khái ®­êng cong lý t­ëng dÔ dµng quan s¸t bëi v× sù t­¬ng quan lý t­ëng cña c­êng ®é tr­êng vµ kho¶ng c¸ch biÓu diÔn nh­ mét ®­êng th¼ng. §é lÖch x¶y ra trong thùc nghiÖm dÔ dµng nh×n thÊy. Ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp nµy cho thÊy nhanh chãng vµ dÔ dµng bÊt cø nhiÔu lo¹n nµo do ph¶n x¹ g©y ra vµ kh«ng khã b»ng ph­¬ng ph¸p ®o trùc tiÕp suy hao ph¶n x¹.

Víi mét phßng kh«ng cã ph¶n x¹ cã kÝch th­îc nh­ ë trªn th× t¹i c¸c tÇn sè thÊp h¬n 100 MHz kh«ng cÇn c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tr­êng xa, nh­ng nÕu c¸c ph¶n x¹ cña bøc t­êng m¹nh h¬n th× cÇn thiÕt ph¶i hiÖu chuÈn cÈn thËn. Trong d¶i tÇn sè trung gian tõ 100 MHz ®Õn 1 GHz th× sù phô thuéc c­êng ®é tr­êng vµo kho¶ng c¸ch phï hîp víi c¸ch tÝnh. T¹i tÇn sè lín h¬n 1 GHz, do cã nhiÒu ph¶n x¹ x¶y ra nªn sù phô thuéc cña c­êng ®é tr­êng vµo kho¶ng c¸ch sÏ kh«ng t­¬ng quan chÆt chÏ víi nhau.

Ph­¬ng thøc thùc hiÖn gièng nh­ ®èi víi vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi, kh¸c biÖt duy nhÊt lµ ¨ng ten ®o kiÓm kh«ng cÇn thiÕt ph¶i lªn cao vµ xuèng thÊp ®Ó t×m kiÕm møc tÝn hiÖu cùc ®¹i, ®iÒu nµy gióp lµ ®¬n gi¶n ho¸ phÐp ®o.

D©y trÇn lµ mét ph­¬ng tiÖn ghÐp nèi RF ®Ó ghÐp ¨ng ten liÒn cña thiÕt bÞ víi mét kÕt cuèi tÇn sè v« tuyÕn 50 . §iÒu nµy cho phÐp thùc hiÖn ®­îc c¸c phÐp ®o bøc x¹ mµ kh«ng cÇn ®Æt t¹i vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi nh­ng chØ trong mét d¶i tÇn sè giíi h¹n. Cã thÓ thùc hiÖn c¸c phÐp ®o gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi; c¸c phÐp ®o gi¸ trÞ tuyÖt ®èi yªu cÇu cÇn hiÖu chuÈn s¬ ®å ®o víi d©y trÇn.

D©y trÇn ®­îc lµm b»ng ba tÊm dÉn ®iÖn tèt cã d¹ng nh­ mét phÇn d©y truyÒn dÉn, cho phÐp thiÕt bÞ cÇn ®o kiÓm ®­îc ®Æt vµo mét tr­êng ®iÖn kiÓm so¸t ®­îc. C¸c tÊm dÉn ®iÖn nµy ph¶i ®ñ cøng ®Ó ®ì ®­îc thiÕt bÞ cÇn ®o kiÓm.

D­íi ®©y lµ hai vÝ dô vÒ ®Æc tÝnh cña d©y trÇn

- D¶i tÇn sè sö dông: MHz 1 ®Õn 200 0,1 ®Õn 4 000

- Giíi h¹n vÒ kÝch th­íc thiÕt bÞ dµi 200 mm 1 200 mm

(tÝnh c¶ ¨ng ten): réng 200 mm 1 200 mm

cao 250 mm 400 mm.

A.1.3.3HiÖu chuÈn

Môc ®Ých cña hiÖu chuÈn lµ nh»m thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a ®iÖn ¸p cung cÊp tõ bé t¹o tÝn hiÖu vµ c­êng ®é tr­êng t¹i khu vùc ®o kiÓm ®­îc thiÕt kÕ bªn trong d©y trÇn t¹i bÊt kú tÇn sè nµo.

S¬ ®å ®o víi d©y trÇn cã thÓ sö dông cho tÊt c¶ c¸c phÐp ®o bøc x¹ trong d¶i tÇn hiÖu chuÈn cña nã.

Ph­¬ng ph¸p ®o gièng nh­ ph­¬ng ph¸p ®o t¹i vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi víi sù thay ®æi sau: æ c¾m ®Çu vµo cña s¬ ®å ®o víi d©y trÇn ®­îc sö dông thay cho ¨ng ten ®o kiÓm.

A.1.4VÞ trÝ ®o kiÓm trong nhµ

A.1.4.1M« t¶

VÞ trÝ ®o kiÓm trong nhµ lµ mét vÞ trÝ ®­îc che ch¾n mét phÇn, trong ®ã bøc t­êng phÝa sau mÉu ®o kiÓm ®­îc phñ b»ng vËt liÖu hÊp thô tÇn sè v« tuyÕn vµ mét g­¬ng ph¶n x¹ gãc ®­îc sö dông cïng víi ¨ng ten ®o kiÓm. VÞ trÝ nµy ®­îc sö dông khi tÇn sè cña tÝn hiÖu ®­îc ®o lín h¬n 80 MHz.

VÞ trÝ ®o cã thÓ lµ mét phßng thö nghiÖm víi diÖn tÝch tèi thiÓu lµ 6 m  7 m vµ cao h¬n 2,7 m.

Ngoµi nh©n viªn vµ c¸c thiÕt bÞ ®o kiÓm th× phßng cµng trèng cµng tèt ®Ó tr¸nh c¸c vËt g©y ra hiÖn t­îng ph¶n x¹.

C¸c ph¶n x¹ tiÒm tµng tõ bøc t­êng phÝa sau thiÕt bÞ cÇn ®o kiÓm ®­îc gi¶m b»ng c¸ch ®Æt mét hµng rµo vËt liÖu hÊp thô phÝa tr­íc nã. Sö dông g­¬ng ph¶n x¹ gãc xung quanh ¨ng ten ®o kiÓm ®Ó lµm gi¶m ¶nh h­ëng c¸c ph¶n x¹ tõ bøc t­êng ®èi diÖn vµ tõ sµn vµ trÇn nhµ trong tr­êng hîp c¸c phÐp ®o ph©n cùc ngang. §èi víi phÇn d­íi cña d¶i tÇn sè (thÊp h¬n 175 MHz) kh«ng cÇn thiÕt cã g­¬ng ph¶n x¹ gãc vµ hµng rµo hÊp thô. Thùc tÕ, ¨ng ten nöa b­íc sãng nh­ trong h×nh A.5 cã thÓ ®­îc thay thÕ b»ng ¨ng ten cã ®é dµi cè ®Þnh víi ®iÒu kiÖn ®é dµi nµy n»m trong kho¶ng ®é dµi tõ 1/4 ®Õn 1 b­íc sãng cña tÇn sè phÐp ®o vµ hÖ thèng ®o ph¶i ®ñ nh¹y. Còng gièng nh­ vËy kho¶ng c¸ch nöa b­íc sãng cã thÓ thay ®æi.

§Ó ®¶m b¶o kh«ng cã lçi do ®­êng truyÒn dÉn tíi ®iÓm mµ t¹i ®ã x¶y ra triÖt pha gi÷a c¸c tÝn hiÖu trùc tiÕp vµ c¸c tÝn hiÖu ph¶n x¹ cßn l¹i, ¨ng ten thay thÕ sÏ ph¶i dÞch chuyÓn trong kho¶ng  10 cm theo h­íng cña ¨ng ten ®o kiÓm còng nh­ theo hai h­íng vu«ng gãc víi h­íng trªn.

NÕu viÖc thay ®æi trong kho¶ng c¸ch nµy g©y ra sù thay ®æi tÝn hiÖu lín h¬n 2 dB th× mÉu ®o kiÓm cÇn thay ®æi vÞ trÝ cho ®Õn khi t×m ®­îc sù thay ®æi nhá h¬n 2 dB.

A.1.4.3Ph­¬ng thøc thùc hiÖn

Ph­¬ng thøc thùc hiÖn gièng nh­ ®èi víi vÞ trÝ ®o kiÓm ngoµi trêi, chØ kh¸c lµ ¨ng ten ®o kiÓm kh«ng cÇn thiÕt ph¶i lªn cao vµ xuèng thÊp ®Ó t×m kiÕm møc tÝn hiÖu cùc ®¹i, ®iÒu nµy gióp ®¬n gi¶n ho¸ phÐp ®o.