A. TÓM tắt lý thuyếT: Quy tắc nhân đơn thức với đa thức

Muốn nhân 1 đơn thức với 1 đa thức ta nhân đơn thức với từng hạng tử của đa thức rồi cộng các tích với nhau.

A(B + C) = AB + AC

2.Quy tắc nhân đa thức với đa thức:

Muốn nhân một đa thức với 1 đa thức, ta nhân mỗi hạng tử của đa thức này với từng hạng tử của đa thức kia rồi cộng các tích với nhau.

(A + B)(C + D) = AC + AD + BC + BD

BÀI TẬP NÂNG CAO:

*Bài tập 1: Nếu (-2 + x²) (-2 + x²) (-2 + x²) (-2 + x²) (-2 + x²) = 1 thì x bằng bao nhiêu?

Giải:

Một số mà có lũy thừa 5 bằng 1 thì số đó phải bằng 1

Do đó ta có: (-2 + x²) = 1 hay x² = 3

Vậy x = hoặc x = -

a) 81⁷ – 27⁹ – 9¹³ chia hết cho 405

Ta có: 81⁷ – 27⁹ – 9¹³ = (3⁴)⁷ – (3³)⁹ – (3²)¹³ = 3²⁸ – 3²⁷ – 3²⁶ = 3²⁶(9 – 3 – 1)

= 3²⁶ . 5 = 3⁴.5.3²² = 405. 3²² chia hết cho 405

Hay 81⁷ – 27⁹ – 9¹³ chia hết cho 405

*Bài tập 3: Tính giá trị của biểu thức:

M = x¹⁰ – 25x⁹ + 25x⁸ – 25x⁷ + … - 25x³ + 25x² – 25x + 25 với x = 24

M = x¹⁰ – x¹⁰ – x⁹ + x⁹ + x⁸ – x⁸ – x⁷ + … - x⁴ – x³ + x³ + x² – x² – x + 25

M = 25 – x

Thay x = 24 ta được:

M = 25 – 24 = 1

*Bài tập 4: Cho a + b + c = 2p. CMR 2bc + b² + c² – a² = 4p(p – a)

Xét VP = 4p(p – a) = 2p (2p – 2a) = (a + b + c) (a + b + c – 2a) = (a + b + c)(b + c – a )

= (ab + ac – a² + b² + bc – ab + bc + c² – ac )

= b² + c² + 2bc – a² = VT

Vậy đẳng thức được c/m

Tuần 3+4 Tháng 10

NHỮNG HẰNG ĐẲNG THỨC ĐÁNG NHỚ

A.TÓM TẮT LÝ THUYẾT

Cho A và B là các biểu thức. Ta có một số hằng đẳng thức đáng nhớ sau:

1) (A + B)² = A² + 2AB + B²

2) (A – B)² = A² – 2AB + B²

3) A² – B² = (A + B)(A – B)

4) (A + B)³ = A³ + 3A²B + 3AB² + B³

5) (A - B)³ = A³ - 3A²B + 3AB² - B³

6) A³ + B³ = (A + B)(A² – AB + B²)

7) A³ - B³ = (A - B)(A² + AB + B²)

*Chú ý:

Các công thức 4) và 5) còn được viết dưới dạng:

(A + B)³ = A³ + B³ + 3AB(A + B)

(A – B)³ = A³ – B³ – 3AB(A – B)

- Từ công thức 1) và 2) ta suy ra các công thức:

(A + B + C)² = A² + B² + C² + 2AB + 2BC + 2AC

(A – B + C)² = A² + B² + C² – 2AB – 2BC + 2AC

(A – B – C)² = A² + B² + C² – 2AB + 2BC – 2AC

a) M = x² – 4x + 7 = x² – 4x + 4 + 3 = (x – 2)² + 3

Ta thấy: (x – 2)² ≥ 0 nên M ≥ 3

Hay GTNN của M bằng 3

Giá trị này đạt được khi (x – 2)² = 0 x – 2 = 0 x = 2

b) N = (x² – 4x – 5)(x² – 4x – 19) + 49

N = (x² – 4x – 5 )(x² – 4x – 5 – 14) + 49

N = (x² – 4x – 5)² – 14(x² – 4x – 5) + 49

N = (x² – 4x – 5)² - 2.7(x² – 4x – 5 ) + 7²

N = (x² – 4x – 5 – 7 )² = (x² – 4x – 12 )²

Ta thấy : (x² – 4x – 12)² ≥ 0 nên N ≥ 0

Hay GTNN của N bằng 0

Giá trị này đạt được khi x² – 4x – 12 = 0 (x – 6)(x + 2) = 0

x = 6 ; hoặc x = -2

c) P = x² – 6x + y² – 2y + 12

P = x² – 6x + 9 + y² – 2y + 1 + 2 = (x – 3)² + (y – 1)² + 2

Ta thấy: (x – 3)² ≥ 0; và (y – 1)² ≥ 0 nên P ≥ 2

Hay GTNN của P bằng 2

Giá trị này đạt được khi x – 3 = 0 và y – 1 = 0

Giả sử lời giải như :

Vì (x² + 1)² ≥ 0 nên A ≥ 4 .

Vậy GTNN của biểu thức là 4.

Kết luận về GTNN như thế là mắc phải sai lầm loại 1), tức là quên kiểm tra điều kiện b) . Thực ra để cho A bằng 4, ta phải có (x² + 1)² = 0 , nhưng điều này không thể xảy ra được với mọi giá trị của biến x.

*Ví dụ 2: Cho x và y là các số hữu tỉ và x ≠ y .Tìm GTNN của biểu thức

B = (x – y)² + 2

Giả sử lời giải như sau:

Vì (x – y)² ≥ 0 nên B ≥ 2

Mặt khác khi thay x = y = 1, B nhận giá trị 2

Vậy GTNN của biểu thức B là 2.

ở đây, kết luận về GTNN như thế là mắc phải sai lầm loại 2), tức là quên kiểm tra điều kiện ràng buộc x ≠ y .

*Bài tập 2: Tìm GTNN của các biểu thức sau:

a) A = x² – 4x + 9

Ta có : A = x² – 4x + 4 + 5 = (x – 2)² + 5

Ta thấy (x – 2)² ≥ 0, nên (x – 2)² + 5 ≥ 5

Hay GTNN của A bằng 5 , giá trị này đạt được khi (x – 2)² = 0

x – 2 = 0 x = 2

b) B = x² – x + 1

Ta có: B = x² – 2.x + = (x - )² +

Vậy GTNN của B bằng , giá trị này đạt được khi x =

M = 4x – x² + 3 = - x² + 4x – 4 + 7 = 7 – (x² – 4x + 4) = 7 – (x – 2)²

Ta thấy: (x – 2)² ≥ 0 ; nên - (x – 2)² ≤ 0 .

Do đó: M = 7 – (x – 2)² ≤ 7

Vậy GTLN của biểu thức M bằng 7, giá trị này đạt được khi x = 2

*Chú ý: Dạng toán này tương tự dạng : Chứng minh 1 biểu thức luôn dương, hoặc luôn âm, hoặc lớn hơn, nhỏ hơn 1 số nào đó.

*Bài tập 4 : Tính giá trị của các biểu thức:

a) A = 49x² – 56x + 16 , với x = 2

Ta có: A = (7x – 4)²

Với x = 2 thì: A = (7.2 – 4)² = 10² = 100

b) B = 27x³ + 54x² + 36x + 8 , với x = - 2

Ta có: B = (3x)³ + 3.(3x)².2 + 3.(3x).4 + 2³ = (3x + 2)³

Với x = -2 thì:

B = [3.(-2) + 2]³ = (-4)³ = - 64

Giải:

Tích của 4 số tự nhiên liên tiếp là:

A = n(n + 1)(n + 2)(n + 3)+ 1

A= (n² + 3n)(n² + 3n + 2) + 1

= (n² + 3n)² + 2(n² + 3n) + 1 = (n² + 3n + 1)²

Vì n là số tự nhiên nên (n² + 3n + 1)² là một số chính phương.

Vậy n(n + 1)(n + 2)(n + 3) là một số chính phương.


Tuần 1 +2 Tháng 11

PHÂN TÍCH ĐA THỨC THÀNH NHÂN TỬ

A. TÓM TẮT LÝ THUYẾT:

* CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH ĐA THỨC THÀNH NHÂN TỬ:

1)Phương pháp đặt nhân tử chung:

AB + AC = A(B +C)

2) Phương pháp dùng hằng đẳng thức.

Vận dụng các hằng đẳng thức để biến đổi đa thức thành tích các nhân tử hoặc lũy thừa của các đa thức.

3)Phương pháp nhóm nhiều hạng tử.

Dùng các tính chất giao hoán, kết hợp của phép cộng các đa thức ta kết hợp những hạng tử của đa thức thành từng nhóm thích hợp rồi dùng các phương pháp khác phân tích thành nhân tử theo từng nhóm rồi phân tích chung đối với các nhóm.

- Khi nhóm các hạng tử cần chú ý:

+ Làm xuất hiện nhân tử chung

+ Hoặc xuất hiện hằng đẳng thức.

4) Phương pháp tách một hạng tử thành nhiều hạng tử .

5)Phương pháp thêm bớt cùng một hạng tử.

a) Thêm và bớt cùng một hạng tử làm xuất hiện hiệu của hai bình phương.

b) Thêm và bớt cùng một hạng tử làm xuất hiện nhân tử chung.

6)Phương pháp đổi biến (Hay phương pháp đặt ẩn phụ)

7)Phương pháp hệ số bất định.

8)Phương pháp xét giá trị riêng.

* Để phân tích một đa thức thành nhân tử ta phải vận dụng linh hoạt các phương pháp đã nêu và thông thường ta phải phối hợp nhiều phương pháp.

a) ab(a – b) + bc(b – c) + ca(c – a)

=ab(a – b) + bc[b – a + a – c] + ac(c – a)

=ab(a – b) – bc(a – b) + bc(a – c) – ac(a – c)

= (a – b)(ab – bc) + (a – c)(bc – ac)

= b(a – b)(a – c) - c(a – c)(a – b)

= (a – b)(a – c)(b – c)

*Bài tập 2:

a) x² + 7x + 12 = x² + 4x + 3x + 12 = x(x + 4) + 3(x + 4) = (x + 4)(x + 3)

b) 3x² – 8x + 5 = 3x² – 3x – 5x + 5 = 3x(x – 1) – 5(x – 1) = (x – 1)(3x – 1)

*Bài tập 3:

a) x² – 5xy + 6y² = x² – 2xy – 3xy + 6y² = x(x – 2y) – 3y(x – 2y)

= (x – 2y)(x – 3y)

b) 4x² – 17xy + 13y² = 4x² – 4xy – 13xy + 13y² = 4x(x – y) – 13y(x – y)

= (x – y)(4x – 13y)

Tuần 3 + 4 Tháng 10

CHIA ĐƠN THỨC CHO ĐƠN THỨC

CHIA ĐA THỨC CHO ĐƠN THỨC , ĐA THỨC.

A.TÓM TẮT LÝ THUYẾT:

1.Chia đơn thức cho đơn thức:

- Đơn thức A gọi là chia hết cho đơn thức B 0 nếu có một đơn thức C sao cho

A = B.C; C được gọi là thương của A chia cho B.

- Đơn thức A chia hết cho đơn thức B khi mỗi biến của B đều là biến của A với số mũ không lớn hơn số mũ của nó trong A.

- Quy tắc chia đơn thức A cho đơn thức B (trường hợp A chia hết cho B):

+ Chia hệ số của đơn thức A cho hệ số của đơn thức B.

+ Chia từng lũy thừa của biến trong A cho lũy của cùng biến đó trong B.

+ Nhân các kết quả tìm được với nhau.

- Đa thức A gọi là chia hết cho đơn thức B ≠ 0, nếu có mọt đa thức C sao cho

A = B.C

- Đa thức A chia hết cho đơn thức B khi các đơn thức hạng tử của đa thức A đều chia hết cho đơn thức B.

Muốn chia đa thức A cho đơn thức B, ta chia mỗi hạng tử của A cho B rồi cộng các kết quả lại với nhau.

- Muốn chia đa thức một biến A cho đa thức một biến B ≠ 0, trước hết ta phải sắp xếp các đa thức này theo lũy thừa giảm dần của cùng một biến và thực hiện phép chia như phép chia các số tự nhiên.

- Với hai đa thức tùy ý A và B của mọt biến (B ≠ 0), tồn tại duy nhất hai đa thức Q và R sao cho A = B.Q + R

Trong đó R = 0 hoặc bậc của R thấp hơn bậc của B.

Nếu R = 0 thì phép chia A cho B là phép chia hết.

Nếu R ≠ 0 thì phép chia A cho B là phép chia có dư.

B = 1 – m + m³

a) CMR với mọi giá trị nguyên của m thì thương của phép chia A cho B là một bội số của 6.

b) xác định giá trị nguyên của m để đa thức dư bằng 0.

a) Thực hiện phép chia A cho B ta được thương là:

m³ – 6m² + 11m – 6 , và dư là 17m² + 81m – 20 .

Có m³ – 6m² + 11m – 6 = m³ – m² – 5m² + 5m + 6m – 6

= m²(m – 1) – 5m(m – 1) + 6(m – 1) = (m – 1)(m² – 5m + 6) =

= (m – 1)[(m² – 2m) – (3m – 6)] = (m – 1)[m(m – 2) – 3(m – 2)] =

= (m – 1)(m – 2)(m – 3)

Kết quả là tích của 3 số nguyên liên tiếp nên chia hết cho 6 . Vậy thương của phép chia là bội của 6.

Cũng có thể chứng minh như sau:

m³ – 6m² + 11m – 6 = m³ – m – 6m² + 12m – 6

= m(m² – 1) – 6m² + 12m – 6

= (m – 1)(m(m + 1) – 6(m² - 2m + 1)

= (m – 1)m(m + 1) – 6(m – 1)²

Từ đó ta thấy biểu thức đã cho chia hết cho 6.

b) Giải phương trình sau:

17m² + 81m – 20 = 0

Vì m Z nên m = -5 để cho dư bằng 0.

a) a³x³ + 3ax² – 6x – 2a chia hết cho x + 1 .

Thực hiện phép chia đa thức a³x³ + 3ax² – 6x – 2a cho đa thức x + 1

ta được thương là a²x² + (3a – a²)x + (a² – 3a – 6)

đa thức dư là – a² + a + 6

Để a³x³ + 3ax² – 6x – 2a chia hết cho x + 1 ta phải có:

– a² + a + 6 = 0

Hay (a + 2)(3 – a) = 0 a = - 2 hoặc a = 3

*Cách 2: (Phương pháp hệ số bất định ) :

Đa thức bị chia có bậc 3 , đa thức chia có bậc nhất nên thương là một đa thức bậc hai có hạng tử cao nhất là a²x³ : x = a²x² ; hạng tử thấp nhất là ( - 2a) : 1 = - 2a

Gọi thương của phép chia là a²x² + bx – 2a , ta có:

a²x² + 3ax² – 6x – 2a = (x + 1)(a²x² + bx – 2a)

Thực hiện phép nhân ở vế phải ta được :

a²x³ + (a² + b)x² + (b – 2a)x – 2a

Đồng nhất đa thức này với đa thức bị chia a²x² + 3ax² – 6x – 2a , ta được:

Lấy (1) trừ (2) ta được : a² + 2a = 3a + 6 a² – a – 6 = 0

Suy ra:

*Cách 3: (Phương pháp xét giá trị riêng)

Gọi thương của phép chia a²x³ + 3ax² – 6x – 2a cho x + 1 là Q(x) , ta có :

a²x³ + 3ax² – 6x – 2a = (x + 1)Q(x)

Vì đẳng thức đúng với mọi x nên cho x = -1 ta được :

- a² + 3a + 6 – 2a = 0 . Suy ra a = - 2 ; hoặc a = 3

b) 10x² – 7x + a chia hết cho 2x – 3 .

*Cách 1: Thực hiện phép chia 10x² – 7x + a cho đa thức 2x – 3 , ta được thương là:

5x + 4 và đa thức dư là a + 12

Để 10x² – 7x + 3 chia hết cho 2x – 3 thì a + 12 = 0 a = - 12 .

*Cách 2:

Đa thức bị chia có bậc hai, đa thức chia có bậc nhất nên thương là một đa thức bậc nhất có hạng tử cao nhất là 10x² : 2x = 5x ; hạng tử thấp nhất là a : (-3) = -

Do đó đa thức thương là 5x - .

Từ đó ta có: 10x² – 7x + a = (2x – 3)(5x - )

Thực hiện phép nhân ở vế phải ta được :

10x² – ( + 15)x + a

Đồng nhất đa thức này với đa thức bị chia ta được: + 15 = 7

Suy ra a = - 12.

10x² – 7x + a = (2x – 3)Q(x)

Vì đẳng thức đúng với mọi x , nên cho x = - , ta được:

10.(- )² – 7.(- ) + a = 0

c) 2x² + ax + 1 chia cho x – 3 dư 4

Thực hiện phép chia 2x² + ax + 1 cho x – 3 , ta được thương là 2x + a + 2 và đa thức dư là 1 + 2a

Để đa thức 2x² + ax + 1 chia cho đa thức x – 3 dư 4 thì: 1 + 2a = 4

2a = 3

d) ax⁵ + 5x⁴ – 9 chia hết cho (x – 1)² .

Gọi thương của phép chia ax⁵ + 5x⁴ – 9 cho (x – 1)² là Q(x) , ta có:

ax⁵ + 5x⁴ – 9 = (x – 1)².Q(x)

Vì đẳng thức đúng với mọi x , nên cho x = 1, ta được

a + 5 – 9 = 0 a = 4

a) A = , với x = -9; y = 2005.

A =

Với x = -9; y = 2005, ta có:

A =

b) B = ; với x = - ; y =2.

Ta có: B =

Với x = - ; y =2 , ta có:

B = [2.(- ) – 2][2.(- ) + 2] = (-3).1 = - 3.


Tuần 1+2 Tháng 12

PHÂN THỨC ĐẠI SỐ

A.TÓM TẮT LÝ THUYẾT:

1.Phân thức đại số:

- Một phân thức đại số (hay nói gọn là phân thức) là một biểu thức có dạng , trong đó A, B là những đa thức và B khác 0.

A được gọi là tử thức (hay tử)

B được gọi là mẫu thức (hay mẫu)

- Mỗi đa thức cũng được coi như một phân thức với mẫu thức bằng 1.

- Với hai phân thức và , ta nói , nếu A.D = B.C

* ( M là một đa thức khác 0)

* ( N là một nhân tử chung, N khác đa thức 0)

*

- Cách biến đổi phân thức thành phân thức đơn giản hơn và bằng phân thức đã cho gọi là rút gọn phân thức.

- Muốn rút gọn một phân thức ta có thể làm như sau:

+ Phân tích tử và mẫu thành nhân tử (nếu cần) để tìm nhân tử chung.

+ Chia cả tử và mẫu cho nhân tử chung (nếu có)

4.Các phép tính về phân thức đại số:

+ Quy đồng mẫu thức.

+ Phép cộng các phân thức.

+ Phép trừ các phân thức.

+ Phép nhân các phân thức.

+ Phép chia các phân thức.

C. BÀI TẬP LUYỆN TẬP:

*Bài tập 1: Rút gọn các phân thức sau:

a)

b)

c)

d)

e)

f)

g)

h)

g)

a)

=

=

=

Khai thác bài toán:

- Ta có thể thay đổi vị trí của tử và mẫu.

- Hoặc rút gọn phân thức:

- Bài toán tổng quát: Rút gọn phân thức:

và phân thức tạo thành bởi việc thay đổi vị trí như trên.

Tử và mẫu không có nhân tử chung nên không thể rút gọn được nữa.

b)

Tử và mẫu không có nhân tử chung nên không thể rút gọn được nữa.

a) A = , tại x = 103

A =

Tại x = 103 ta có: A =

*Bài tập 6: Biến đổi các biểu thức sau thành phân thức:

a) =

b)



*Bài tập 7: Chứng minh đẳng thức:

a)

Xét vế trái:

Vậy đẳng thức được chứng minh.