A. LỊch sử I. Nguyên nhân đưa đến sự ra đời Đạo Phật (Phật giáo Nguyên Thủy): Sự phát triển xã hội

1 Mircea Eliade, The Encyclopaedia of Religion, Collier Macmillan Publishers, New York, 1987, tập II, tr. 265.

2 G.P Malalasekera, O.B.E., The Encyclopaedia of Buddhism, Ceylon, 1971, tập III, p. 224.

3 Har Dayal, The Buddhisattva Doctrine in buddhist Sanskrit Literature, Motilal Banarsidass, Delhi, 1975, tr. 5. Để tiện cho việc nghiên cứu của giới độc giả, sau đây tác giả xin trích một số định nghĩa tiêu biểu và giải thích mà giáo sư Har Dayal đã trình bày trong tác phẩm trên.

Theo sự nghiên cứu của Har Dayal:

1. 
   Sattva có thể có nghĩa là “bản chất, thực chất hoặc sự tồn tại thực sự” (Skt. Dicy. M.W). Từ Pàli ‘satta’ cũng có thể có nghĩa là “tính chất” (Pàli Dicy. S.v). Những nhà từ điển học lớn thời nay dường như giải thích sattva theo ý nghĩa này. Bohtlingk và Roth, giải thích ‘bodhivattva’: là “(adj.) dến Wesen Erkenntniss ist; (mas.) der im Beitz des Wesens der Bodhi Seinde”, và Monier William dịch như sau: “Chúng sanh sở hữu sự giác ngộ hay trí tuệ toàn hảo trong bản chất của họ” (tr. 688b). E. Burnouf dường như giải thích thuật ngữ này giống như Bohtlingk và Roth. Theo C. Iliot, “sattva có nghĩa là con người với bản chất là trí tuệ”. (Eliot, II, tr. 7). Theo D. Hackmann, “sattva có nghĩa là người với bản chất được định sẵn sự giác ngộ” (Buddhism, tr. 52).
   
2. 
   “Sattva” (giống đực) có thể có nghĩa là “một chúng sanh hữu tình” (Saht. Dicy. M.W), “ein lebendes Wesen (Skt. Dicy Pbg.). Từ Pàli “satta’ có thể có nghĩa ‘con người, hữu tình, hay một con người hay chúng sanh hữu tình có trí năng” (Pà li Dicy, s.v.) Theo Kern, “Sattva có nghĩa là một hữu tình hay một sự sống có lý trí, sở hữu sự giác ngộ (Manual, tr. 65, line II). Theo Rhys Davids và W. Stede, “sattva là một chúng sanh giác ngộ (bodhi being) nghĩa là một chúng sanh chắc chắn đạt được giác ngộ trọn vẹn (Pàli dicy. s.v.). Theo L.D.Barnett., “Sattva là một hữu tình giác ngộ (“Path”. tr.20). Theo M. Anesaki, “sattva là một chúng sanh mưu cầu giác ngộ, hay chắc chắn giác ngộ (“Buddha”, tr.2, ghi chú I). Theo D.T. Suzuki, sattva là một con người thông thái (“Outline”, tr.277). Theo Csoma de koros, sattva là một linh hồn thanh tịnh và uy dũng (Scoma, tr.6). Tác giả của kinh Samadhi-raja giải thích sattva là một chúng sanh, một hữu tình nhưng nghĩ rằng thuật ngữ bodhisattva (bồ-tát) có nghĩa là người khuyên bảo, hay thúc đẩy tất cả chúng sanh (bodheti vattsan… Sam. Rà. Fol. 25q, 4). P. Ghosa dường như giải thích sattva là con người, nhưng phân tích toàn bộ từ này trong một cách đặc biệt “bodhi sa casau maha-krp-asayena sattvalambanat sattvas ceti bodhisattvah… “Câu này có nghĩa rằng con người vừa là bodhi (giác ngộ) vừa là sattva (chúng sanh)!
   
3. 
   “Sattva” có thể có nghĩa là linh hồn, là tâm, là tri giác, là thức, “Geist” (Skt. Dicy. M.W. and Pbg.) Từ Pàli “satta” cũng có thể có nghĩa “linh hồn” (Pà li Dicy. s.v.). I. De la Valee Poussin, nhà từ điển học của Ấn Độ, cũng giải thích sattva như là một biểu tượng của citta (tâm) hay vyasasāya (quyết định hay quyết tâm). Bình luận về B.C. Ava, tác phẩm Prajnakaramati nói rằng: “tatra (bodhau) sattvam abhipraya syeti bodhisattvah”. P. Ghosa trích dẫn lời của một cựu luận sư, giải thích rằng sattva có nghĩa là abhipraya (ý định hay mục đích): “bodhau sattvam abhipaya yesam te bodhisattvah” (Pr. Pà. Sata., tr.2, ghi chú 2). Như vậy từ ngữ này có nghĩa là :người với tâm, ý định hay ý nghĩ, hay ước muốn đã gắn chặt với giác ngộ (bodhi). P. Oltramare không thừa nhận giải thích trên vì ông cho là quá gượng gạo và không đúng; nhưng L. de la Valee Poussin thì dường như có khuynh hướng chấp nhận nó, cùng lúc ấy ông ta thừa nhận rằng ý nghĩa nguyên thủy của thuật ngữ này có thể bắt nguồn từ (ý niệm thực chất hay bản tính cố hữu”.
   
4. 
   Sattva có thể có nghĩa là ‘thai tạng’ (Skt. Dicy, M.W.); H.S. Gour dịch là “Trong con người mà sự hiểu biết còn tiềm ẩn và chưa phát triển” (Buddhism, tr. XI)
   
5. 
   Sattva có thể có cùng ý nghĩa vì ở trong tác phẩm Yoga-sastra (Luận Du-già) nó ngược lại với từ purasa (người) và có ý nghĩa là ‘tâm hay sự hiểu biết’. Giải thích ấy thường được E. Senart tin tưởng rằng Phật giáo bị ảnh hưởng sâu sắc bởi hệ thống Yoga (Du-già)… thực sự rằng sattva xuất hiện rất thường trong Yoga sutra, và G. Jha dịch là nguyên tắc tư duy hay tâm (Yo. Sù. II 41, tr. 109, “Sattva-suddhi-saumanasy-aikagry-endriya-jya-atma-darsana-yogyatvani ca). E. Senart chỉ ra rằng sattva được nói là khác với purisa (ngườI) trong Yoga sutra. (III. 55, “sattva-purusyoh suddhi-samye”, tr. 174). Do vậy, ông ta đưa ra sự trích dẫn ở trên, nhưng tôi (Har Dayal) thú nhận rằng tôi thực sự không hiểu những điều mà E. Senart muốn nói ở câu “sattva de la bodhi”. Ý kiến của Kern là thành phần thứ nhất ‘bodhi’ có thể có liên quan đến thuật ngữ ‘buddhi’ của hệ thống Yoga (Du-già), vì thuật ngữ buddhisattva đặc biệt được tìm thấy trong văn học Yoga (Du-già). Như vậy, Bồ-tát có thể là một nhân cách hóa sự hiểu biết tiềm tàng (trong chúng sinh).
   
6. 
   Sattva có thể là một hình thức Sanskrit hóa sai của thuật ngữ Pāli ‘satta’, và từ Pāli này có thể tương hợp với từ Sanskrit “satka”. Như vậy, từ chữ “boddhisatta” của Pāli, theo đó tiếng Sanskrit bắt nguồn sẽ là bodhi-satka, có ý nghĩa là “người tận tụy với hay gắn chặt với giác ngộ (bodhi)”. Satka (từ căn gốc sanj) có nghĩa là “bám vào, níu lấy, hay gắn chặt vào, nối kết lại, liên kết với, say mê với, tận tụy với, thích thú, miệt mài” (Skt. Dicy. M.W). Theo từ điển Pāli, thuật ngữ Pāli ‘satta’ cũng có liên hệ với những từ của Sanskrit, như ‘sattva, sapta, sakta, và sapta’. Có người đã gợi ý rằng từ Pāli ‘satta’ có liên hệ với từ Sanskrit ‘Sukta’ mà không phải là ‘sūtra’, vì từ sūtra là một chọn lựa không thích hợp đối với những bài kinh dài dòng và rườm rà của Phật giáo. Các nhà Phật học rất chú trọng đến tầm quan trọng của những lời dạy tốt (subhasita), và theo họ từ Pāli sutti thì không tương hợp với từ Sanskrit sūkti (Pali, Dicy. s.v). Tuy nhiên điều có thể là người ta có thể lập luận một cách hợp lý rằng từ Bodhi-sakta của Sanskrit thì có thể tương đồng với từ Pāli bodhisatta. Ý kiến của các học giả Phật giáo chọn sự diễn dịch sattva không cần phải xem là quyết định tuyệt đối trong vấn đề này, vì chắc chắn họ đã cho chúng ta những hình thức Sanskrit sai lầm khác, ví dụ smrupasthāna (thay cho từ Pāli), samyak-prahāna (thay thế cho từ Pāli sammappadhāna), v.v…; bodhisattva cũng có thể thuộc về những thuật ngữ Sanskrit sai lầm này. Tuy thế, P. Oltramare loại bỏ cách giải quyết trên, vì động từ sanj thì không được dùng để biểu thị sự gắn bó với những lý tưởng đạo đức và tâm linh, và các nhà văn về sau cũng không thể tạo ra “một lỗi lầm kỳ cục” như thế trong việc phiên dịch Pāli sang Sanskrit.
   
7. 
   “Sattva” có thể có nghĩa là “sức mạnh, năng lực, khí lực, quyền lực, can đảm” (Skt. Dicy, M.W, tr. 1052). Từ ngữ bodhisattva cũng sẽ có nghĩa là “người mà năng lực và sực mạnh hướng đến sự giác ngộ (bodhi); Sattva trong ý nghĩa này thường xuất hiện trong Avadāna-kalpa-làta của Ksemendra (tr. 4,5,6,7.) v.v
   

4 Har Dayal, The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature, Delhi, 1075, tr.9

5 Đại Tạng kinh VN, kinh Trung Bộ, tập I, tr. 366.

6 Sđd., tr. 336.

7 Đại Tạng kinh VN, kinh Trung Bộ, tập I, tr. 527.

8 Sđd., tr. 366.

9 Đại Tạng kinh VN, kinh Trường Bộ, tập I, tr. 448.

10 Thích Minh Châu (dịch) Kinh Bổn Sanh, tập I, Tu Thư Vạn Hạnh, 1980, tr. 5.

11 Sđd., tr. 53.

12 Bhiksu Thích Minh Châu, The Chinese Madhyama Agama and the Pāli Majjhima Nikāya, Delhi, 1991, tr. 33 – 34.

13 N. Dutt, The Spread of Buddhism and The Buddhist Philosophy, Rajesh Publication, New Delhi, Allahabad, 1980, tr. IX.

14 Har Dayal, The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature, Motilal Banarsidass, Delhi, 1975, tr. 270-271.

15 S. Radhakrishnana, Indian Philosophy, Oxford India Paperbacks, Delhi, 1997, tr. 601.

16 G.P. Malalasekera, The Encyclopedia of Buddhism, Vol. III, Ceylon, 1971, tr. 74-75.

17 Đại Tạng Kinh VN, kinh Tăng Chi Bộ, tập IV, tr. 211-212.

18 Để có giải thích chi tiết về giáo lý này, xem kinh Tăng Chi Bộ, tập III, ĐTKVN, chương Năm Pháp, mục Các Triền Cái.

19 Xem thêm chi tiết trong Đại Tạng Kinh VN, Trung Bộ kinh, tập III, kinh Bất Đoạn, tr. 154-159.

Каталог: application -> uploads -> Daotaotuxa -> Khoa2 -> Hoc%20Ky%208
Khoa2 -> 僧 僧者，僧伽之省稱。意為和合眾。和有六種：一戒和同修。二見和同解。三身和同住。四利和同均。五口和無諍。六意和同悅。故此僧字，實佛弟子團體之名也。 phiêN ÂM: Tăng
Khoa2 -> Triết học chính trị XÃ HỘi phật giáo a. SƠ LƯỢc về triết học chính trị XÃ HỘi khái niệm triết học
Khoa2 -> Triết học chính trị XÃ HỘi phật giáo a. SƠ LƯỢc về triết học chính trị XÃ HỘi khái niệm triết học
Khoa2 -> Bài 5: LỘ trình tu chứng & quả VỊ thanh văn củA ĐẠi chúng bộ VÀ ba chi pháI ĐẦu tiêN (21- 39)
Khoa2 -> Bài 10. Quan đIỂm căn bản của nhất thiết hữu bộ
Khoa2 -> BÀI 20. Quan đIỂm của kinh lưỢng bộ (sautrantika = thuyết chuyển chấp bộ)
Khoa2 -> Triết học tôn giáO
Khoa2 -> 恒轉如瀑流 阿羅漢位捨 4 Thứ nhất là a-lại-da
Hoc%20Ky%208 -> Thiền phái Tào Động tới Việt Nam chủ trưƠng của tàO ĐỘNG