Chương IV. DỰ BÁO ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ. NHỮNG CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC CHỦ YẾU ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN KT-XH CỦA VÙNG

1.1. Những chủ trương, chính sách lớn về phát triển vùng TDMN Bắc Bộ

Để từng bước thảo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong phát triển và tạo những tác động tích cực về mặt chính sách nhằm thúc đẩy sản xuất kinh doanh, mở rộng thị trường, giải phóng các nguồn lực nội tại. Đồng thời đẩy mạnh thu hút các nguồn lực bên ngoài cho phát triển, ổn định và cải thiện đời sống nhân dân Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 37/NQ-TW về phương hướng phát triển kinh tế- xã hội và bảo đảm quốc phòng an ninh vùng TDMNBB đến năm 2010. Trong đó có nêu rõ: " Mục tiêu đến năm 2010 là đẩy nhanh nhịp độ phát triển kinh tế - xã hội vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ cao hơn nhịp độ phát triển chung của cả nước; cải thiện rõ rệt hệ thống hạ tầng kinh tế- xã hội đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và bảo đảm quốc phòng an ninh của vùng; khai thác mạnh các nguồn tài nguyên, thế mạnh về đất đai, khí hậu, khoáng sản, thuỷ điện, lợi thế về cửa khẩu để phát triển các ngành kinh tế; hoàn thành định canh, định cư và đưa dân trở lại biên giới, hạn chế tối đa việc di dân tự do vào phía Nam và các vùng khác; bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá các dân tộc, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân; gắn phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh, ổn định chính trị, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia". Đây là định hướng quan trọng vừa khẳng định nhu cầu phát triển, vùa xác định rõ những vận hội mới cho việc phát triển kinh tế - xã hội của vùng TDMNBB.

Để thực hiện chủ trương lớn này Chính phủ đã giao các ngành, các địa phương triển khai rà soát, hoàn thiện các chiến lược quy hoạch phát triển tổng thể kinh tế - xã hội từ nay đến 2010 và tầm nhìn đến 2020. Đồng thời nghiên cứu xây dựng kế hoạch chung triển khai các hoạt động đầu tư phát triển, đề xuất các giải pháp chủ yếu và các chính sách đặc biệt đối với vùng TDMNBB trong thời kỳ từ nay đến năm 2010.

Trong những năm qua, Đảng và Chính phủ đã có nhiều chính sách đầu tư, hỗ trợ đối với các tỉnh vùng Trung du và miền núi Bắc bộ như: Quyết định 186/2001/QĐ-TTg; Quyết định 120/2003/QĐ-TTg; Quyết định 134/2004/QĐ-TTg; Quyết định 174/2004/QĐ-TTg; các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình 135, Dự án 5 triệu ha rừng; các hỗ trợ có mục tiêu về hạ tầng du lịch, phát triển khu kinh tế cửa khẩu, hạ tầng chợ, làng nghề, hạ tầng khu công nghiệp; Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh, bền vững đối với 61 huyện nghèo; Quyết định 71/2009/QĐ-TTg ngày 28/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt đề án Hỗ trợ các huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động góp phần giảm nghèo bền vững giai đoạn 2009-2010 (có 33 huyện thuộc 10 tỉnh trong vùng).

Bộ Chính trị đã cho chủ trương đẩy mạnh hợp tác phát triển “Hai hành lang và một vành đai kinh tế” thúc đẩy mạnh hợp tác với Trung Quốc với theo các quan điểm sau:

- Hữu nghị, bình đẳng, cùng có lợi và không ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, sự tác và quan hệ của mỗi nước với nước thứ ba. Đồng thời góp phần tích cực thúc đẩy các quan hệ hợp tác đa phương khác của mỗi nước. Tiến hành từng bước vững chắc, vấn đề nào cần thiết, chín muồi, có hiệu quả thiết thực thì làm trước, sau đó mở rộng dần ra các lĩnh vực khác. Đảm bảo giữ vững ổn định chính trị, quốc phòng, an ninh và môi trường sinh thái của mỗi nước. Cùng tìm cách phát triển trên cơ sở điều kiện đặc thù và trình độ phát triển của mỗi nước; đảm bảo sự bền vững kinh tế - xã hội - an ninh - môi trường của mỗi bên; đảm bảo phù hợp với chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của mỗi nước. Đối với từng vấn đề hợp tác, hai bên cùng lấy hữu nghị, bình đẳng cùng có lợi, cùng phát triển và cùng đứng trên góc độ toàn cục của quan hệ kinh tế thương mại hai nước để tiến hành các cuộc đối thoại nhằm cùng nhau xây dựng môi trường hợp tác lành mạnh. “với nguyên tắc cơ bản bình đẳng, cùng có lợi”

- Tiến hành trong khuôn khổ chung, có sự phân công phối hợp chặt chẽ giữa 2 bên. Các vấn đề hợp tác trong dự án được tính toán, tiến hành trong khuôn khổ các hợp tác tổng thể chung giữa hai nước; các ngành, các tỉnh hữu quan của hai nước căn cứ vào đặc thù của mình mà đề ra các vấn đề hợp tác một cách có thứ tự, trong khuôn khổ sự bố trí chung của Chính Phủ hai nước.

- Vấn đề hợp tác nào dễ thì làm trước, tiến dần dần từng bước. Giai đoạn đầu, nên tập trung vào các lĩnh vực dễ làm như: thương mại và đầu tư, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp, du lịch, xây dựng cơ bản, khai thác nguồn tài nguyên, bao thầu công trình. Giai đoạn sau, mở rộng dần dần ra các lĩnh vực khác. Tiến hành hợp tác qua nhiều kênh (Chính phủ, doanh nghiệp và tư nhân); đảm bảo vấn đề nào dễ và cấp bách thì tiến hành hợp tác trước, tiến dần từng bước từ các điểm phát triển thành tuyến và từ các tuyến đến diện.

Về định hướng hợp tác phát triển hai hành lang một vành đai kinh tế tập trung vào:

- Xây dựng kết cấu hạ tầng KT-XH: đường sắt, đường bộ, cảng biển.

Về đường bộ, hai nước sẽ hợp tác phát triển hệ thống giao thông đặt trong mối quan hệ với chương trình phát triển GMS. Trong hợp tác, phía Việt Nam mong muốn nhận được nguồn vốn từ ADB và từ tín dụng ưu đãi của phía Trung Quốc. Hai bên hợp tác đẩy mạnh việc nâng cấp cải tạo các tuyến đường trục như Hải Phòng - Hà Nội - Lào Cai - Hà Khẩu - Côn Minh; Hải Phòng - Hà Nội - Lạng Sơn - Bằng Tường - Nam Ninh. Các tuyến đường này hướng tới tiêu chuẩn đường cao tốc, rút ngắn thời gian di chuyển giữa các tỉnh. Dự kiến tiến độ thực hiện theo thứ tự ưu tiên như sau:

• 
  Tuyến đường cao tốc Hải Phòng - Hà Nội - Lào Cai - Hà Khẩu - Côn Minh cần ưu tiên làm trước, đã đang triển khai xây dựng và hoàn thành trước năm 2012.
  
• 
  Tuyến cao tốc Hải Phòng - Hà Nội - Lạng Sơn - Bằng Tường - Nam Ninh, thời gian dự kiến là giai đoạn trước năm 2013.
  

Ngoài ra, nhằm hoàn thiện hơn nữa cơ chế tiện lợi hoá thông quan, nâng cao hiệu suất thông quan, hai bên sẽ bàn bạc xây dựng chế độ thông tin với nhau, thông báo những chính sách pháp quy liên quan đến quản lý thông quan; tận dụng đầy đủ công nghệ thông tin và mạng lưới hiện đại, thực hành “ thông quan điện tử”, “cửa khẩu điện tử” và giám sát trên mạng máy tính đối với các doanh nghiệp thương mại gia công; bàn bạc thực hiện giao dịch trên mạng, khai báo hải quan trên mạng, khai báo kiểm dịch trên mạng, phát triển thương mại điện tử, xây dựng mô hình làm việc tập trung kiểu “một cửa” tại những cửa khẩu có điều kiện phù hợp; bàn bạc cơ chế điều hành phố hợp khẩn cấp, giải quyết kịp thời thắc mắc và trở ngại liên quan đến thông quan, đảm bảo thông quan bình thường.

1.2. Tác động của sự phát triển kinh tế - xã hội cả nước, vùng ĐBSH và vùng KTTĐ Bắc Bộ đến phát triển kinh tế - xã hội của vùng TDMN Bắc Bộ

Thị trường Việt Nam với 84,5 triệu dân vào năm 2008; 97,6 triệu dân vào năm 2020, mức sống ngày càng cao, nhu cầu ngày càng đa dạng. Kinh tế vùng TDMN Bắc Bộ phát triển sẽ có nhiều sản phẩm cung cấp cho thị trường trong nước và các vùng khác trong cả nước. Đồng thời phát triển mạng lưới dịch vụ xuất nhập khẩu, trên cơ sở đó tạo thế vươn ra thị trường các vùng khác và quốc tế.

Các vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, các tỉnh của Trung Quốc giáp biên giới với Việt Nam trong thời gian trước mắt cũng như lâu dài có tác động to lớn đối với vùng TDMN Bắc Bộ. Các vùng đó vừa là trung tâm cung cấp dịch vụ vừa là thị trường tiêu thụ hàng hóa nông, lâm sản, quặng các loại của vùng. Các hoạt động dịch vụ quan trọng ở các vùng, các tỉnh lân cận như nghiên cứu khoa học, thiết kế, xây dựng, marketing, thương mại, xuất nhập khẩu, tài chính - tiền tệ, vận tải, du lịch sẽ góp phần phát triển kinh tế - xã hội của vùng TDMN Bắc Bộ.

Mặc dù trên nhiều lĩnh vực, kinh tế nước ta đã đạt được những thành tựu đáng kể, song nhìn chung còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Sự hỗ trợ của Nhà nước đối với vùng TDMN Bắc Bộ trong thực tế đã và sẽ được tăng cường đáng kể, nhưng do địa bàn rộng, suất đầu tư lại cao so với các vùng khác, nên sự chuyển biến trông chờ vào sự đầu tư của Nhà nước chỉ có thể ở mức độ giới hạn. Một số khó khăn ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của vùng là: (1) Vốn đầu tư nước ngoài giảm sút nhiều so với những năm trước, việc huy động vốn tích lũy trong nước cho đầu tư phát triển còn nhỏ so với yêu cầu; (2) Sức cạnh tranh hàng hóa của ta gặp khó khăn do công nghệ thiết bị chưa đổi mới nhiều, vì vậy sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam sản xuất có phần bị suy giảm, trong đó có cả nguyên nhân hàng hóa của ta kém chất lượng; (3) Hệ thống pháp lý và chính sách đang trong quá trình hoàn thiện, còn khiếm khuyết, gây trở ngại nhiều cho việc thu hút đầu tư và nâng cao hiệu quả sản xuất.