Khảo sát chương trình đào tạo gắn với các giáo trình cụ thể

5.2. Khảo sát chương trình đào tạo gắn với các giáo trình cụ thể

5.2.1. Khảo sát một trường hợp cụ thể

(Xin xem nội dung của trang sau)

(http://www.shibuya-gaigo.com/sls2/it/course/pdf/class_level_overview.pdf)

Chương trình được phân ra thành 10 cấp độ đào tạo và các cấp này đều có sự đối ứng với chuẩn năng lực tiếng Nhật do JF qui định. Trong đó, sơ cấp được phân thành 3 cấp độ, ứng với trình độ từ N5 đến N4; trung cấp được phân thành 5 cấp độ, ứng với trình độ từ N4 đến N2; cao cấp được phân thành 2 cấp độ, ứng với N1.

Trong sự phân loại này, chương trình sơ, trung cấp có một giải phân bố khá rộng. Điều này phản ánh một thực tế của xu hướng đào tạo tiếng Nhật gần đây là dần phân bố chương trình và giáo trình ra một cách chi tiết hơn, cụ thể hơn. Đặc biệt trong CT này, bậc trung cấp đạt đến chuẩn của N2 như quan niệm của JF.

Thực ra, trong kinh nghiệm của những giảng viên tiếng Nhật lâu năm, có thể thấy rằng những sự phân chia sơ, trung, cao cấp đều có sự tương đối nhất định và bậc N2 cũng có thể nằm giữa bậc trung và cao cấp nên chúng tôi cho rằng sự phân chia này cũng có tính hợp lí và có thể coi đây là một ví dụ tham khảo cho việc biên soạn Chương trình của chúng tôi.

Để đạt được trình độ từ bậc sơ cấp đến cao cấp, các nhà giáo dục đã sử dụng 2 bộ giáo trình cơ bản. Trong đó, bậc sơ cấp và bậc trung cấp chủ yếu dùng giáo trình Minano nihongo, đến bậc cao cấp chủ yếu dùng giáo trình phân thành các chủ đề khác nhau là Temabetsu joukyu. Cụ thể: ở bậc sơ cấp dùng giáo trình Minano nihongo sơ cấp ("Tiếng Nhật cho mọi người"), đến bậc trung cấp, bộ giáo trình Mina no nihongo trung cấp vẫn được dùng như giáo trình chính trong đó, quyển 1 được sử dụng ở giai đoạn đầu, sau đó, có xen kẽ và bổ sung thêm giáo trình Nihongo o manabo chukyu zenki ("Hãy cùng học tiếng Nhật") rồi lại quay về với quyển 2 của giáo trình trung cấp này để kết thúc tiếng Nhật trình độ trung cấp. Đến bậc cao cấp, giáo trình Temabetsu jokyu ("Tiếng Nhật cao cấp với các chủ đề khác nhau") được sử dụng làm giáo trình chính.

Ứng với từng cấp độ đào tạo và trình độ N tương ứng, chương trình có những định lượng rất rõ ràng về số bài học, theo đó, chúng ta có thể biết được số từ vựng, ngữ pháp được đưa vào trong từng cấp độ như thế nào để đạt được mục tiêu đào tạo được nêu lên.

Đây là chương trình của một trường cao đẳng ngoại ngữ nên việc giảng dạy tiếng Nhật được áp dụng cho đối tượng chuyên ngữ, bởi vậy chương trình được phân loại rất tỉ mỉ với những yêu cầu về thời lượng giảng dạy cũng như nội dung đào tạo. Có thể nói chương trình này "quá nặng" cho các học viên theo học tiếng Nhật không chuyên ngữ nên chỉ là một trong những tham khảo hữu ích nhưng không thể áp dụng hoàn toàn như vậy với đối tượng người học trong Chương trình của chúng tôi.

5.2.2 Khảo sát các chương trình đào tạo theo những bộ giáo trình tiêu biểu

(1) Về Bộ giáo trình Marugoto (viết tắt là M)

M là một bộ giáo trình nhiều tập do JF biên soạn theo chuẩn Khung JF. Có thể nói đây là bộ giáo trình mới nhất, cập nhật nhất tại Nhật Bản và hiện đang được JF thử nghiệm và nỗ lực phổ biến rộng rãi trên thế giới qua các trụ sở đại diện của Quỹ tại các nước. Trong Lời giới thiệu cho bộ sách này, JF có nêu phương châm về việc biên soạn là "Giáo trình được thiết kế dựa trên chuẩn của Khung chuẩn JF trong giảng dạy tiếng Nhật, chú trọng việc sử dụng tiếng Nhật để giao tiếp và chú trọng việc lí giải và tôn trọng các nền văn hoá khác nhau... Thông qua quyển sách này, chúng tôi muốn đem đến cho người học khắp nơi trên thế giới cảm nhận được một cách gần gũi và trọn vẹn về ngôn ngữ và văn hoá Nhật và về những con người đang sinh sống trong lòng ngôn ngữ và văn hoá đó".

Bộ giáo trình này, hiện nay vẫn đang trong quá trình xây dựng, các giáo trình bậc sơ cấp, về cơ bản đã hoàn thành và phát hành rộng rãi, còn bậc trung cấp đang được tiếp tục xây dựng và sử dụng có tính chất thí điểm, chưa có giáo trình cho bậc cao cấp. Do được xây dựng trên cơ sở chuẩn JF, Bộcó những đặc thù như sau:

- Phân các cấp độ Sơ, Trung cấp thành các bậc tỉ mỉ, chi tiết, cụ thể trong bậc sơ cấp có 6 quyển giáo trình khác nhau, trong đó:

Ở bậc sơ cấp đưa thêm giáo trình Nhập môn vào thành Nhập môn + Sơ cấp 1 và Sơ cấp 2, thành ra 3 bậc học, và mỗi bậc như vậy lại phân ra thành 2 loại giáo trình tập trung thành 2 hướng triển khai theo 2 phương pháp và mục tiêu học tập khá khác nhau:

1) Phương pháp học tập chú trọng vào các hoạt động Nghe và Nói, được gọi là katsudo ("Hoạt động"), cụ thể, giáo trình dành cho những người học có nguyện vọng và cách học:

+ Muốn thử sử dụng tiếng Nhật ngay lập tức

+ Đặt mục tiêu có được năng lực giao tiếp thực tế trong cuộc sống thường nhật

+ Tập trung rèn luyện kĩ năng Nghe và Nói.

2) Phương pháp học tập chú trọng hoạt động Hiểu, được gọi là Rikai ("Lí giải"), cụ thể, giáo trình dành cho những người học có nguyện vọng và cách học:

+ Muốn hiểu về tiếng Nhật

+ Đặt mục tiêu học tập là nắm được cấu trúc tiếng Nhật thiết yếu phục vụ cho giao tiếp

+ Học một cách có hệ thống để biết được tiếng Nhật được sử dụng trong giao tiếp như thế nào.

Ở mỗi bậc trong sơ cấp, cả 2 loại giáo trình này đều có chung 9 chủ đề, nhưng được phân ra thành 18 bài chính khác nhau cho mỗi phương pháp học tập, cộng thêm phần thời gian thi giữa kì và ôn tập cuối kì, thành ra mỗi giáo trình sẽ có thời gian học về mặt lí thuyết là 40 giờ cho mỗi bậc học. "Katsudo và Rikai là các giáo trình chính, tuỳ vào mục tiêu học tập, người học hãy quyết định lựa chọn hoặc Katsudo hoặc Rikai. Hơn nữa, cả 2 giáo trình đều được viết theo cùng một chủ đề và nếu học được cả 2 giáo trình đồng thời thì sẽ có được năng lực tiếng Nhật tổng hợp cả Nói, Nghe, Hiểu."

Hiện nay, tại các cơ sở đại diện cho JF ở các nước ngoài Nhật Bản, và các cơ sở đào tạo khác bước đầu thí nghiệm sử dụng bộ giáo trình này, có thể thấy Giáo trình được giảng dạy theo nhiều cách khác nhau, nhưng chủ yếu sử dụng cùng lúc cả 2 giáo trình cho từng bậc học, rất ít có cơ sở chỉ sử dụng một giáo trình mà thôi. Hơn nữa, với việc sử dụng đồng thời cả 2 giáo trình, hiện vẫn đang có việc tranh luận nên sử dụng Rikai trước hay Katsudo trước để có hiệu quả cao nhất.

- Từ bậc Sơ- Trung cấp trở đi, không phân ra thành 2 hướng nữa mà chỉ gom vào thành 1 giáo trình.

Như vậy, ngay từ bậc sơ cấp, nếu chỉ sử dụng một giáo trình là Rikai hoặc Katsudo, số giờ lên lớp về mặt lí thuyết cho mỗi giáo trình là 40 giờ, tính hết cả 3 bậc học của sơ cấp, thời gian học tổng cộng là 120 giờ, nhưng nếu sử dụng cả 2 giáo trình đồng thời, giờ học lí thuyết sẽ là 240 giờ.

Lượng từ vựng riêng ở bậc sơ cấp cho riêng Katsudo là: 2122 từ, riêng cho Rikai là: 2777 từ; Nếu trừ đi số từ vựng chung giữa 2 loại giáo trình này cho toàn bậc sơ cấp là 1403 (trong đó bậc nyumon là 389 từ, bậc sơ cấp A2 -1 là 444 từ, ở bậc A2-2 là 570 từ), tổng chung cho từ vựng bậc sơ cấp sẽ là: 3496. Thông thường, khối lượng từ vựng này sẽ trở nên khá nặng cho bậc học sơ cấp, mà đã chồng lấn sang yêu cầu từ vựng của bậc trung cấp.

Các vấn đề ngữ pháp ở bậc sơ cấp cho riêng Katsudo là: 143 ngữ biểu đạt; cho riêng Rikai là: 113 ngữ biểu đạt. Nếu dùng chung 2 loại giáo trình để tạo ra năng lực tiếng Nhật tổng hợp, các ngữ biểu đạt nằm khoảng 200 ~250.

(2) Bộ Giáo trình Minano nihongo (có trường hợp viết tắt là Mina)

Như tên gọi của nó, Minano nihongo có nghĩa là "Tiếng Nhật cho mọi người", và cho đến thời điểm hiện tại, bộ giáo trình sơ cấp từ bài 1 đến bài 50 của giáo trình này đã và đang được sử dụng rộng khắp trong phần lớn các cơ sở giảng tiếng Nhật trong và ngoài Nhật Bản cho các đối tượng chuyên ngữ và cả không chuyên ngữ. Trường Đại học Hà Nội cũng là một trong những cơ sở đào tạo sử dụng giáo trình này từ năm 2005 đến nay và gần 10 năm nay, vẫn chưa có giáo trình nào thay thế được.

Trên trang thông tin chính thức của cơ quan phát hành Bộ giáo trình này (http://www.3anet.co.jp/ja), số giờ học lí thuyết để hoàn thành mỗi bậc học, kể cả bậc sơ cấp và bậc trung cấp là 200 ~ 300 giờ, tổng số giờ học để đạt trình độ trung cấp sẽ là từ 400 - 600 giờ. Số từ vựng cho bậc sơ cấp là khoảng 2000 và số mẫu ngữ pháp biểu đạt là 152 mẫu câu cơ bản (基本文型); số từ vựng cho bậc trung cấp là 3483 từ và số các biểu đạt ngữ pháp (文法項目) là 455.

Trái với giáo trình bậc sơ cấp được sử dụng rộng rãi khắp trên thế giới, giáo trình bậc trung cấp không được nhiều cơ sở đào tạo sử dụng, trong đó có Việt Nam. Tại Việt Nam, trường Đại học Thăng Long và một số đơn vị đào tạo có thử nghiệm dùng nhưng sau đó không tiếp tục sử dụng nữa. Điều này cũng cho thấy rằng, tại Việt Nam, bậc trung cấp của bộ giáo trình này đã chưa khẳng định được vị trí vững chắc của nó như bậc sơ cấp.

Về nội dung ngữ pháp để đưa vào trong các Chương trình và giáo trình, có nhiều cách hiểu và vận dụng khác nhau. Trong trang web, cũng như trong giáo tình chính thức của 3A, các nhà biên soạn qui các vấn đề ngữ pháp được đưa vào trong Mina là khoảng 152 mẫu ngữ pháp cơ bản cho chương trình sơ cấp, nhưng tại trang web http://kyoan.u-biq.org/bunke.html, chúng tôi thu được khoảng 222 mẫu ngữ pháp cần phải được giải thích cho người học trong quá trình lên lớp. Đây cũng sẽ là một tham khảo tốt cho vấn đề lựa chọn các mẫu ngữ pháp nào để đưa vào Chương trìnhvà chương trình chi tiết cho đối tượng không chuyên của Việt Nam.